ΑΘΩΝΙΤΕΣ ΜΟΝΑΧΟΙ - ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΣΤΟ ΜΠΟΥΡΟΥΝΤΙ Παρασκευή 26 Απριλίου 2013

ΑΘΩΝΙΤΕΣ  ΜΟΝΑΧΟΙ - ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΣΤΟ  ΜΠΟΥΡΟΥΝΤΙ Παρασκευή  26 Απριλίου  2013  :
Ιερομόναχος ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ  Γρηγοριάτος  από Ι.Μ. ΟΣΙΟΥ  ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ  Αγίου Όρους

 

 

Βιογραφικό τοῦ μον. Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου

Ὁ μον. π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης (κατά κόσμον Δημήτριος Τσαγκίρης) γεννήθηκε ἀπό πτωχούς, ἀλλά εὐσεβεῖς γονεῖς στό χωριό Πάπαρι ἐπαρχίας Μαντινείας τοῦ νομοῦ Ἀρκαδίας τό 1952. Τελείωσε τό δημοτικό σχολεῖο στό χωριό του καί τό ἐξατάξιο γυμνάσιο στήν Τρίπολι. Κατόπιν μετέβη στήν Καλαμάτα καί ἐπί δύο χρόνια ἐσπούδασε στό ἀνώτερο ἐκκλησιαστικό Φροντιστήριο. Κατόπιν ἐσπούδασε τήν θεολογία στήν θεολογική σχολή Θεσσαλονίκης καί στήν σχολή βυζ. Μουσικῆς καί ἔλαβε ἀντιστοίχως τά διπλώματα, θεολογίας καί μουσικῆς. Κατόπιν, τό 1975, μετέβη νά μονάση στήν Μονή τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους, ὅπου ὑποτάχθηκε στόν Γέροντα ἀρχιμ. π. Γεώργιο. Ἐπί 12 χρόνια ἐργάσθηκε θυσιαστικά σάν ἀρχοντάρης τῆς Μονῆς. Στήν Μονή μέ εὐλογία τοῦ Γέροντός του ἀσχολήθηκε ἐπί 10 χρόνια μέ τήν ὑμνογραφία καί τήν συγγραφή μουσικῶν ἐκκλησιαστικῶν βιβλίων στήν βυζαντινή μουσική. Ἔμαθε τήν ρουμανική γλῶσσα μόνος του καί μετέφρασε ἀπό τά ρουμανικά στά ἑλληνικά περί τά 25 πνευματικά βιβλία, τά ὁποῖα κυκλοφοροῦν μέχρι σήμερα στήν Ἑλλάδα καί στό ἐξωτερικό. Μετά ἀπό 15 συναπτά ἔτη μοναχικῆς ζωῆς, ἐστάλη ἀπό τόν Γέροντά του τό 1990 στό ἱεραπ. Κλιμάκιο τοῦ Κολουέζι τοῦ Κογκό. Ἐκεῖ ἔμαθε πολύ καλά τήν σουαχίλι γλῶσσα καί ἄρχισε νά μεταφράζει βιβλία ἀπό τήν ἑλληνική στήν σουαχίλι. Ἔγραψε δική του ἑλληνο-σουαχίλι γραμματική καί δύο λεξικά, ἕνα ἑλληνοσουαχίλι καί τό ἄλλο σουαχίλι ἑλληνικά. Στά ἔτη 1992-1994 καί τό 1997 ἐστάλη ἀπό τόν Γέροντά του, μέ πρόσκλισι τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας στό Δυρράχιο Ἀλβανίας, ὅπου ἐδίδαξε θεολογία καί βυζαντινή μουσική στούς πρώτους σπουδαστές καί ἐν συνεχείᾳ πρώτους ἱερεῖς τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀλβανίας. Τότε ἔμαθε τήν ἀλβανική γλῶσσα καί ἔγραψε στήν ἀλβανική ὅλα τά μουσικά ἐκκλ.μαθήματα μέ βυζαντινή γραφή κατά τό γνωστό ἁγιορείτικο ὕφος τά ὁποῖα καί ἔψαλε ὁ ἴδιος καί τά ἐμοίρασε σέ κασσέτες στούς 88 συνολικά σπουδαστές τῶν δύο χρόνων τῆς ἐκεῖ διακονίας του. Τό 2003 προσκλήθηκε νά γράψη καί μαθήματα ἐκκλ. Μουσικῆς στήν ρουμανική γλῶσσα, ὅπου καί μετέβη στήν πόλι Ἀράντ τῆς Δυτικῆς Ρουμανίας. Τότε ἔψαλε στήν ρουμανική ὅλα τά μαθήματα τοῦ τυπικοῦ τῆς ἀγρυπνίας καί τά ἔδωσε σέ μονές καί σέ φοιτητές τῆς θεολογικῆς σχολῆς τοῦ Ἀράντ.
Καί πάλι ἐστάλη ἀπό τόν Γέροντά του στήν Ἀφρική, στό ἱεραπ. Κλιμάκιο τοῦ Κολουέζι τοῦ Κογκό, ὅπου συνολικά ἐργάσθηκε μέ τόν νῦν ἐπίσκοπο κ. Μελέτιο 14 χρόνια. Τουλάχιστον ἑπτά φωτοτυπικά μηχανήματα ἔχουν καταστραφεῖ ἀπό τήν ὑπερβολική τους χρῆσι γιά τήν φωτοτύπησι καί διάδοσι αὐτῶν τῶν φυλλαδίων σέ ὅλες σχεδόν τίς 120 ἐνορίες τοῦ Κογκό. Τό ἴδιο ὑλικό σέ βιβλία, τῆς γαλλικῆς εἴτε τῆς σουαχίλι προσφέρθηκε καί στίς Ἐπισκοπές Μαδαγασκάρης, Μπουρούντι, Ρουάντας, Μπραζαβίλ, Οὐγκάντας, Κένυας, Καμερούν. Τό 2004 ἐστάλη ἀπό τόν Γέροντά του στά κρατίδια Ρουάντα καί Μπουρούντι διά τήν ἐξάπλωσι καί ἐκεῖ τῆς Ὀρθοδοξίας μας. Ἐν μέσῳ ποικίλων ἐμποδίων καί διωγμῶν κατώρθωσε νά ἑδραιώσει δύο μεγάλα ἱεραποστολικά Κέντρα, τό ἕνα στήν πόλι Οὑβίρα τοῦ Ἀνατολικοῦ Κογκό, τό ὁποῖον λειτουργεῖ μέ δύο ἱερεῖς καί σχολεῖα νηπιαγωγεῖο, δημοτικό καί γυμνάσιο καί τήν ἵδρυσι πέντε ἄλλων ἐνοριῶν στήν  περιοχή ἐκείνη, καί τό ἄλλο Κέντρο στήν Μπουζιουμπούρα, πρωτεύουσα τοῦ Μπουρούντι πρός τιμήν  τοῦ ἁγίου Ἀρσενίου τοῦ Καππαδόκη. Στό Κέντρο αὐτό ὑπάρχει ἡ ὁμώνυμη ἐκκλησία, τό διόροφο πρεσβυτέριο, τό διόροφο ἀγροτικό ἰατρεῖο, τό ἑξατάξιο σχολεῖο, τό οἰκοτροφεῖο ὀρφανῶν, τό ξενοδοχεῖο διά τούς ἱερεῖς καί κατηχητές σέ περιόδους μαθημάτων καί ἐκκλ. ἐκπαιδεύσεώς τους, τό ἀρχονταρίκι τῶν συνεργατῶν τῆς Ἐπισκοπῆς καί ἕνα ἑστιατόριο γιά τήν ἐξυπηρέτησι τῶν ἀσθενῶν καί κηδεμόνων τους.
Ὅσος ἐλεύθερος χρόνος τοῦ ἀπομένει μεταφράζει κυρίως βιβλία ἀπό τά ἑλληνικά στά σουαχίλι. Ἤδη μετέφρασε μέ τήν βοήθεια ἑνός κογκολλέζου μορφωμένου συνεργάτου τῆς Ἐπισκοπῆς Κολουέζι ὅλα τά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας στήν γλῶσσα σουαχίλι καί τώρα συνεχίζει νά μεταφράζει τά Μηναῖα. Μετέφρασε ὅλους τούς Βίους τῶν Ἁγίων, συνολικά 15 τόμους, ἔργο διά τό ὁποῖον ἐργάσθηκε ἐντατικώτατα ἐπί 10 χρόνια. Ἐπίσης μετέφρασε ἀντιαιρετικά, λειτουργικά, πνευματικά, θεολογικά καί κατηχητικά βιβλία στήν γλῶσσα σουαχίλι. Οἱ μεταφράσεις του στήν σουαχίλι ξεπερνοῦν τά 100 βιβλία. Ἐπίσης ἔγραψε στήν σουαχίλι ὅλα τά μαθήματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς βυζαντινῆς μουσικῆς. Μετέφρασε τό βιβλίο: «Θεωρία τῆς Βυζαντινῆς μουσικῆς τοῦ κ. Ἰωάννου Μαργαζιώτου», καί ἐδίδαξε τήν μουσική στό Κολουέζι τοῦ Κογκό καί στό Μπουρούντι. Προσφάτως ἄρχισε νά μεταφράζει τίς Ἀκολουθίες τῶν Ἁγίων στήν σουαχίλι, πρός τιμήν τῶν ὁποίων ὑπάρχουν οἱ ἐνοριακοί ναοί τῆς Ἐπισκοπῆς Κατάγκας τοῦ Κογκό.
Ἐπίσης ὁ π. Δαμασκηνός ἐργάσθηκε σκληρότατα νά εὕρη καί νά ἀποκαταστήσει στήν ἠλεκτρονική μορφή ὅλα τά ἐκκλησιαστικά βιβλία τῆς γαλλικῆς. Ταυτόχρονα προσέθεσε καί ἄλλα θεολογικά βιβλία καί τούς Βίους τῶν Ἁγίων καί κυκλοφορεῖ CD μέ 50 βιβλία τῆς γαλλικῆς πολύτιμο βοήθημα γιά κάθε γαλλόφωνη περιοχή. Ἐπίσης ὅλα τά βιβλία του-μεταφράσεις στήν σουαχίλι ὑπάρχουν σέ CD καί προσφέρονται σέ κάθε ἐνδιαφερόμενον δωρεάν.
Παράλληλα μέ τίς ἀπασχολήσεις του αὐτές σέ ξένες γλῶσσες ἀσχολήθηκε καί μέ τήν μητρική του γλῶσσα. Ἔγραψε περί τά 15 βιβλία, ἄλλα ἐκ τῶν ὁποίων τυπώθηκαν καί ἄλλα περιμένουν τήν ὥρα τους...Ὅλες οἱ Ἀσματικές Ἀκολουθίες του δέν ἐγνώρισαν τήν δημοσιότητα, διότι ποτέ δέν ἔγραψε γιά νά δημοσιεύει. Ἱεραποστολικά καί ἄλλα  ἄρθρα πού ἔγραψε,  δημοσιεύθηκαν, διότι τοῦ τό ἐζήτησαν οἱ ἐκδότες τῶν ἱεραπ. περιοδικῶν.
Ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας, ὅταν τυχαῖα ἔμαθε μερικά ἀπό τά ἱεραποστολικά του ἔργα, ἔσπευσε νά μάθη περισσότερα, δεδομένου ὅτι ὁ μοναχός Δαμασκηνός ἐργάζεται ἀκατάπαυστα, ἐνίοτε ἡμέρα καί νύκτα, χωρίς νά σκέπτεται καί νά προσδοκᾶ κάποια περγαμηνή καί τιμητική διάκρισι. Καημός καί πόθος του εἶναι τό σύνθημα: «Τά πάντα γιά τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας».
Στήν ἐνθρόνισι τοῦ νέου Ἐπισκόπου Μπουρούντι θεοφ. κ. Ἰννοκεντίου, τήν ὁποίαν ἐπετέλεσε ὁ ἴδιος ὁ Μακαριώτατος, προσκλήθηκε ἀπό τό Κολουέζι τοῦ Κογκό καί ὁ π. Δαμασκηνός. Στό Κολουέζι ἐπί 5 μῆνες σκληρῆς ἐργασίας κατώρθωσε καί ἀποπεράτωσε τήν ἵδρυσι δύο πτερύγων καί τό τεῖχος τῆς νέας μονῆς τῶν ἁγίων 12 Ἀποστόλων.
Μετά τό πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας ὁ Πατριάρχης προσεκάλεσε τόν π. Δαμασκηνό καί τοῦ προσέφερε τιμῆς καί ἀγάπης ἕνεκεν τό ὀφφίκιο τοῦ μεγάλου ἱεραποστόλου, ὑμνογράφου καί μεταφραστοῦ τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας καί τοῦ ἔδωσε νά φορεῖ τόν ἐπιστήθιο σταυρό τοῦ πατριαρχικοῦ Θρόνου.
Ὁ π. Δαμασκηνός εὐχαρίστησε τόν Μακαριώτατο καί τοῦ ὑποσχέθηκε ὅτι θά μείνει πιστός καί ὑπάκουος στίς ἐντολές τοῦ Γέροντά του π. Γεωργίου καί στίς ὁποιεσδήποτε προθέσεις καί ὑποδείξεις τοῦ Μακαριωτάτου.

Ἐκ τοῦ γραφείου Τύπου τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας.

15 Μαρτίου 2013

 

*** ΙΛΑΡΙΩΝΟΣ ΦΕΛΕΑ  ΡΟΥΜΑΝΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ

(+1940)

ΕΓΚΟΛΠΙΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΠΑΤΡΟΣ

Καί περί Μετανοίας
Μεταφραστές:
ἱερεύς π. Κυπριανός Στάϊκου,ρουμᾶνος
καί
μοναχός Δαμασκηνός Γρηγοριάτης

Πρόλογος

Πρίν ἀπό πολύ καιρό τώρα σκέπτομαι νά γράψω ἕνα ἔργο περί μετανοίας. Ἐδῶ καί 12 χρόνια εἶμαι καί ἐξομολόγος καί ἔχω καταλάβει ὄχι μόνο τήν ὄντως λυτρωτική σημασία τοῦ Μυστηρίου τῆς ἱερᾶς ἐξὁμολογήσεως, ἀλλά καί τίς ἐλλείψεις καί τίς δυσκολίες πού ἀντιμετωπίζει ὁ Πνευματικός ἱερέας στήν ἐπιτέλεσι αὐτοῦ τοῦ θεῖου ἔργου.
Στήν ρουμανική γλῶσσα ἔχουμε ἀρκετά βιβλία περί τῆς ὀρθοδόξου διδασκαλίας τῆς μετανοίας, ἀλλά εἶναι ἐλάχιστα αὐτά πού ἱκανοποιοῦν τίς πνευματικές ἀνάγκες τῆς χριστιανικῆς ζωῆς τῆς ἐποχῆς μας. Ἕνα μεγάλο μέρος τῶν πιστῶν ἔχουν ἀρκετές ἀμφιβολίες σχετικά μέ τήν ἐξομολόγηση. Γι᾿αὐτό δέν προσέρχονται μέ τήν πρέπουσα προετοιμασία, ἐνῶ ἄλλοι ἔχουν ἀπομακρυνθῆ τελείως ἀπ᾿αὐτήν. Τήν χρησιμοποιοῦν ὅμως μέ φανατισμό οἱ αἱρέσεις–μέ τόν τρόπο τους βέβαια,- σάν ἕναν νεωτερισμό καί ἔτσι προκαλοῦν ἀμφιβολίες καί συγχύσεις, οἱ ὁποῖες ἀνοίγουν τήν πόρτα τοῦ προσηλυτισμοῦ.
Ἔχω συναντήσει ἀκόμα καί ἱερεῖς οἱ ὁποῖοι, ἐπειδή δέν καταλαβαίνουν ἐπαρκῶς τό νόημα τοῦ ὅρου μετάνοια, τόν ἔχουν ἀντικαταστήσει, ὅπου ἦταν δυνατόν, στίς ομιλίες τους καί στά ἀναγνώσματα τῶν λειτουργικῶν τους βιβλίων, μέ τόν ὅρο μεταμέλεια, γιά νά μήν ἠμπορέσουν νά τόν ἐκμεταλλευτοῦν οἱ αἱρετικοί, λόγῳ τάχα τῶν μεταμελημένων αἱρετικῶν. Ὁπότε θά ἦταν κἄπῶς ἐπικίνδυνο νά μιλᾶμε πιά περί ἐξὁμολογήσεως.
Ἡ πιό δύσκολη καί σημαντική διακονία τοῦ ἱερέως εἶναι τό πνευματικό του ἔργο, τό οποῖον εἶναι δυστυχῶς παραμελημένο τόσο στίς θεολογικές σχολές ὅσο καί στήν ποιμαντική ζωή τῶν  ἐνοριῶν. Ἐπί πλέον τό ἱερό Μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης παρουσιάζει μεγάλες διαχριστιανικές διἀφορές, ἀπό τίς οποῖες μερικές εἶναι πολύ σοβαρές γιά τήν χριστιανική ἱστορία καί τήν Ἐκκλησία. Ἐννοῦμε ἐδῶ τά συγχωροχάρτια. Ποιά εἶναι ἡ στάσις καί ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ἀπέναντι αὐτῶν τῶν διἀφορῶν; Τί νά πιστεύουμε καί νά διδάσκουμέ τούς ἄλλους  περί τῆς μετανοίας, πῶς νά συμπεριφέρεται καί νά ἐργάζεται ὁ Πνευματικός πατήρ; Τί ζητεῖει ο εὐσεβής λαός  καί ποῖο τό κῦρος καί ἡ σπουδαιότης τῆς ἱερωσύνης; Εἶναι ἐρωτήσεις στίς οποῖες ζητοῦνται συγκεκριμένες ἀπαντήσεις ἀπό ἐμᾶς.

Σχετικά μ᾿ αὐτές τίς διαπιστώσεις ἔχω ἐπισημάνει τήν ἀνάγκη μιᾶς ὅσο τό δυνατόν εὐρείας μελέτης περί τῆς μετανοίας στά πλαίσια τῆς ὀρθοδόξου σωτηριολογίας. Ἔχω ἐρευνήσει στόν τομέα τῆς ἱστορίας τῶν θρησκειῶν καί τῆς Ἁγίας Γραφῆς, στά ἔργα τῶν Ἁγίων Πατέρων, στίς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, στά λειτουργικά βιβλία τῆς Ὀρθοδοξίας ἀκόμη καί στήν ἐπιστήμη τῆς ψυχολογίας καί στήν ἐμπειρία τῶν πνευματικῶν.
Πρέπει νά διαπιστώσουμε ὅμως καί τό ἑξῆς: Ἡ παπική ἀντίληψη τῆς μετανοίας φτάνει σέ κάποια συμπεράσματα, τά ὁποῖα εἶναι ἀντίθετα μέ τήν Ἁγία Γραφή καί τήν Πατερική γραμματεία, ἐνῶ  ἡ προτεστάντικη δέν βασίζεται ἀντικειμενικά στίς ἀληθινές πηγές τοῦ Χριστιανισμοῦ. Θά παρουσιάσουμε πιό κάτω τίς πλάνες περί τῆς μετανοίας καί τῶν δύο αὐτῶν μή ὀρθοδόξων ὁμολογιῶν.
Πέρα ἀπ᾿ αὐτές τίς ἐκτιμήσεις ἡ μετάνοια εἶναι μία θρησκευτική ἀνάγκη καί μία ἠθική εὐεργεσία γιά τόν ἄνθρωπο καί τήν κοινωνία συνολικά. Ἡ καλύτερη διδασκαλία τῶν ἠθῶν γίνεται στήν σχολή τῆς μετανοίας, στήν ὥρα τῆς ἐξομολόγησης.

Ἡ ζωή τῶν ἀνθρώπων εἶναι μεστή ἀθλιοτήτων, πόνων καί ἀγνώστῶνθλίψεων. Ἡ ἁμαρτία εἶναι μία θλιβερή ἐμπειρία, μία ἀκατάπαυστη ἀνἡσυχία. Ἡ μετάνοια εἶναι ὄντως μέσον καί εὐκαιρία καθάρσεως τῆς συνείδησης καί πνευματικῆς ἀναγεννήσεως, διακοπῆς τῶν ἁμαρτωλῶν συμπεριφορῶν καί λογισμῶν καίἐπιστροφή στήν ἀγνότητα τοῦ βαπτίσματος. Ἡ μετάνοια εἶναι τό καλύτερο σχολεῖο ἠθικῆς καί ἐθνικῆς ἀναγεννήσεως.

Ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος, στίς τελευταῖες ἡμέρες τῆς ἐπίγειας ζωῆς του, διέταξε νά γραφτοῦν στούς τοίχους τοῦ σπιτιοῦ του οἱ ψαλμοί τῆς μετανοίας, γιά νά τούς ἔχει πάντοτε μπροστά του καί νά τούς ἀπαγγέλει. Τόσο ζωντανό ἦταν μέσα του τό συναίσθημα τῆς μετανοίας καί ὁ πόθος τῆς σωτηρίας.

Στίς πνευματικές ἀκήσεις καί στήν ζωή κάθε ἀνθρώπου ἡ μετάνοια εἶναι χρήσιμη καί ἀναγκαία γιά τήν συντριβή τῶν παθῶν, γιά τήν ἀποκάλυψη τῶν πόνων καί τήν ἀπἀλλαγή τῆς ψυχῆς ἀπό τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν.

Ἰδού ἀρκετοί λόγοι πού μέ ὤθησαν στήν συγγραφή αὐτῆς τῆς ἐργασίας, πέραν ἀπό τό γεγονός ὅτι αὐτή ἀποτελεῖ τήν διδακτορική μου διατριβή στόν τομέα τῆς Θεολογίας.

Εἰσαγωγή 1. Ἡ μετάνοια καί ἡ ἁμαρτία  Ἡ μετάνοια εἶναι ἕνα ἀπό τά μέσα τά ὁποῖα προσφέρει ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ στούς πιστούς γιά τήν κάθαρση τῶν ἁμαρτιῶν τους. Μέ ἄλλα λόγια, ἡ μετάνοια εἶναι ἕνας τρόπος ψυχικοῦ ἁγιασμοῦ. Ὅπῶς τά μικρόβια τῶν νόσων φαρμακῶνουν τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, ἔτσι καί τά μικρόβια τῶν ἁμαρτιῶν φαρμακῶνουν τήν ψυχή του. Ὅπῶς τό σῶμα δέν μπορεῖ νά συμβιβάζεται μέ τήν ἀσθένεια, οὔτε καί ἡ ψυχή δέν θέλει νά συμφιλιωθεῖ μέ τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας. Τό γιατρικό κάθαρσης καί ἐξιλασμοῦ τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ μετάνοια. ἡ ἁμαρτία εἶναι τό κακό σέ κάθε μορφή του – εἶναι ἡ ἀσυμφωνία μέ τούς νόμους τῆς φύσεως, τῆς ζωῆς καί τῆς ἀνθρώπινης καί θεϊκῆς εὐτυχίας. Παντοῦ, θρησκευτικά καί ἠθικά, μία κακή πράξη εἶναι μία ἁμαρτία. Ὁ χριστιανικός μας βασικός νόμος εἶναι ἡ ἀγάπη. Τό ἰδανικό τοῦ χριστιανοῦ εἶναι ἡ σχέσις τέλειας ἀγάπης μέ τόν Θεό καί μέ τούς ἀνθρώπους. Ὅποιός δέν ὑπηρετεῖ αὐτό τό ἰδανικό, δέν βοηθάει καθόλου στήν ομόνοια, στήν ἰσορροπία καί στήν πρόοδο ὅλης τῆς ἀνθρωπότητας. Ἀντίθετα, ὑπηρετεῖ τήν ἁμαρτία καί δι᾿ αὐτῆς αὐξάνει τό κακό στόν κόσμο, ἐπειδή τό κοινωνικό κακό προέρχεται ἀπό τό προσωπικό μας κακό. Λίγο ἤ πολύ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἁμαρτωλοί. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἡ μοναδική ἐξαίρεση. Ὅλοι ἁμαρτάνουμε καί ὅλοι πρέπει νά ὁμολογοῦμε εἰλικρινά τήν ἁμαρτωλότητά μας, διότι ἡἁμαρτία εἶναι παγκόσμια καί ἔχει μία ψυχολογική πραγματικότητα, ἡ ὁποία δέν μπορεῖ κανείς νά τήν ἀμφισβητήσει. Ἄς ἀκούσουμε ἔστω καί λίγο πῶς στενάζουν καί πάσχουν ὅλα τά ὄντα τῆς γῆς «...πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν· οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ τὴν ἀπαρχὴν τοῦ Πνεύματος ἔχοντες καὶ ἡμεῖς αὐτοὶ ἐν ἑαυτοῖς στενάζομεν υἱοθεσίαν ἀπεκδεχόμενοι, τὴν ἀπολύτρωσιν τοῦ σώματος ἡμῶν) (Ρωμ. 8, 22, 23Αὐτός ο ἐκ βάθους στεναγμός εἶναι ἕνας μυστηριῶδης ἦχος τῆς ἀνήσυχης συνείδησης  ἐξαἰτίας τῆς ἁμαρτίας. Ὅπου καί νά ζήσουμε, εἴτε σέ παλάτια εἴτε σέ καλύβια, οἱ τύψεις τῆς συνείδησης μᾶς ἐλέγχουν καί δέν ἠμποροῦμε νά γλυτώσουμε ἀπό τά ἀποτελέσματα τῶν ἁμαρτιῶν μας. Ἔτσι

γεννιέται μέσα στόν ἄνθρωπο μιά ψυχική δυσαρέσκεια καί ἡ ἐπιθυμία μιᾶς πνευματικῆς ἀνάστασης.

Ἡ ἀνἡσυχία τῆς συνείδησης πηγάζει ἀπό τήν πραγματικότητα τῆς ἁμαρτίας καί ἡ ἐπιθυμία τῆς ἀνάστασης ἀπό τήν ἀνάγκη τῆς κάθαρσης καί τόν πόθο τῆς σωτηρίας. Θέλουμε νά εἴμαστε ἐλεύθεροι. Ἐπιδιώκουμέ τήν ἐλευθερία μέ ὅλες τίς ψυχικές μας δυνάμεις, ὅπως γέρνουν τά λουλούδια πρός τό φῶς καί ἀγωνιζόμαστε μέ αἰσιοδοξία γιά μεγαλύτερες θυσίες, γιά ν᾿ ἀποκτήσουμέ τήν ἐλευθερία. Ἀλλά τί εἶναι ἡ ἐλευθερία;
Εἶναι ἡ ἱκανότητα νά κάνουμε ὅ,τι θέλουμε, χωρίς φόβο Θεοῦ, ἀνεμπόδιστοι ἀπό ἄλλους καί χωρίς ἀπολύτως καμμία εὐθύνη; Ἀσφαλῶς, ὄχι, διότι αὐτή ἡ ἱκανότητα περιορίζεται ἀπό νόμους. Καίἄν δέν ὑπῆρχε  αὐτός ο περιορισμός, θά ταυτιζόταν μέ τήν ἀναρχία. Τότε τί εἶναι ἐλευθερία;
Ἡ ἐλευθερία εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπό τά πάθη, ἀπό τίς επιθυμίες καί ἀπό τίς ἁμαρτίες. Ἐλεύθερος εἶναι μόνο ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος δέν ὑποδουλώνεται ἀπό κανένα κακό λογισμό ἤ ἔνοχο συναίσθημα. Εἶναι ἐλεύθερος ὁ ὁποῖος ἔχει καθαρή συνείδηση καί ἁγνή ψυχή. Αὐτός πού πράττει τήν ἁμαρτία – εἶπε ὁ Χριστός – εἶναι δοῦλος τῆς ἁμαρτίας. (Ἰω. 8,34 - ο ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν δοῦλος ἐστιν τῆς ἁμαρτίας). Ἡ λύτρωση ἀπό τήν σκλαβιά τῆς ἁμαρτίας σημαίνει πραγματική ἀπελευθέρωση. Γι᾿ αὐτό λέμε καί ὁμολογοῦμε μέ πολλές προσευχές ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ Λυτρωτής καί ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου καί τῶν ἀνθρώπων. Διότι, διά τῆς ἀλήθειας καί τῆς πλούσιας χάρητος Του, καθαρίζει τίς ἁμαρτίες μας καί ἔτσι γινόμαστε ἐλεύθεροι. Στήν ὑπηρεσία αὐτῆς τῆς καθάρσεως καί ψυχικῆς λύτρωσης εἶναι ἡ χριστιανική μετάνοια, μέ τά βασικά της στοιχεῖα – τήν μεταμέλεια, τήν ἐξομολόγηση, τήν ἐξιλέωση καί τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν.
Αἰσθήματα μετανοίας καί πρακτικές ἐξὁμολογήσεως, ἐξιλέωσης καί καθάρσεως τῶν ἁμαρτιῶν βρίσκονται σέ ὅλες τίς ἀρχαῖες θρησκεῖες. Στίς φυλές τῆς Ἀφρικῆς, τῆς Ἀσίας, τῆς Μαλαισίας καί τῆς Βόρειας Ἀμερικῆς συνάντιοῦνται διάφορες μορφές ἐξομολόγησης τῶν ἁμαρτιῶν, εἴτε δημόσιες, εἴτε μυστικές, ἄλλοτε ἀτομικές καί ἄλλοτε ομαδικές. Ἡ ἐξομολόγηση γινόταν μπροστά σ᾿ ἕναν φίλο, στούς γονεῖς, στούς ἱερεῖς ἤ στούς μάγους, σέ ὅλο τόν λαό ἤ στούς  συζύγους μεταξύ τους, σέ περιπτώσεις ἀρρωστιῶν, κινδώνων ἤ

σέ διάφορες θρησκευτικές τελετές. Οἱ ἁμαρτίες πού ἐξὁμολογοῦντἄν ἦταν συνήθως ἐκεῖνες πού εἶχαν σχέση μέ τήν ἠθική, μέ τήν ἐπαφή ορισμένων ἱερῶν ἀντικειμένων ἤ σέ περίπτωση μιᾶςς κλοπῆς, ἑνός σκοτωμοῦ ἤ ἰδιαίτερα τῶν σεξουαλικῶν ἁμαρτιῶν, μέ ὅλες τίς ἄθλιες μορφές τους.

Οἱ τελετουργίες, οἱ χειρονομίες καί οἱ καθαρτήριες πράξεις οἱ ὁποῖες συνώδευαν τήν ἐξομολόγηση ἦταν: τό πλύσιμο, τό μπάνιο στήν θάλασσα ἤ στό ποτάμι, τό ράντισμα μέ νερό, τό κάψιμο, τό φτύσιμο, ἡ αἱματοχυσία καί ἡ ἐξαγωγή αἵματος. Ὅλα αὐτά γίνονται γιά νά διώκεται τό κακό ἀπό τό σῶμα, τήν οἰκογένεια ἤ τήν φυλή.

Ἐμᾶ ὅμως μᾶ ἐνδιαφέρει περισσότερο τί μᾶς ἔχει ἀποκαλύψει ὁ Θεός σχετικά μέ τήν πορεία μας πρός Αὐτόν καί ποιά εἶναι ἡ σημασία τῆς μετάνοιας στήν ζωή τοῦ χριστιανοῦ. Πρῶτα νά δοῦμε κάποια στοιχεῖα πού τά περιέχει ἡ Παλαιά Διαθήκη, χρήσιμα στήν παροῦσα μελέτη. Ἡ αἴσθηση τῆς μετανοίας στήν Παλαιά Διαθήκη ἐμφανίζεται σχετικά μέ τό προπατορικό ἁμάρτημα. Οἱ πρῶτοι ἄνθρωποι πού ἔχουν ἁμαρτήσει εἶναι ὁ Αδάμ καί ἡ Εὔα. Σ᾿ αὐτούς συνάντοῦμε καί τήν πρώτη μετάνοια στήν ἱστορία τῆς δημιουργίας. Διότι ἡἁμαρτία, φυσικά, κρύβει μέσα της μία βαθειά ἀνἡσυχία, πηγασμένη ἀπό τήν ντροπή τῆς διάπραξης της καίἀπό τήν ἐπιθυμία καθάρσεως ἀπ᾿αὐτήν.

Ἡ πτῶση τῶν πρωτοπλάστῶνκαί ἡ ἀπώλεια τῆς ἀγνότητας τῶν πρώτῶνἀνθρώπων συνεπάγεται το συναίσθημα τῆς ντροπῆς, τήν μετάνοια καί τόν φόβο τοῦ Θεοῦ. Ντροπή ἐπειδή κάλυψαν τήν γυμνότητά τους μέ φύλλα συκιᾶς, μετάνοια, διότι ἐννόησαν τό σφάλμα πού ἔπραξαν καί φόβος Θεοῦ, ἐπειδή ἤθελαν νά κρυφτοῦν. Λοιπόν, ἡ πρώτἡ ἁμαρτία τῶν ἀνθρώπων, τό πρῶτο γνώρισμα τῆς μετάνοιας.

Στήν περίπτωση τοῦ πρώτου ἀδελφοκτόνου καί ἀνθρωποκτόνου, δηλαδή τοῦ Κάϊν, παρατηροῦμε ἐπίσης ἕναν παραλληλισμό μεταξύ ἁμαρτίας καί μετανοίας. Ἐπειδή σκότωσε τόν ἀδελφό του, ο Κάϊν εἶναι καταραμένος νά εἶναι φυγάδας καί τάλαίπωρος σέ ὅλη τήν ζωή του ἐπί τῆς. Ζητεῖ νά ἐξιλεωθεῖ γιά ἕνα ἔγκλημα. Δέν μπορεῖ νά θανατωθεῖ ἀπό κανέναν, διότι ἡζωή του ἔχει ἀκόμα ἕνα νόημα στήν γῆ – νά τρέχει, νά ἐξαγοράσει τό πταῖσμα του. Ποιός θἀ ἐμποδίσει τήν θεϊκή ἀπόφαση, ἑπτὰ ἐκδικούμενά παραλύσει (Γεν. 4,15). Νά λοιπόν ὅτι ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἱστορίας τῆς ἀνθρωπότητας, ἡ φωνή τῆς

ἁμαρτίας καλεῖ σέ μετάνοια. Ὁ ἄνθρωπος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης κινεῖται τραγικά μεταξύ αὐτῶν τῶν δύο ἐναλλαγῶν–τήν τάση ἐξιλασμοῦ καί τήν ἀδυναμία συγκράτησης καί ὑπομονῆς.

Οἱ προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἦταν οἱ πιό πιστοί ὑπηρέτες τοῦ Θεοῦ. Ἀπέδειξαν μέ τήν ζωή τους, τό κήρυγμάτους, τήν δράση καί τά συγγράμματά τους, τήν ἀπόλυτη ἀγάπη τους  γιά τόν Θεό. Ἦταν ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ σέ μιά ἐποχή ὅταν οἱ ἄλλοι Ἰσραηλίτες προσκυνοῦσαν στά εἴδωλα. Ἰδού ποιά ἦταν ἡ ἀποστολή τῶν προφητῶν: ἐξέτεινε Κύριος τὴν χεῖρα αὐτοῦ πρός με καὶ ἥψατο τοῦ στόματός μου, καὶ εἶπε Κύριος πρός με· ἰδοὺ δέδωκα τοὺς λόγους μου εἰς τὸ στόμα σου· 10 ἰδοὺ καθέστηκά σε σήμερον ἐπὶ ἔθνη καὶ ἐπὶ βασιλείας ἐκριζοῦν καὶ κατασκάπτειν καὶ ἀπολλύειν καὶ ἀνοἰκοδομεῖν καὶ καταφυτεύειν. (Ιερ.1,9-10). Ἡ κλήση τοῦ προφήτου εἶναι παρόμοια μ᾿ ἐκείνη τῶν κηπουρῶν καί τῶν οἰκοδόμων–νά ξεριζώσουν τά ζιζάνια καί νά ξεφυτρώσουν ἀντί αὐτῶν τά ἄνθη τῶν ἀρετῶν, νά γκρεμίσουν τούς οἴκους τῶν ἁμαρτιῶν καί ἀντί αὐτῶν νά ἀνεγείρουν νάούς γιά τόν Θεό. Ἔτσι ὑποδεικνύεται ὅτι, σέ μιά τέτοια ἀποστολή, τό κάλεσμα τῶν ἁμαρτωλῶν πρός μετάνοια εἶναι ἡ πιό σημαντική πλευρά της.

Οἱ προφῆτες φέρνουν στόν Ἰουδαϊσμό ἕνα καινούργιο στοιχεῖο–τήν ἐξωτερική, ἠθική ἀνάβλεψη, δηλαδή τήν ἐπιστροφή στόν ἀληθινό Θεό. Ὁ πρῶτος προφήτης, ο Μωυσῆς, μᾶλλον ἑλόμενος συγκακουχεῖσθαι τῷ λαῷ τοῦ θεοῦ ἢ πρόσκαιρον ἔχειν ἁμαρτίας ἀπόλαυσιν (Ἑβρ.11, 25). Πνευματοφόρος ὄντας, αὐτός δέν εἶναι μόνο ο λυτρωτής, ο νομοθέτης, ο διοργανωτής καί ὁ φωτίσμένος ἡγέτης τοῦ λαοῦ, ἀλλά καί γιά κάθε στιγμή ο διδάσκαλός του. Ὁ Μωϋσῆς φέρνει ἀπό τόν Θεό το νόμο Του, συγκεντρωμένο στίς Δέκα Ἐντολές, καί θέτει μπροστά στόν λαό τὴν ζωήν καὶ τὸν θάνατον, τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ κακόν (Δευτερ. 30, 15). Ἡ ζωή καί τό καλό εἶναι εὐλογία, ἐνῶ  ο θάνατος καί τό κακό εἶναι κατάρα. Ἡ ἐπιλογή δέν εἶναι καθόλου δύσκολη. Καίὅταν ἕνας ἀπό τούς υἱούς τοῦ λαοῦ θ᾿ ἁμαρτήσει ἐναντίον τοῦ ἀδελφοῦ του καί ἐναντίον τοῦ Θεοῦ καί θά σκανδαλίσει τούς ἄλλους, ὁ προφήτης τοῦ θέτει μπροστά του τό χρέος τῆς ἐξομολόγησης - ἐξαγορεύσει τὴν ἁμαρτίαν, περὶ ὧν ἡμάρτηκε κατ᾿ αὐτῆς (Λευ. 5, 5).
Τό πιό πλούσιο ὑλικό στήν Παλαιά Διαθήκη σχετικά μέ τήν μετάνοια τό περιέχει τό Ψαλτήρι. Γιά τήν θρησκευτική καί ἠθική ζωή αὐτό τό βιβλίο τοῦ βασιλέως Δαβίδ ἔχει μοναδικό ρόλο καί σημασία. Γενικά, οἱ Ψαλμοί εἶναι ποιήματα, πρόσευχές καί θρησκευτικά ἄσματα. Ἡ μορφή καί τό περιεχόμενό τους τούς ἀναδεικνύουν σάν ἕνα μεγάλο καί πολύτιμο θησαυρό βιβλικῆς σκέψεως. Οἱ Ψαλμοί ἀποτελοῦν μία ὄντως πνευματική δύναμη, ἡ ὁποία φανερώνει πιό σαφῶς τήν ἀντίθεση μεταξύ τοῦ δικαίου ἀνθρώπου καί τοῦ  ἀνόμου καί ὠθεῖ τήν ψυχή πρός ἐπιστροφή στήν μετάνοια. Θά παρουσιάσουμε μερικές ἰδέες ἀπό τούς ψαλμοῦς μετανοίας ὅπως τόν 6^ον, τόν 31ον, τόν 37ον, τόν 50ον, τόν 101ον, τόν 129ον καί τόν 142^ον. Ὁλόκληρος ο 6^ος ψαλμός εἶναι μία ὁμολογία ἀδυναμιᾶς. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀνίσχυρος μπροστά στόν Θεό λόγω τῶν ἁμαρτιῶν του. Μέ δάκρυα στά μάτια, ὁ ἄνθρωπος ἀνυψώνει τήν φωνή τῆς δεήσεώς του πρός τόν Κύριο. (λούσω καθ᾿ ἑκάστήν νύκτα τὴν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τὴν στρωμνήν μου βρέξω – στιχ.7) Ἐκτός ἀπό τό ἔλεός του, δέν ἔχει καμμία ἄλλη ἐλπίδα. Καί ὁ Κύριος εἶναι ἀγαθός καί φιλἄνθρωπος, διότι εἰσἀκούει τῆς φωνῆς τοῦ κλαυθμοῦ του(στιχ.9). Τό ἀποτέλεσμα τῆς εἰλικρινοῦς μεταμέλειας εἶναι ἡ εἰρήνη τῆς καρδιᾶς του. Τό τέλος τοῦ ψαλμοῦ εἶναι ἕνα ξέσπασμα χαρᾶς, πού πηγάζει ἀπό τήν πεποίθηση ὅτι ὁ Κύριος ἄκουσε τήν δέησή του καί ἀπάντησε στήν αἴτησή του, θεραπεύντας τήν ψυχή του ἀπό τήν πληγή τῆς ἁμαρτίας (Κύριος τὴν πρόσευχήν μου προσεδέξατο – στιχ. 10). Ἡ ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν φέρνει μαζί της τήν ἡσυχία τῆς συνείδησης, τήν συγχώρηση, τήν εὐτυχία καί τήν προσέγγιση στόν Θεό, ὅπως φαίνεται στο 31^ον ψαλμό (εἶπα· ἐξαγορεύσω κατ᾿ ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ· καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου – στιχ. 5). Τό βάρος τῆς ἁμαρτίας πού ἔφυγε ἀπό τήν ψυχή ἀντικαθίσταται μέ τήν χαρά τῆς εὐτυχίας.
Στόν 37^ον ψαλμό ἔχουμε τήν εἰκόνα καί τήν ἐξομολόγηση ἑνός ἀνθρώπου τοῦ ὁποίου τό σῶμα ὑποφέρει ἀπό τίς συνέπειες τῶν ἁμαρτιῶν του (προσώζεσαν καὶ ἐσάπησαν οἱ μώλωπές μου ἀπὸ προσώπου τῆς ἀφροσύνης μου· ἐταλαιπώρησα καὶ κατεκάμφθην ἕως τέλους, ὅλην τὴν ἡμέραν σκυθρωπάζων ἐπορευόμην. Ὅτι αἱ ψόαι μου ἐπλήσθησαν ἐμπαιγμάτων, καὶ οὐκ ἔστιν ἴασις ἐν τῇ σαρκί μου – (στιχ. 6-8). Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὅλος σάπιος. Δέν ἔχει οὔτε φίλους, οὔτε γνωστούς, οἱ ἐχθροί τόν κακολογοῦν καί καταφέρονται ἐναντίον του, ἔχει χάσει ὅλες τίς δυνάμεις του, ἀκόμα καί τό φῶς τῶν ὀφθαλμῶν του. Καί, σ᾿ αὐτή τήν ἀξιοθρήνητη κατάσταση τοῦ ἔμεινε μόνο μία ἐλπίδα καί ἀγαλλίαση, στήν ὁποία προστρέχει μέ ὅλη τήν καρδιά του. Εἶναι ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος εἰσἀκούει τούς στεναγμούς καί τήν προσευχή πού τήν ἀνυψώνει μέ τήν φλόγα τῆς ψυχῆς του - Κύριε· ὁ Θεός μου, μὴ ἀποστῇς ἀπ᾿ ἐμοῦ· πρόσχες εἰς τὴν βοήθειάν μου, Κύριε τῆς σωτηρίας μου (στιχ. 22-23). Τήν ὡραιότατἡ ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν τήν κάνει ὁ προφήτης Δαβίδ στό γνωστό 50^ον ψαλμό. Μία ἄλλη κραυγή γιά βοήθεια τήν συναντοῦμε στόν 101^ον ψαλμό. Ἐδῶ βλέπουμέ τόν ἁμαρτωλό πού ὑποβάλλει τό σῶμα του σέ ὡρισμένες αὐστηρές ἀσκήσεις καθάρσεως. Γιά τήν ἐξιλέωση τῶν ἁμαρτιῶν, τό σῶμα πρέπει νά ὑποφέρει θλίψεις καί πόνους (ὅτι ἐξέλιπον ὡσεὶ καπνὸς αἱ ἡμέραι μου, καὶ τὰ ὀστᾶ μου ὡσεὶ φρύγιον συνεφρύγησαν … ἀπὸ φωνῆς τοῦ στενάγμοῦ μου ἐκολλήθη τὸ ὀστοῦν μου τῇ σαρκί μου – στιχ. 4 καί 6). Ἡ ἁμαρτωλή ζωή δέν ἔχει κανένα νόημα καί εἶναι καταστρεπτική. Ἀκόμη εἶναι περικυκλωμένη μέ θλίψἐις, μέ ἐχθρούς καί ὁ θάνατος  καιροφυλακτεῖ. Μόνο ὁ Κύριος, μέ τό ἔλεός του, μπορεῖ νά εὐλογεῖ τίς ψυχές. Ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρυσμένος ἀπό τόν Θεό, ζεῖ σέ μοναξιά καί ὕστερα ζητεῖ βοήθεια· ἐκ βαθέων ἐκέκραξά σοι, Κύριε· Κύριε, εἰσάκουσον τῆς φωνῆς μου (Ψαλμός 129, 1-2) ὅταν πλησιάσει τόν Θεό εἶναι πολύ εὐτυχής, ἐκφράζει τήν χαρά του μέ ἀλαλαγμούς καί ὠδές μέ ὅλες τίς φωνητικές καί ὁργανικές του δυνάμεις καί δυνατότητες. Αὐτές εἶναι, πολύ σύντομα, οἱ κύριες ἰδέες οἱ ὁποῖες ὑπάρχουν στούς μετανοητικούς ψαλμοῦς. Παντοῦ οἱ Ψαλμοί ἀρχίζουν μακαρίζοντας τον άνδρα πού ἀκολουθεῖ τον νόμο τοῦ Θεοῦ, συνεχίζουν μέ τήν εὐλογία τῶν πιστῶν, θυμίζουν τήν αγιότητα καί υμνολογοῦν τη πρόνοια τοῦ Θεοῦ, δείχνουν τη τιμωρία τῶνκακῶν καί καταλήγουν μέ μία κλήση πρός μετάνοια, ὥστε ὅλη ἡ πνοή καίὅλα τά όντα νά κάνουν τό θέλημα τοῦ αγαθού καί παντοδυνάμου Θεοῦ (πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον – Ψαλμός 150, 6) Στούς προφήτες Ιερεμία καί Ιεζεκιήλ η σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ διαβίωση σημαίνει μία καίνούρια σκέψη καί ζωή, μία νέα καρδιά, ἡ ὁποία ὅμως θά εἶναι τό προνόμιο τῆς μεσσιανικής ἐποχῆς(δώσω αὐτοῖς καρδίαν ἑτέραν καὶ

πνεῦμα καίνὸν δώσω ἐν αὐτοῖς καὶ ἐκσπάσω τὴν καρδίαν τὴν λιθίνην ἐκ τῆς σαρκὸς αὐτῶν καὶ δώσω αὐτοῖς καρδίαν σαρκίνην – Ιεζ. 11, 19).

Τό ὡραιότατο κείμενο τῆς προφητείας τοῦ Ἰεζεκιήλ περί μετανοίας βρίσκεται στό 18^ο κεφάλαιο. Κάθε ψυχή εἶναι στό χέρι τοῦ Θεοῦ. Ὅποιός ἀκολουθεῖ τήν δικαιοσύνη θά ζεῖ, ὅποιός πράττει τήν ἀνομία θά πεθάνει. Κάθε ἄνθρωπος ἀπαντᾶ προσωπικά ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ γιά τίς πράξεις του. Τό θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι κανένας νά μήν πεθάνει, ἀλλά ὅλοι νά ζήσουν (ἡ ψυχὴ ἡ ἁμαρτάνουσα ἀποθανεῖται·… δικαιοσύνη δικαίου ἐπ᾿ αὐτὸν ἔσται, καὶ ἀνομία ἀνόμου ἐπ᾿ αὐτὸν ἔσται. Καὶ ὁ ἄνομος ἐὰν ἀποστρέψῃ ἐκ πασῶν τῶν ἀνομιῶν αὐτοῦ, ὧν ἐποίησε, καὶ φυλάξηται πάσας τὰς ἐντολάς μου καὶ ποιήσῃ δικαίοσύνην καὶ ἔλεος, ζωῇ ζήσεται καὶ οὐ μὴ ἀποθάνῃ - Ιεζ. 18, 20-21)
Ὁ προφήτης Ὡσηέ ὄχι μόνο συμβουλεύει τόν λαό πρός μετάνοια, ἀλλά τοῦ δίνει χαρακτηριστικά καίἕνα παράδειγμα προσευχῆς· ἐπιστράφητε πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν ὑμῶν· εἴπατε αὐτῷ, ὅπως μὴ λάβητε ἀδικίαν καὶ λάβητε ἀγαθά, καὶ ἀνταποδώσομεν καρπὸν χειλέων ἡμῶν (Ωσηέ 14, 3).
Ἐκτός ἀπό τό πλῆθος ἐσωτερικῶν προσκλήσεων γιά τήν μετάνοια, συναντοῦμε στήν Παλαιά Διαθήκη καί πολυάριθμες συμβολικές πράξεις, καθαρμούς καί θυσίες, οἱ ὁποῖες εἶχαν σκοπό ἀφ᾿ ἑνός νά ἐκφράζουν τήν στάση μετανοίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀφ᾿ ἑτέρου νά μεσιτεύουν γιά τήν κάθαρση τῶν ἁμαρτιῶν του. Ἔτσι συναντοῦμε συμβολικές πρακτικές μέ χαρακτῆρα μετανοίας, ὅπως τήν ἀπόσχιση τῶν ἐνδυμάτων, τήν ἔνδυση μέ σάκκο, τό πασπάλισμα μέ στάχτη ἐπάνω στό κεφάλι, τό ξεμάλλιασμα, τήν νηστεῖα, τήν προσευχή, τά δάκρυα τῆς μετανοίαςκλπ–οἱ ὁποῖες ὑποδήλωναν μία πνευματική κατάσταση κατάθλιψης, ἀνάνηψης καί καθάρσεως, ἡ ὁποία ἦταν χαρακτηριστική γιά τούς μετανοοῦντες.
Ἕνα σκοπό εἶχαν οἱ θυσίες νά βοηθήσουν γιά τήν συναίσθηση τῆς ἁμαρτίας, τήν ἀπἀλλαγή ἀπό τήν ἄγνοια, ἀπό τίς διάφορες ἐνοχές. Ἰδιαίτερη σημασία εἶχε ἡ θυσία τήν ἡμερα τῆς συμφιλίωσης μέ τόν Θεό, ὅταν θυσιάζονταν δύο ἐξιλαστήριοι τράγοι, ὥστε μέσω αὐτῶν ὁ ἐκλεκτός λαός νά καθαρίσει τίς ἁμαρτίες του. Ὁ πρῶτος τράγος θυσιαζόταν ἐπάνω στό βῆμα καί μέ τό αἷμα του ραντιζόταν τότε, μία φορά τόν χρόνο, ἡ Κιβωτός τῆς Διαθήκης, ἐνῶ  ὁ δεύτερος στελνόταν στήν ἔρημο μέ τήν ἐξιλέωση τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ

λαοῦ. Ἔτσι γινόταν ἡ ἐξομολόγηση καί ὁ ἐξιλασμός τῶν ἁμαρτιῶν στήν Παλαιά Διαθήκη.

Μερικά παραδείγματα μετανοίας καί ἀμετανοησίας στήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι τά ἑξῆς· τό πρῶτο εἶναι ἡ μετάνοια τοῦ Ἀδάμ. Ὕστερα ἔχουμε τό παράδειγμα τοῦ δικαίου Ἐνώχ, ὁ ὁποῖος εὐηρέστῆσε Κυρίῳ καὶ μετετέθη, ὑπόδειγμα μετανοίας ταῖς γενεαῖς (Σοφία Σειρ. 44, 16). Ὁ Ἰώβ μετανοιώνει καί σκεπάζεται μέ χῶμα καί στάχτη. Στήν ἐποχή τῶν Κριτῶν οἱ Ἰσραηλίτες ζοῦν εἴτε βυθισμένοι στήν ἀπιστία εἴτε στήν μετάνοια. Στό τέλος αὐτῆς τῆς ἐποχῆς τά περισσότερα μέλη τοῦ ἐκλεκτοῦ λαοῦ ζοῦσαν σέ θρησκευτική, ἠθική καί ἐθνική κατάπτωση. Ὁ Θεός ἔγειρε ἀπ᾿ αὐτούς τόν Σαμουήλ, ὁ ὁποῖος ἀναγέννησε πραγματικά τόν Ἰσραήλ. Αὐτός ἱδρύει στήν Ραμμᾶ τό σχολεῖο τῶν προφητῶν, κέντρο θρησκευτικοῦ, ἠθικοῦ καί ἐθνικοῦ συναγερμοῦ ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ. Ἕνεκα αὐτοῦ τοῦ σχολείου γρήγορα διωρθώθησαν οἱ λανθασμένες ἐνέργειες τῆς ἰουδαϊκῆς νεολαίας, ἀνεγέννησαν τήν ἠθική ζωή καί τήν ἑνότητα τῆς πίστεως τοῦ λαοῦ, ἀπαλλάχθηκαν ἀπό τόν ξενικό ζυγό καί ἐνισχύθηκαν τά σύνορα τῆς χώρας, ὅπου ρέει γάλα καί μέλι. Ὅλα αὐτά εἶναι καρποί τοῦ σχολείου τοῦ Σαμουήλ, ὁ ὁποῖος ἔδωσε καί πάλι τήν πνευματική δύναμι στόν λαό του, τοῦ ἔδωσε τήν ρωμαλεότητα διά τῆς ὁποίας εἶχε μεγαλουργήσει στά δοξασμένα χρόνια τοῦ Δαβίδ καί τοῦ  Σολομῶντος.
Ὁ σοφός Σολομών οἰκοδόμησε τό Ναό τοῦ Κυρίου, ὥστε οἱ ἄνθρωποι νά ἐξιλεώνονται καί νά ἐξὁμολογοῦνται τίς ἁμαρτίες τους. Ὁ Κύριος εἰσἀκούει τήν προσευχή του καί ὑπόσχεται στό βασιλιᾶ, στά ἐγκαίνια τοῦ Ναοῦ, ὅτι ἄν μετανοήσει ὁ λαός εἰλικρινά, θά συγχωρεθεῖ (ἐὰν ἐντραπῇ ὁ λαός μου ἐφ᾿  οὓς ἐπικέκληται τὸ ὄνομά μου ἐπ᾿ αὐτούς … ἐγὼ εἰσακούσομαι ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἵλεως ἔσομαι ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν καὶ ἰάσομαι τὴν γῆν αὐτῶν – Β΄Παραλειπομένων 7,14). Ὁ ἴδιος ὁ βασιλιᾶς γράφει καί τἀ ἀκόλουθα «ὁ ἐπικαλύπτῶνἀσέβειαν ἑαὐτοῦ οὐκ εὐοδωθήσεται, ὁ δὲ ἐξηγούμενος ἐλέγχους ἀγαπηθήσεται (Παροιμίαι Σολομῶντος 28, 13) Εἶναι περίφημη ἡ μετάνοια τῶν κατοίκων τῆς πόλεως Νινεϋῆ, διότι ὑποτάχθηκαν στήν συμβουλή καί στήν κραυγή τοῦ προφήτου Ἰωνᾶ «ἔτι τρεῖς ἡμέραι καὶ Νινεϋῆ καταστραφήσεται! (Ἰωνᾶ 3, 4). Αὐτά τά λόγια ἔπεσαν σάν κεραυνός στίς καρδιές τῶν κατοίκων τῆς πόλεως. Τότλόκληρος ὁ λαός, μαζί μέ τόν αὐτοκράτορα-ἀκόμη τά μικρά καί μεγάλα ζῶα–ὑποβλήθηκαν στίς πιό αὐστηρές πράξεις μετανοίας· «οἱ ἄνθρωποι καὶ τὰ κτήνη καὶ οἱ βόες καὶ τὰ πρόβατα μὴ γευσάσθωσαν μηδὲ νεμέσθωσαν μηδὲ ὕδωρ πιέτωσαν. Καὶ περιεβάλλοντο σάκκους οἱ ἄνθρωποι καὶ τὰ κτήνη, καὶ ἀνεβόησαν πρὸς τὸν Θεὸν ἐκτενῶς (στιχ. 7-8). Ἔτσι μετανοεῖ ἡ ἄπιστη πόλη καί γλυτώνει τήν τιμωρία τοῦ ἀφανισμοῦ.
Ἀσφαλῶς στήν Παλαιά Διαθήκη ἡ μετάνοια δέν ἔχει τόν χαρακτῆρα ἑνός Μυστηρίου, ἐπειδή ἔλειπε τό κύριο καί οὐσιαστικό στοιχεῖο γιά τήν ἀποτελεσματικότητα μιᾶς ἱερῆς πράξεως, δηλαδή ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι ὅμως ἀλήθεια, ὅπως ἰσχυρίζεται ὁ Ε. Amann, ὅτι δέν ὑπῆρχε ἐκείνη τήν ἐποχή οὔτε ἡ ἐσωτερική μετάνοια, οὔτε ἡ ἀρετή τῆς εἰλικρινοῦς ἀνάνηψης. Ἄν ἦταν ὄντως ἔτσι, τότε ὅλη ἡ προφητική γραμματεία καί εἰδικά οἱ Ψαλμοί θά ἦταν ἄχρηστοι καί ἡ μετάνοια τοῦ Δαβίδ, τοῦ Μανασςῆ κτλ, τήν ὁποίαν ἐπαινοῦν τόσο πολύ οἱ Ἅγιοι Πατέρες, θά ἦταν ἁπλά ἕνα ψέμα. Τό συναίσθημα καί ἡ ἀρετή τῆς μετανοίας ὑπῆρχαν, ἀλλά ἔλλειπε ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἡ μετάνοια στήν Παλαιά Διαθήκη καί στίς ἀρχαῖες θρησκεῖες ἦταν μία πρακτική τελετουργία καί ἕνα θρησκευτικό σύμβολο πού ἀνήγγειλε, ὅπως καί οἱ ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου τά ξημερώματα, τήν ἐμφάνιση ὁλόκληρου τοῦ ἡλιακοῦ δίσκου. Καί στήν περίπτωση τῆς μετανοίας ἐπιβεβαιώνονται τά περίφημα λόγια τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ὅτι ὁ νόμος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἦταν «παιδαγωγὸς ἡμῶν εἰς Χριστόν (Γαλ. 3, 24).
Μέ τήν ἐμφάνιση τοῦ Χριστιανισμοῦ, τό ἀρχαῖο σύμβολο καί ἡ πρακτική τελετουργία ἀποκτοῦν μία μόνιμη καθιέρωση. Αὐτό πού μέχρι ἐδῶ εἶχε περισσότερο ἕνα ἐξωτερικό καί τυπικό χαρακτῆρα, τώρα γίνεται ἐσωτερικό καί ἱερό.
Ἡ Καινή Διαθήκη εἶναι τό βιβλίο τῆς ἐπιστροφὴς στόν Θεό, στόν ὑαράδεισο τῆς χαμένης εὐτυχίας. Δέν ὑπάρχει κεφάλαιο στό περιεχόμενο της πού νά μήν ἀποβλέπει σ᾿ αὐτό τόν ἱερό σκοπό, πού εἶναι ἡ μετάνοια,ἡ ἐπιστροφή καί ἡ συμφιλίωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Μόνο μέ τήν Καινή Διαθήκη ἀρχίζει ἡ μελέτη περί τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου τῆς Μετανοίας.
Βρισκόμαστε στό κατώφλι τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἐδῶ συναντοῦμέ τόν Πρόδρομο Ἰωάννη κηρύττοντας τήν μετάνοια (Μετανοεῖτε, ἤγγικεν γὰρ ἡ 

βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 3, 2). Ἡ κραυγή του, ἡ πρόσκλησή του εἶχε μία προπαρασκευαστική ἀποστολή. Ἦταν ἡ φωνή τῆς ἐρήμου ἡ ὁποία ἤθελε νά γίνει ἕνα εὔφορο περιβόλι. Ἦταν μία μεγάλης σημασίας πράξη διακοπῆς τοῦ παρελθόντος, μέ τήν ὁποία ὁ προφήτης Ἰωάννης ἀνακόπτει τήν πορεία τῆς πεσμένης ἀνθρωπότητας, καί νά κατευθύνει τά βῆματα της πρός τόν Κύριο. Ὁ Ἅγιος  Πρόδρομος ἔχει τό ὄραμα μιᾶς ἀνάγεννημένης διά τῆς μετανοίας ἀνθρωπότητας. Γι᾿ αὐτό κηρύττει «βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» (Μαρκ.1,4) Δέν ὑπάρχει τίποτε μυστηριακό σ᾿αὐτή τήν τελετουργία. Εἶναι μόνο μία προετοιμασία γιά ἕνα πολύ ἱερό σκοπό: τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπό τά πάθη καί  τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν.

Τό ἔργο τοῦ Προδρόμου ἔχει ὅμως ἕνα μέγιστο ρόλο, τήν ἀνακήρυξη τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Μεσσία. Γιά νά τόν ὑποδεχθεῖ εὐπρεπῶς πρέπει νά προϋπάρχει μία σχέση εἰλικρίνειας μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἡ ὁποία σημαίνει μία ἠθική συμπεριφορά, ἐστεμμένη μέ καλές πράξεις «ποιήσατε οὖν καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας» (Ματθ.3,8). Τούς διδάσκει ὁ Προφήτης νά πράττουν ἔτσι ὥστε νά ἐπιβεβαιώνουν τήν ὕπαρξη καί τήν γνησιότητα τῆς μετανοίας (π.χ. μή ὑπερηφανεύεστε μέ τά ἀγαθά καί τά προνόμιά σας, μή παίρνετε ἀπό κανένα περισσότερα ἀπό ὅσα δικαιοῦσθε, μή καταδυναστεύετε κανέναν καί νά εἶσθε εὐχαριστημένοι μέ τό κέρδος σας. Ὅποιός ἔχει δύο ἐνδύματα, τό ἕνα νά τό χαρίσει σ᾿ αὐτούς πού δέν ἔχουν καθόλου καί ἐκεῖνος πού ἔχει τρόφιμα νά κάνει το ἴδιο. Ἐδῶ ἔχουμε ἕνα πραγματικό σύστημα κανόνων μετανοίας – τό πρῶτο τέτοιου εἴδους στήν Καινή Διαθήκη.

Συναντοῦμε στήν δραστηριότητα τοῦ Προδρόμου ἀκόμα μία σπουδαία πλευρά. Ὅσοι βαπτίζονταν ἀπ᾿αὐτόν στόν Ἰορδάνη ἐξὁμολογοῦνταν τίς ἁμαρτίες τους.(Ματθ. 3,6). Εἶναι τό ἴδιο σχῆμα γενικῆς ἐξομολόγησης ἁμαρτιῶν πού τό συναντοῦμε στήν Παλαιά Διαθήκη καί στίς ἀρχαῖες θρησκεῖες. Ἡ λέξἡ ἐξομολόγηση, χρησιμοποιημένη ἀπό τόν Προφήτη, θά γίνει ἀργότερα ὁ τεχνικός ὅρος γιά τό συγκεκριμένο ἱερό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.

Μέ τήν ζωή καί τήν διδασκαλία τοῦ Σωτήρα περί τῆς μετανοίας βρισκόμαστε σ᾿ ἕναν καινούργιο κόσμο. Τό ἱερό Εὐαγγέλιο ἀναγγέλλεται στήν ἀνθρωπότητα. Αὐτό πού μέχρι τώρα ἦταν μόνο σκιά καί σύμβολο, τώρα

γίνεται πραγματικότητα, πραγματικό ἔργο κάθαρσης ἀπό τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας. Εἴμαστε ὑπό τήν σκέπη τῆς Χάριτος καί τῆς ἀληθείας (Ἰω. 1,17).

Ἡ ἀρχή τοῦ Εὐαγγελίου συμπίπτει μέ τήν ἀρχή τοῦ κηρύγματος τοῦ Ἰησοῦ περί τῆς μετανοίας. Ὁ νόμος τοῦ Μωϋσῆ, οἱ Ψαλμοί, οἱ προφῆτες ὁδεύουν παράλληλα πρός αὐτό τό νέο σημεῖο στήν ἱστορία τοῦ κόσμου. Μέ τό «πεπλήρωται ὁ καιρὸς καὶ ἤγγικεν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ· μετανοεῖτε καὶ πιστεύετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ» (Μαρκ.1,15) Ἐγκαινιάζεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός τοῦ κόσμου. Ἐκπληρώθηκαν οἱ ὑποσχέσεις καί οἱ βιβλικές προφητεῖες. Γυρίστε πρός τόν μοναδικό, ἀληθινό Θεό διά τῆς εἰλικρινοῦς μετανοίας καί πιστέψτε στό Εὐαγγέλιο τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ πίστη καί ἡ μετάνοια ἐπικαλοῦνται ἀλλήλες. Βέβαια, δέν ὑπάρχει ἀληθινή πίστη, χωρίς γνήσια μετάνοια, οὔτε οὐσιαστική μετάνοια χωρίς ζωντανή πίστη. Ἡ μία οἰκοδομεῖται ἐπάνω στήν ἄλλη. Ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ γιατρός τῶν ἁμαρτιῶν. Αὐτός ἦλθε στόν κόσμο γιά νά βρεῖ τούς πεπλανημένους καί τούς ἀρρώστους καί νά τούς θεραπεύσει μέ τό φάρμακο τῆς μετανοίας. Ὁ σκοπός τοῦ ἐρχομοῦ Του εἶναι ἡ μετάνοια – ὁ μεγάλος νόμος τῆς ἄφεσης τῶν ἁμαρτιῶν. Στήν Κυριακή προσευχή μᾶς ὠθεῖ πρός μετάνοια καί ἡ καθημερινή δέηση γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας.

Ἐκτός ἀπό τίς προτροπές, ὁ Χριστός μᾶς δίνει καί παραδείγματα γιά τήν σημασία τῆς μετανοίας. Ἔτσι, λοιπόν, εἶναι καί ἡ παραβολή τοῦ χαμένου προβάτου (Λουκ.15,4-7). Σ᾿ αὐτήν ἡ σπουδαιότητα τῆς μετανοίας εἶναι ὁλοφάνερη. Δέν ἀξίζει ἕνας ἁμαρτωλός περισσότερο ἀπό 99 δικαίους, ἀλλά κι ἕνας μετανοημένος ἁμαρτωλός προκαλεῖ πιό πολλή χαρά στήν γῆ καί στόν οὐρανό ἀπό τούς 99 δικαίους, οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν περιπλανηθεῖ. Γιατί; Ἐπειδή διά τῆς μετανοίας ἔχει σωθεῖ μία ψυχή ἀπό τόν θάνατο καί μία ψυχή ἀξίζει περισσότερο ἀπό ὅλον τόν κόσμο. Ἀπό τήν στιγμή πού χάθηκε, αὐτή ἡ ἀμετανόητήν ψυχή, δέν μπορεῖ ν᾿ ἀντικατασταθεῖ μέ τίποτε.

Ἠ μετάνοια εἶναι ἀναγκαία σ᾿ ὅλους τούς ἁμαρτωλούς. Ὁ Χριστός ἔστειλε τούς Ἀποστόλους νά κηρύξουν τό Εὐαγγέλιο τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὅσοι δέν τούς δεχτοῦν στό σπίτι τους καί δεν ἀκούσουν τό Εὐαγγέλιο τῆς μετανοίας, θά τιμωρηθοῦν φοβερά «λέγω ὑμῖν ὅτι Σοδόμοις ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἀνεκτότερον ἔσται ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ» (Λουκ. 10, 12).

Πῶς θά γίνει ἡ μετάνοια διδασκόμαστε ἀπό τόν ἴδιο τόν Σωτήρα. Ὁ Ἴδιος ἐσύχναζε στό Ναό τῶν Ἱεροσολύμων ἀπό 12 χρονῶν, τό Πάσχα καί στίς ἰουδαϊκές γιορτές.  Ἐνήστευε καί προσευχόταν. Μᾶς λέει πῶς νά προευχόμαστε, ἀνυψώνει τά μάτιαπρός τόνύς οὐρανούς, γονατίζει καί πέφτει μέ τό πρόσωπο στήν γῆ, ψέλνει πνευματικές ὠδές μαζί μέ τούς Ἀποστόλους. Ὅλα αὐτά τα παραδείγματα μᾶς τά ἄφησε ὁ Ἀναμάρτητος Ἐνσαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ ὡς ἀναγκαῖες πνευματικές καταστάσεις τῶν μετανοούντων. Γιά νά δεχθεῖ ὁ Θεός τήν προσευχή μας πρέπει πρίν νά συγχωρεθοῦμε μεταξύ μας. Ἕνα σημαντικό παράδειγμα μετανοίας εἶναι ὁ τελώνης Ζακχαῖος. Πλουτισμένος μέσω τῆς ἀπάτης στάθηκε κάποια ἡμέρα μπροστά στό Κύριο.  Βλέποντας τήν ἐνσαρκωμένη Ἁγιότητα αἰσθλάνθηκε ἀμέσως τήν ἐνοχή τῆς ἁμαρτωλῆς ζωῆς του καί τήν ἀνάγκη νά ξεφορτώσει τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ πού τόν πίεζαν στήν καρδιά καί τόν ἀνησυχοῦσαν. Ἡ παρουσία τοῦ Ἰησοῦ στό σπίτι τοῦ δίνει τήν εὐκαιρία νά ξεκοπεῖ ἀπό τό ἄτιμο παρελθόν του. Ἔμμεσα ἐξὁμολογεῖται καί ἀποφασίζει ποιό θά εἶναι τό μελλοντικό του πιστεύω καί ἡ συμπεριφορά τῆς ζωῆς του. «Τὰ ἡμίσειά μου τῶν ὑπαρχόντων, κύριε, τοῖς πτωχοῖς δίδωμι, καὶ εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα ἀποδίδωμι τετραπλοῦν» (Λουκ.19,8) Μπροστά σ᾿ αὐτή τήν εἰλικρινῆ καί ξαφνική μετατροπή, ὁ Χριστός ἀπαντᾶς:  «Σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο». (στιχ. 9) Ἡ ἐξομολόγηση καί ἡ ἀπάρνηση τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ κύρια στιγμή τῆς μετανοίας. Τό ἰδανικό τοῦ εὐαγγελικοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἁγιότητα, ἡ ὁποία δέν ἔχει τίποτε τό κοινό. Αὐτό τό πρᾶγμα τό ἔχει καταλάβει τόσο ὁ Ζακχαῖος, ὅσο καί ἡ ἁμαρτωλή γυναίκα, στήν ὁποία ὁ Χριστός εἶπε: «Πορεύου καὶ ἀπὸ τοῦ νῦν μηκέτι ἁμάρτανε» (Ἰω. 8,11). Ὁ ἀνώτατος σκοπός τῆς μετανοίας εἶναι ἡ ἠθική καί πνευματική τελειότητα «Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι ὡς ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τέλειός ἐστιν» (Ματθ. 5, 48). Το κλασικό παράδειγμα μετανοίας στό Εὐαγγέλιο εἶναι ἡ παραβολή τοῦ ἀσώτου. Σημειώνουμε μόνο τά ἑξῆς: ὁ υϊός (ὁ ἄνθρωπος γενικά) φεύγει ἀπό τό σπίτι τοῦ πατρός του (εἶναι ὁ Θεός) νά ζήσει στόν κόσμο τῶν ἁμαρτιῶν. Ἐκεῖ  χάνει ὅλη τήν κληρονομία του. Τοῦ ἀπομένει μόνο ἡ ἀνάμνηση τῆς  παλαιότερης εὐτυχισμένης ζωῆς του. Γεύεται τήν πικρία τῶν δεινῶν, ἀλλά συνἔρχεται. Γεννιέται μέσα του μία καινούργια σκέψη, ἡ ὁποία ξεσπᾶ καί γίνεται ἐξομολόγηση. Καί ὅπως εἶπε, ἔτσι ἔπραξε κατόπιν. Πηγαίνει στό πατέρα του, ἐξὁμολογεῖται καί κλαίει γιά τίς ἁμαρτίες του. Ὁ πατέρας του ἀπό μακριά τόν βλέπει, τρέχει, τόν ἀγκαλιάζει, χαίρεται, τόν φιλεῖ καί τόν ντύνει μέ βασιλικό ἔνδυμα. Ἔχουμε στήν παραβολή τοῦ ἀσώτου ὅλα τά στοιχεῖα μιᾶς πλήρους μετάνοιας: Βλέπουμέ τόν ἁμαρτωλό, τήν συναίσθηση, τήν ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν του, τήν ἐπιστροφή, τήν συγχωρητική εὐχή, τήν ἀνάνηψη, τήν ἀπόφαση διορθώσεως, τόν πατέρα πού τόν δέχεται, τήν μετάνοια καί τήν σύγχώρησή του ἀπό τόν πατέρα. Αὐτή ἡ παραβολή ἀπεικονίζει αὐτό πού θά μπορούσαμε νά ὀνομάσουμε πλήρη εὐαγγελική μετάνοια.
Ἀπό τά παραπάνω παραδείγματα μαθαίνουμε πῶς γίνεται ἡ μετάνοια. Δέν βρισκόμαστε στό σκότος τῆς δεισιδαιμονίας καί τῆς τυπολατρίας τῶν εἰδωλολατρικῶν θρησκειῶν τοῦ παρελθόντος, ἀλλά στό ἐπίπεδο τῆς ἀληθινῆς καί ἀγνῆς θρησκευτικῆς ἐμπειρίας. Ἡ ἁμαρτία εἶναι μία ψυχολογική πραγματικότητα. Ἡ συνέπεια της εἶναι ὁ θάνατος. Ὅποῖος θέλει νά ζήσει, πρέπει νά μετανοήσει. Πῶς; Ὅπῶς μᾶς ὑπέδειξε ὁ Χριστός. (μέ τόν ἐκκλησιασμό,τήν νηστεῖα καί τήν προσευχή) ἤ σάν τόν τελώνη, μέ ταπείνωση, σάν τήν πόρνη, μέ τά δάκρυα τῆς ἀπέραντης ἀγάπης της, σάν τόν Πέτρο μέ λυγμούς καί μέ πόνο, σάν τόν ληστή μέ φλογερή προσευχή καί μέ ἀληθινή μετάνοια.
Ὁ Χριστός συγχωρεῖ τήν ἁμαρτία «ἐξουσίἌν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς» (Μαρκ. 2,10). Εἶναι ἡ μεγάλη ἀγγελία, τό μέγα θαῦμα, ἡ ἐπανάσταση καί ἡ θεϊκή ἀποκάλυψη τήν ὁποία ἔφερε πρῶτος καί γιά πρώτη φορά στόν κόσμο ὁ Χριστός. Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι ἡ ἀποστολή  τοῦ ἐρχομοῦ Του στόν κόσμο.
Ὅλες οἱ ἁμαρτίες συγχωροῦνται ἐκτός ἀπό τήν βλασφημία ἐναντίον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ὁποία εἶναι αἰώνια ἁμαρτία. Εἶναι μία λογική καί ἠθική ἀδυναμία νά συγχωρεθεῖ ἕνας ἁμαρτωλός, ὁ ὁποῖος ἀντιστέκεται, ἐνσυνείδητα, στό φῶς τῆς ἀληθείας.

Ἡ ψυχολογία τῆς μετανοίας

  Ἡ ψυχή του ἐνόχου ἀνθρώπου ἐπιδιώκει καί ποθεῖ τήν μετάνοια, νά ἐξαλείψει διά τῶν ἀσκήσεων του τίς ἁμαρτίες του καί ν᾿ ἀποκτήσει, μέσω τῆς χάριτος τῆς μετανοίας, τήν ἀθωότητα καί τήν εἰρήνη τῆς συνείδησης του.

Περισσότερο ἀπό κάθε ἐξωτερικούς τύπους καί κανόνες, ἡ επίγνωση τῆς ἁμαρτίας ταράζει τήν ψυχή του ἀνθρώπου καί τόν προτρέπει νά διψᾶ τήν ἐλευθερία καί τό φῶς τῆς σωτηρίας. Ὅποιός πράττει τήν ἁμαρτία γίνεται δοῦλος της.

Κάποιός παρατηροῦσε ὅτι ὑπάρχουν δύο εἴδη μετανοίας: ἐσωτερική καί ἐξωτερική. Ἡ πρώτη εἶναι ἐκείνη πού μᾶς βοηθᾶ νά κλαῖμε γιά τήν ἁμαρτία πού διαπράξαμε. Αὐτή διαρκεῖ γιά ὅλη τήν ζωή μας... Ἡ δεύτερη ἐκδηλώνεται μέ ἐξωτερικά γνωρίσματα ἀνάνηψης, μέ τήν ἐξομολόγηση ἁμαρτιῶν καί μέ συναισθήματα λύπης γιά νά μήν ἁμαρτάνουμε ξανά.

Ἡ μετάνοια εἶναι ἀναγκαία καί ψυχολογικά. Δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος νά πορεύεται στό σκοτάδι καί νά μήν ποθεῖ τό φῶς. Τό σκότος προκαλεῖ ἀνησυχία, φόβο, τρομάρα, θάνατο. Ἡ πατρίδα τῆς ψυχῆς εἶναι ὁ οὐρανός, δηλαδή τό φῶς, ἡ εὐτυχία καί ἡ αἰωνία ζωή. Βυθισμένη στήν ἁμαρτία, ἡ ψυχή ζεῖ σέ μιά ἀνώμαλη κατάσταση, ἀπομακρύνεται καί περιπλανιέται  ἀπό τήν φυσική καί θεϊκή της πορεία. Ἀπ᾿ἐδῶ πηγάζουν ἀφ᾿ ἑνός ἡ ἀνησυχία καί ἡ σύγχυση καί ἀφ᾿ ἑτέρου ὁ πόθος γιά τόν Θεό καί ὁ μεγάλος ἀγώνας γιά νά ἐλευθερωθεῖ, μέσω διαφόρων ἐξιλαστήριων πράξεων, ἀπό τά δεσμά τῶν παθῶν καί ἀπό τήν σφίγξιμο τοῦ θανατου, γιά νά φτάσει καί πάλιν στήν κανονική της κατάσταση, δηλαδή στήν ἀγνεία.

Συναντοῦμε, βέβαια τήν μετάνοια καί στούς βίους τῶν Ἁγίων. Συχνά οἱ πιό ἀγνές ψυχές νοιώθουν περισσότερο τήν ἀναγκαιότητα τῆς μετανοίας. Αὐτό τό γεγονός δικαιολογεῖται:

α) Ζῶντας σέ περισσότερο θεϊκό φῶς καί ἀγάπη, οἱ Ἅγιοι βλέπουν καλύτερα ἀπό τούς ἀμετανοήτους ἀνθρώπους τήν πραγματικότητα τῶν ἁμαρτιῶν καί τήν ἀναγκαιότητα κάθαρσης τους

β) Οἱ Ἅγιοι νοιώθουν περισσότερο ἀπό τούς ἄλλους ἁμαρτωλούς τήν ἀναγκαιότητα τῆς μετανοίας, γιά νά προφυλαχτοῦν οἱ ψυχές τους ἀπό μελλοντικές πτώσεις καί ἁμαρτίες.

Πρίν ὑπάρξει ἡ ψυχολογία σάν ἐπιστήμη τῶν ψυχικῶν φαινομένων καί ἡ ψυχανάλυση σάν προσπάθεια ἐπεξήγησης τῶν μυστηρίων τοῦ ὑποσυνείδητου τῆς ψυχῆς, οἱ μεγάλοι διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας, οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί οἱ ἐκκλησιαστικοί συγγραφεῖς ἔχουν δείξει σαφῶς τήν ψυχολογική ἀναγκαιότητα τῆς μετανοίας γενικά καί τῶν στοιχείων της εἰδικά. Θά παρουσιάσουμε λόγια τοῦ Ὠριγένη, τοῦ Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου καί τοῦ  Γρηγορίου τοῦ Μεγάλου σχετικά μ᾿ αὐτό τό θέμα, γιά νά καταλάβουμε ὅτι ἡ ψυχολογία τῆς θρησκευτικῆς ζωῆς δέν ἦταν ἕνα ἄγνωστο θέμα γιά τήν Ἀποστολική καί πατερική ἐποχή τῆς Ἐκκλησίας. Σύμφωνα μέ τόν Ὠριγένη, ἡ μετάνοια καί ὁ ὁρισμός της, ἡ ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν, ἔχει μία λογική αἰτιολόγηση καί μία βαθειά ψυχολογική ἀναγκαιότητα. Κάθε ψυχή πού ἁμαρτάνει, λεκιάζει, ἀρρωσταίνει καί μαυρίζει ἀλλά, διά τῆς μετανοίας καί ἐξὁμολογήσεως, ἀποκαθίσταται πνευματικά. Βυθισμένη στήν ἁμαρτία, ἡ ψυχή εἶναι μαύρη. Διά τῆς μετανοίας καθαρίζεται καί διά τῆς ἱερᾶς ἐξὁμολογήσεως ὁ ἁμαρτωλός ἀποβάλλει ἀπό μέσα του ὅλο τό κακό τῆς ἁμαρτίας καί ἀνακουφίζεται, ὅπως τό στομάχι, ὅταν ἀποβάλλει τά τρόφιμα τά ὁποῖα δέν μποροῦν νά χωνευτοῦν. Ὅπῶς οἱ ἀσθενείς χρειάζονται γιατρό, ἔτσι καί οἱ ἁμαρτωλοί ἔχουν ἀνάγκη τόν Πνευματικό γιά νά τοῦ ἐμπιστευτοῦν τά μυστήρια τῆς συνειδήσεώς τους, νά θεραπευτοῦν μέ τίς σοφές του νουθεσίες καί τίς λειτουργικές του προσευχές. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι πωρωμένοι στίς κακίες τους, οἱ ὁποῖοι δέν μετανοιώνουν καί θεωροῦν ὅτι ἡ ἐξομολόγηση δέν ἔχει κανένα νόημα ἤ ὄφελος. Ἐδῶ ὁμιλοῦμε γιά τόν ἄνθρωπο, πού θέλει νά ἐξὁμολογεῖται τίς ἁμαρτίες του γιά νά δεχτεῖ τήν Θεία Χάρη τῆς θεϊκῆς συγχώρησης. Ὅσὁ πιό εἰλικρινά μετανοιώνει καί ὅσο περισσότερο καίει τό πῦρ τῆς ψυχικῆς μεταμέλειας, τόσὁ πιό σίγουρο εἶναι ὄντως τό ἔλεος καί ἡ συγχώρηση τοῦ Θεοῦ (βλπ. Δεύτερη ὁμιλία τοῦ Ὠριγένη στούς Ψαλμοῦς, 37, Ε. Π. 12, 1381-1382). Ὁ ἅγιος  Ἐφραίμ ὁ Σῦρος λέει ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι ἕνας καλός γιατρός ὁ ὁποῖος φέρνει ἀγαλλίαση καί ἀνάπαυση. Τό δῶρο τῆς μετανοίας ξαλαφρώνει τήν ψυχή καί τήν προτρέπει πρός τήν σωτηρία της. Ἡ μετάνοια παρηγορεῖ σάν ὅτι εἶχε ἁμαρτήσει, τόσο τυφλωμένος ἦταν ἀπό τό πάθος του. ὍτἌν ὁ ἁμαξᾶς εἶναι μεθυσμένος, ἡ ἅμαξα προχωρᾶ ἄτακτα,· Ἔτσι, ὅ,τι εἶναι ἡ ἅμαξα καί ὁ ἁμαξᾶς, τό ἴδιο εἶναι καί τό σῶμα καί ἡ ψυχή. Ἄν ἡ ψυχή εἶναι φυλακισμένη, τότε καί τό σῶμα σέρνεται στόν βόρβορο. Ἐφ᾿ ὅσον ὁ ἁμαξᾶς κρατάει καλά τά ἡνία, καί ἡ ἅμαξα προχωρᾶ καλά. Ὅταν, ὅμως, ὁ ἁμαξᾶς χάνει τίς δυνάμεις του καί δέν μπορεῖ πιά νά κρατήσει τά ἡνία, οὔτε ἡ ἅμαξα δέν πάει καλά. Τό ἴδιο γίνεται καί μέ τόν ἄνθρωπο. Ἐφ᾿ὅσον ἡ ψυχή ἀγρυπνεῖ, καί τό σῶμα παραμένει καθαρό, ἀλλά ὅταν ἡ ψυχή εἶναι πολύ σκοτισμένη, καί τό σῶμα μολύνεται μέ τίς ἡδονές. Καί τί ἔκανε ὁ βασιλιᾶς Δαβίδ; Πόρνεψε μέ τήν γυναίκα τοῦ ἄλλου, ἀλλά δέν καταλάβαινε τήν ἁμαρτία του, οὔτε τοῦ τό εἶπε κανείς. Κι αὐτό γινόταν ὅτἌν ὁ Δαβίδ ἦταν σέ πολύ μεγάλη ἡλικία. Γιά νά καταλάβεις, ἄν τυχόν πιαστεῖς ἀπό τήν ἀβουλία, ὅτι δέν σέ ὠφελοῦν τά ἄσπρα σου μαλλιά γιά νά γλυτώσεις τήν ἁμαρτία. Τά ἤθη δέν τά κάνει ἡ ἡλικία, ἀλλά οἱ καλές πράξεις οἱ ὁποῖες πηγάζουν ἀπό τήν σοφία τῆς ψυχῆς. (Ὁμιλία 2, 2) Λοιπόν, ἡ πηγή τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἐντός τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ θεραπεία της εἶναι ἡ ἀρετή καί ἡ χάρη τῆς μετανοίας. Ὁ ἁμαρτωλός εἶναι ἕνας νεκρός, σάν τόν Λάζαρο ὅπως μᾶς λέγει τό Εὐαγγέλιο. Ἡ ἐξομολόγηση σημαίνει ἐπιστροφή στήν ζωή, μᾶς τό ἐπιβεβαιώνει ὁ Ἅγιος  Γρηγόριος ὁ Μέγας: «Βλέπετε, οἱ μαθητές τοῦ Κυρίου λύνουν τόν δεμένον μέ λωρίδες πρώην νεκρό καί τώρα ἀναστημένο Λάζαρο. Ἄν ἔλυον ἀπό τά δεσμά του ἕναν νεκρό Λάζαρο, θά προκαλοῦσαν τήν δυσωδία καί δέν θά φανερωνόταν ἡ δύναμις τοῦ Ἰησοῦ. Ὁ Ἰησοῦς, μπροστά στό τάφο τοῦ Λαζάρου, δέν λέει «ἔλα  στήν ζωή, ἀλλά ἔλα ἔξω. Κάθε ἁμαρτωλός, ἐφ᾿ ὅσον κρύψει τήν ἁμαρτία του στό βάθος τῆς συνείδησής του, εἶναι ἀκόμα ἐνταφιασμένος στό βάθος τοῦ τάφου. Ὁ ἁμαρτωλός ὅμως πού ἔρχεται στό φῶς μέ τήν θέλησή του ἐξὁμολογεῖται τίς ἀθλιότητες του… Ὁ νεκρός ἀνασταίνεται! Ὁ ἁμαρτωλός ἀναγνωρίζει τό σφάλμα του. Ἐφ᾿ ὅσον ἀναστήθηκε, οἱ μαθητές τόν ἀπολύουν, δηλαδή οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας τοῦ ἀκυρώνουν τήν ποινή, πού θά τοῦ ἄξιζε, διότι δέν ντράπηκε νά ὁμολογήσει αὐτά πού εἶχε κάνει … (Ὁμιλία 26 στό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο 20, 19-21, Migne 86, 1200) Δέν εἶναι εὔκολο πρᾶγμα νά πείθεις τούς ἀνθρώπους νά ὁμολογήσουν ὅτι εἶναι ἁμαρτωλοί. Κι ἄν γίνει αὐτό εἶναι ἀκόμη πιό δύσκολο νά τούς βοηθήσης 

μία μητέρα καί ξεπλένει τήν ψυχή σάν μία καθαρή πηγή. Ἡ μετάνοια γίνεται μέ δάκρυα, μέ λυγμούς καί ἰδιαίτερα μέ ἐξομολόγηση. Ἡ μετάνοια εἶναι τό χυτήριο τῆς ἁμαρτίας, ὅπου ὁ «μόλυβδος» γίνεται «χρυσός». Αὐτή σκοτώνει καί ἀνίσταται, τό σκοτάδι ἀντικαθίσταται μέ τό φῶς, τούς ἁμαρτωλούς τούς κάνει ἀποστόλους καί τήν ἔρημο οἶκο τοῦ Θεοῦ.

Ὁ ἄνθρωπος, κατά φύση (βέβααα, μετά τήν πτῶση τοῦ Ἀδάμ), εἶναι ὑποδουλωμένος στά πάθη, τά ὁποῖα σκεπάζουν τά μάτια τῆς ψυχῆς σάν κάποιες τσίμπλες τῆς κακίας. Ἡ μετάνοια ξεπλένει τά μάτια τῆς ψυχῆς, κυριαρχεῖ στήν ἀδύνατη φύση καί τιθασεύει τά πάθη. Γκρεμίζει τήν ἀλαζονεία καί οἰκοδομεῖ ἐν ἀγάπη. Νικᾶ τά τερτίπια τοῦ ὄφεως καί ἐνισχύει τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό. Ἡ μετάνοια καταστρέφει τήν εἰδωλολατρία καί πλησιάζει τόν Θεό, εἶναι ἑνωμένη μέ τήν Ἐκκλησία. Ἀλλοίμονο στούς αἱρετικούς, οἱ ὁποῖοι λένε ὅτι δέν ὑπάρχει μετάνοια (βλπ. Ἀσκητικά τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, σ. 87-110).

Ἡ ἁμαρτία πού ἐνοχλεῖ τήν σάρκα κυριαρχεῖ στόν νοῦ καί στήν καρδιά σάν ἕνας τύραννος. Ἡ ψυχή μέσα στό σῶμα τοῦ ἁμαρτωλοῦ εἶναι σάν ἕνα πουλί στό κλουβί ἤ σάν ἕνα ἕτοιμο καί σφαγμένο πρόβατο. Τό σῶμα καίει προκαλώντας τήν γλυκύτητα τῆς ἁμαρτίας καί ὁ ἄνθρωπος σκλαβώνεται σάν ἕναν δέσμιος λεοντόκαρδος, σάν ἕνας γίγαντας μέ κομμένα τά χέρια καί τά πόδια. Ὁ ἁμαρτωλός εἶναι ἕνας ζωντανός νεκρός, ἕνας τυφλός ὁ ὁποῖος δέν βλέπει τίποτε. Εἶναι ἕνα ἀποβλακωμένο πλάσμα, στό ὁποῖο ἡ σκληρά τυραννία τῶν παθῶν προετοιμάζει τήν αἰώνια καταδίκη του.

Ἡ μετάνοια πολλές φορές γίνεται δοῦλος τῶν παθῶν. Πῶς; Στήν πορεία της, ξεφυτρώνει ἡ ντροπή. «εἶναι πολλοί οἱ ὁποῖοι λόγῳ τῆς ντροπῆς ἀφήνουν ἀθεράπευτα τά κρυμμένα μέσα τους πάθη. Ἐγώ ὅμως δέν κρύβω τό πλῆθος τῶν ἀδικιῶν πού βρίσκονται μέσα μου. Δέν κρύβω τήν ντροπή μου. Ξέρω ὅτι καλύτερα εἶναι γιά μένα ζητιανεύοντας νά ζῶ, παρά ντροπιασμένος νά πεθάνω ἀπό πεῖνα καί ἀτιμία. (σ. 224).

Ἐναντίον τοῦ συναισθήματος τῆς ντροπῆς γιά τήν μετάνοια ὁμιλεῖ λαμπρά ὁ ἱερός Χρυσόστομος, δείχνοντας ὅτι ὄχι ἡ μετάνοια, ἀλλά ἡ ἁμαρτία ντροπιάζει. «Ὑπάρχουν δύο πράγματα· ἡ ἁμαρτία καί ἡ μετάνοια· ἡ ἁμαρτία εἶναι ἡ πληγή, ἐνῶ  ἡ μετάνοια εἶναι τό φάρμακο. Ὅπῶς στό σῶμα ὑπάρχουν πληγές καί γιατρικά, καί στήν ψυχή ὑπάρχουν ἁμαρτίες καί μετάνοια. Ἀλλά ἡ ἁμαρτία συνδέεται μέ τήν ντροπή, ἐνῶ  ἡ μετάνοια φέρνει ἐμπιστοσύνη καί θάρρος. Σέ παρακαλῶ, νά τό προσέξεις, μη τυχόν, μπερδεύοντας μέ τό κατεστημένο, χάσεις τό κέρδος. Εἶναι πληγή καί γιατρικό, στήν πληγή ὑπάρχει τό πῦον, μέ τό γιατρικό γίνεται  ἡ θεραπεία της.  Στήν ἁμαρτία εἶναι πύον, ρεζίλι, περίγελως, στήν μετάνοια ὑπάρχει ἐμπιστοσύνη, ἐλευθερία, καθαρισμός τῶν ἁμαρτιῶν. Πρόσεξε αὐτό πού σοῦ λέω· ἡ ντροπή ἀκολουθεῖ τήν ἁμαρτία, ἡ ἐμπιστοσύνη τήν μετάνοια. Κατάλαβες τί λέω; Ὁ Σατανᾶς ἔχει ἀλλάξει αὐτή τήν τάξη καί ἔχει δώσει τήν ἐμπιστοσύνη στήν ἁμαρτία καί τήν ντροπή στήν μετάνοια … (Ὁμιλία 8, 2).Πῶς ἀλλάζει τό πονηρό πνεῦμα τήν ἠθική τάξη τῶν πραγμάτων; Ὁ ἱερός Χρυσόστομος μᾶς λέει ἕνα παράδειγμα· Ἕνας, ἔχοντας τρελλά τό πάθος, ἀκολουθεῖ μία πόρνη σάν ἕνας δοῦλος καί μπαίνει στό χαμαιτυπεῖο. Χωρίς νά ντρέπεται, πράττει μαζί της τήν ἁμαρτία. Δέν ντρέπεται καθόλου καί πουθενά. Βγαίνει ἀπό ἐκεῖ καί ντρέπεται νά μετανοήσει. Ταλαίπωρε, ὅταν ἔκανες τήν ἁμαρτία δέν ντρεπόσουν, ἀλλά τώρα ντρέπεσαι νά μετανοήσεις; Ὁ διάβολος σέ ὠθεῖ σέ δύο κακίες· ν᾿ἁμαρτάνεις καί νά μή μετανοήσεις. Κι ἔτσι θ᾿ ἁμαρτάνεις καί ἄλλη καί ἄλλη φορά. Στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου γίνεται ἕνας συνεχής πόλεμος. Οἱ αἰσθήσεις ἀνάβουν τόν πόθο τῶν ἡδονῶν καί τά συναισθήματα ἀνάβουν γιά ἀπολαύσεις, οἱ ὁποῖες προσπαθοῦν νά σβήσουν τήν δύναμι τῆς ἀρετῆς καί τήν φωνή τῆς συνείδησης. Ἔτσι τό σῶμα καίει σάν νά πάσχει ἀπό βασκανία καί καταλήγει στό δίχτυ τῆς ἀπώλειας, ἄν δέν μετανοήσει. Ἡ καρδιά κολακεύεται ἀπό τήν ἁμαρτία καί  τό σῶμα μολύνεται σάν ἀπό μία βρώμικἡ πηγή ἀπ᾿ ὅπου τρέχουν ἀκάθαρτοι λογισμοί. Αὐτός, ὅμως πού σκέφτεται τόν Θεό σβήνει γρήγορα τό κακό μέσα του διά τῆς ἐξομολόγησης, διότι ἡἐξομολόγηση τῶν παθῶν εἶναι ἡ καρδιά τῆς μετανοίας. Ἡ Χάρη αὐτοῦ τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου σβήνει τήν φλόγα τῶν παθῶν καί προσφέρει στήν ἀρετή καί στήν συνείδηση μία νικηφόρα δύναμη. Ἡ βαθειά μετάνοια τοῦ βασιλέως Δαβίδ παρέχει στόν ἱερό Χρυσόστομο τήν εὐκαιρία τῆς ὡραίας ἀκόλουθης ψυχολογικῆς παρατήρησης: ὁ προφήτης ἦταν στήν φθορά, τό μαργαριτάρι ἦταν στήν λάσπη, ἀλλά δέν καταλάβαινε  νά μήν ἁμαρτήσουν πλέον. Ἡ ἔννοια τῆς ἁμαρτίας γίνεται ὅλο καί πιό ἀπρόσιτη καί ἡ ἠθική συνείδηση πολλῶν ἀνθρώπων εἶναι κοιμισμένη. Ἡ πίστη καί τό ἠθικό συναίσθημα ἀντιμετωπίζονται ἀπό πολλές ψυχές μέ ἀμφιβολίες, ἀδιἀφορία, σκεπτικισμό, ἀτομικισμό καί ἀθεϊσμό. Τό πρῶτο ἀποτέλεσμα τῆς ἀπιστίας εἶναι ἡ κατάπτωση τοῦ ἠθικοῦ φραγμοῦ. Μία πτώση σέ θρησκευτικό ἐπίπεδο ἀκολουθεῖται ἀπό μία ὑποβάθμιση τῶν ἠθῶν καί ἀπό ἕνα πλῆθος ἀλληλοσυγκρουόμενων συναισθημάτων, τά ὁποῖα ἀποσταθεροποιοῦν τήν ψυχή. Ἡ ἐσωτερική ἁρμονία ὑποκύπτει μπροστά στήν δυσαρμονία, ἡ ἡσυχία μπροστά στήν ἀνησυχία, ἡ χαρά μπροστά στόν πόνο.κτλ. Ἕνα πλῆθος μαρτυριῶν μᾶς βοηθοῦν νά καταλάβουμε ὅτι ἡ ψυχική ἡσυχία τῶν ἀπίστων καί ἁμαρτωλῶν δέν εἶναι καθόλου πραγματική, ἀλλά φαινομενική. Στό βάθος τῆς ψυχῆς τους ὑπάρχει εἴτε ταραχή, εἴτε θλίψη, εἴτε τύψη. Αὐτή ἡ κατάσταση κρίσης, μπερδέματος καί ἐσωτερικοῦ σκότους εἶναι μία ἀρρώστια, μία ὄντως ἀνώμαλη κατάσταση. Αὐτή ἐγείρει μέσα στόν ἄνθρωπο τήν ἐπιθυμία ἀπελευθέρωσης καί καθάρσης. Ὄντας κάτω ἀπό τήν ἐξουσία της, ὁ ἄνθρωπος σκέφτεται, ψάχνει ἀπαντήσεις, ξέφωτα, καθησυχαστική ἀσφάλεια, πρός τήν ὁποία τόν προτρέπει ἡ μυστική ἐπιθυμία τῆς καρδιᾶς, γιά νά ἐξηγήσει καί νά ἀντέξει τήν ἀθλιότητα τῆς ζωῆς του. Ἡ ψυχρή λογική μερικές φορές μπορεῖ νά δώσει στόν ἄνθρωπο τήν ψευδαίσθηση μιᾶς ἀθεϊστικῆς καί ἀντιθρησκευτικῆς πεποίθησης. Ἀλλά αὐτή δυσαρεστεῖ καί δέν ἱκανοποιεῖ τήν οὐράνια δίψα τῆς ψυχῆς. Πόσες φορές οἱ θρησκευτικά ἀναίσθητοι καί ἄπιστοι κραυγάζουν μ᾿ ἕναν τρόπο ἤ μέ τόν ἄλλο τον πόθο γιά ἡσυχία καί ἀγνότητα τῆς ψυχῆς; Πόσοι πνευματικοί ἄρα δέν ἔχουν δεχτεῖ ἤ δέχονται ἀκόμα μπροστά στό Ἱερό Βῆμα καί στήν ὥρα τῆς ἐξομολόγησης ἁμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι ἀναφωνοῦν καί προσεύχονται, νικημένοι ἀπό τήν ἀδυναμία τους: «Πάτερ, δώσε μου τήν ἡσυχία τῆς ψυχῆς!
Ἕνας στοχαστής, ὁ J.J. Rousseau, ὁμολογοῦσε, δυσαρεστημένος ἀπό τήν ἀθεϊστική φιλοσοφία: «αὐτή δέν μ᾿ ἔπεισε, ἀλλά μέ στἐνοχώρησε. Τά ἐπιχειρήματα της μοῦ θόλωσαν τό μυαλό, χωρίς ποτέ νά μπορέσουν νά με πείσουν (Reveries, στό H. Delacroix, La religion et la foi, σ. 324).
Ἡ ψυχή του ἀνθρώπου εἶναι ἕνα μυστήριο, ἕνα αἴνιγμα τό ὁποῖο δέν μπορεῖ ἀποκρυπτογραφηθεῖ μέ τούς κανόνες τῆς κοινῆς λογικῆς. Οἱ

προϋποθέσεις τῶν λογικῶν συλλογισμῶν ἔχουν στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων ἕνα πολύ σημαντικό ρόλο, ἀλλά δέν εἶναι ἐπαρκεῖς γιά νά εἰρηνεύσουν καί νά ἡσυχάσουν τίς ψυχές. Αὐτές ἀπαιτοῦν καί τήν ἔγκριση τῆς καρδιᾶς, ἐπειδή οἱ συναισθηματικοί λόγοι ἱκανοποιοῦν πιό πολύ ἀπό τούς γνωστικούς. Ἡ καρδιά εἶναι ἡ πηγή τῆς ἀγάπης καί τό πνεῦμα τοῦ νοῦ, ἄν μπορούσαμε νά τό ποῦμε ἔτσι.  Ὅταν ἡ καρδιά ἰσχυρίζεται ὅλα τά δικαιώματα της, ὁ ἄνθρωπος διανύει μία πορεία βαθειᾶς ἠθικῆς καί διανοητικῆς μεταβολῆς.

Τί σημαίνουν ὅλες αὐτές οἱ διαπιστώσεις καί οἱ ἰσχυρισμοί; Σημαίνουν ὅτι στήν θρησκευτική πίστη καί στήν ἠθική ζωή δημιουργοῦνται ἐμπειρίες οἱ ὁποῖες ἐπαναστατοῦν καί ἀναμορφώνουν τήν ψυχή, γίνονται ἀνανήψεις καί ἀναδιπλώσεις, θάνατος καί ἀναγέννηση. Αὐτές οἱ ἐμπειρίες ὀνομάζονται θεολογικά καί ψυχολογικά μετατροπές ἤ μεταβολές.

Ἡ ἁμαρτία γεννᾶ στόν ἄνθρωπο τήν θλίψη, ἀντιθέσεις, ἠθική διαταραχή καί τήν ἀνάγκη μιᾶς ἐπιλογῆ μεταξύ ζωῆς καί τοῦ  μηδενός, τῶν Ἱεροσολύμων καί τῆς Βαβυλῶνος, τοῦ Θεοῦ καί τοῦ  διαβόλου. Δύο ἑαυτοί, δύο καρδιές, δύο θελήσεις, οἱ ὁποῖες βρίσκονται σέ μιά δεινή μάχη, πού ἔχει σκοπό τήν ἀποκατάσταση τῆς ψυχικῆς ἑνότητας.

Ἡ κανονική ἐξέλιξη ἑνός χαρακτήρα ἔγκειται στήν ἑνοποίηση τῆς ἐσωτερικῆς του ζωῆς, στήν ἑνοποίηση τοῦ πραγματικοῦ ἐγώ καί τοῦ  ἰδανικοῦ «Ἐγώ». Εἶναι κλασική ἡ διαδικασία αὐτῆς τῆς ψυχικῆς ἑνοποίησης στήν περίπτωση τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου, μέ τόν πόλεμο τῶν δύο διηρημένων θελήσεων, διαδικασία ἡ ὁποία συναντιέται στίς ψυχές ὅλων τῶν μετανοημένων, σ᾿ ἕνα μεγαλύτερο ἤ μικρότερο βαθμό.  «Ἡ νέα θέληση ἡ ὁποία εἶχε ἀρχίσει νά ὑπάρχει μέσα μου … δέν μποροῦσε νά νικήσει τήν ἄλλη, πολύ πιό παλαιά καί πιό ισχυρή. Οἱ δύο θελήσεις μου πολεμοῦσαν μεταξύ τους καί ὁ διχασμός τους μοῦ κατασπάραζε τήν ψυχή. Τώρα καταλάβαινα διά τῆς δικῆς μου ἐμπειρίας ἐκεῖνο πού τό εἶχα διαβάσει ὅτι τά πάθη του σώματος εἶναι ἐνάντια τοῦ Πνεύματος καί ἡ θέληση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἀντίθετη μέ τήν τοῦ σώματος . «ἡ γὰρ σὰρξ ἐπιθυμεῖ κατὰ τοῦ πνεύματος, τὸ δὲ πνεῦμα κατὰ τῆς σαρκός»  Γαλ. 5,17). Οἱ σκέψεις πού τίς ἀνύψωνα πρός Σέ ἦταν σάν τούς κόπους ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι θέλουν νά ξυπνήσουν καί βυθίζονται ξανά στόν ὕπνο πού τούς αἰχμαλωτλιζει … Δέν ἤξερα πῶς ν᾿ ἀπαντήσω στήν

πρόσκλησή Σου. Ἔγειρε, ὁ καθεύδων, καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός (Ἐφεσ. 5, 14). Ἀργοῦσα νά πλησιάσω στόν θάνατο γιά νά ἐπανέλθω στήν ζωή. Τό ριζωμένο μέσα μου κακό μ᾿ ἐξουσίαζε περισσότερο ἀπό τό καλό, πού ἐλάχιστο ἦταν μέσα μου. Ὅσο κι ἄν ἔβλεπα πλησιαζόντας τήν κρίσιμη στιγμή, ὅτι ἔπρεπε νά γίνω καινή κτίση, τόσο αὐτή ἡ στιγμή μέ ἐφόβιζε. (Ἐξὁμολογήσεις, Confessiones, VIII, κεφ. 5, 7 καί 11)

Αὐτή ἡ εἰκόνα τῆς διαιρημένης ἀπό ἀμφιταλαντεύσεις ψυχῆς εἶναι τέλειας ψυχολογικῆς ἀκρίβειας. Ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ζεῖ δύο ταὐτόχρονες ζωές. Ψάχνει συνεχῶς γιά μία νέα ἐσωτερική ἑνότητα. Καί ὅσο αὐξάνει ἡ θλίψη καί ἡ τύψη γιά ἁμαρτίες, τόσο αὐτή ἡ ἑνότητα πρέπει νά πραγματοποιηθεῖ. Ἡ νέα ζωή ἀρχίζει μέ τόν θάνατο τοῦ παλαιοῦ ἐγώ, ὅταν δηλαδή οἱ καινούργιες ἰδέες ὡριμάζουν στήν σκιά καί ὕστερα λάμπουν στό φῶς τῆς συνείδησης. Τήν διάσπαση τοῦ ἐσωτερικοῦ ἀνθρώπου ἀκολουθεῖ ἡ συναρμολόγηση τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς μέ τήν ἐξομολόγηση. Ὕστερα ἔρχεται ἡ σταθεροποίηση καί ἡ ἐμφάνιση ἑνός καινούργιου τρόπου ζωῆς. Αὐτό τό ψυχικό φαινόμενο ὀνομάζεται ἀνακαίνιση τῆς ψυχῆς. Εἶναι δηλαδή ἡ ἐπιστροφή διά τῆς ἐσωτερικῆς ἐπανάστασης στήν ὑπηρεσία ἑνός ἰδανικοῦ χριστιανικῆς τελειότητας, πού εἶναι ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό.

Σ᾿ αὐτό τό ἔργο ἐνεργεῖ καί ἕνας μυστήριος δάκτυλος τοῦ Θεοῦ πού εἶναι ἡ πατρική του ἐπέμβαση στήν ἐπιστροφή αὐτή. Ἡ Θεία Χάρη γκρεμίζει ἀργά ἐνίοτε καί ξαφνικά τό παλαιό ἐγώ μας, καθώς ἕνα σπίτι γκρεμίζεται τοῦβλο μέ τοῦβλο ἤ ξαφνικά μέ κάποιο δυναμίτη. Πολύ σπουδαία εἶναι ἡ στιγμή ὅταν φτάνει ὁ ἄνθρωπος στήν πεποίθηση τῆς ἁμαρτίας καί στήν ἀναγκαιότητα τῆς θείας χάριτος. Ἡ ἁμαρτία τυραννᾶ τήν ψυχή ὅπως ἕνας φυσικός πόνος βασανίζει τό σῶμα. Προκαλεῖ μέσα μας τήν ἐπιθυμία καί τήν ἀναγκαιότητα τῆς σωτηρίας καί δέν ἡσυχάζει μέχρι νά ἀποκτήσει ἡ ψυχή τήν ἐμπειρία καί τήν βεβαιότητα μιᾶς ἄνωθεν βοήθειας, πού τῆς ἔχει δοθεῖ. Ἡ ψυχική ἀνακαίνηση ἀποβλέπει στήν ἀπἀλλαγή ἀπό τήν ἁμαρτία, ὅπως καί ἡ μετάνοια.

Στήν ἀνακαίνιση ἑνώνονται ὁ νοῦς μέ τήν καρδιά, ἀναδύεται μία καινούργια πίστη, γεννιέται μία νέα ζωή. Τά παλαιά ἔχουν περάσει καί ὅλοι οἱ

λογισμοί καί οἱ αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου ἀποκαλύφθηκαν καί εἶναι ἄδολοι  καί ἀγνοί.

Ἡ ἀνακαίνιση εἶναι ἡ συντριβή τῆς ὑπερηφάνειας καί τό τέλος τῆς ἐσωτερικής ἀναρχίας. Εἶναι μία ἀναγέννηση μέσα στήν χαρά τῆς ἐλευθερίας, μία μεταμόρφωση τῆς ψυχῆς, μία ἐπιστροφή στό σπίτι. Ὅπῶς τά πάθη ἀλλάζουν τήν εὐαισθησία καί ἡ ἀγριότητα τῶν ἐνστίκτων θανατώνει τήν τρυφερότητα τῶν συναισθημάτων, ἔτσι καί ἡ μεταμόρφωση τῆς ψυχῆς ἀλλάζει τήν οὐσία τῆς ζωῆς, ξεσκεπάζει τό κακό καί διοργανώνει τήν πνευματική ζωή σύμφωνα μέ μία νέα ἀρχή καί χριστιανική διδασκαλία. Ἡ ἀνακαίνιση τῆς ψυχῆς βγάζει τίς ψυχές ἀπό τήν φαυλότητα τοῦ κακοῦ καί δίνει ἕνα θρησκευτικό χαρακτῆρα. Ἡ ἀνακαίνιση εἶναι ἕνας θρίαμβος ἐπάνω στήν πεσμένη ἀνθρώπινη φύση, εἶναι μία ἐσωτερική ἐλευθερία, ἕνας καινός οὐρανός καί μία καινή γῆ. Ἡ ζωή διά τῆς μετάνοιας λαμβάνει μία νέα ἀξία. Ἡ πίστη διά τῆς μετανοίας, αὐξάνεται καί φωταγωγεῖται διανοητικά καί ἠθικά.

Ὁ νεοφώτιστος διά τῆς μετανοίας εἶναι ἕνας ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος ἐπιστρέφει στήν χριστιανική ζωή. Ἡ διάννοιά του, ἡ θέληση καί τά αἰσθήματα του πνευματικά ἐνισχύονται καί ἐμποτίζονται μέ τήν εὐαγγελική Θεία Χάρη. Ἡ ἠθική φυσιογνωμία τοῦ νεοφωτίστου ἀλλάζει οὐσιαστικά καί διαποτίζεται ἀπό τά νάματα τῆς ζωῆς τοῦ Εὐαγγελίου. Τώρα καταλαβαίνει ἀλήθειες, οἱ ὁποῖες μέχρι τότε τοῦ ἦταν ἀκατάληπτες, εἶναι ἱκανός γιά ἀνώτερους κόπους πού δέν κατέβαλλε πρίν μετανοήσει. Βλέπει τόν κόσμο σάν νά εἶναι ντυμένος μέ τήν αἴγλη μιᾶς πρωτοφανοῦς ὀμορφιᾶς.

Ἡ πρώτη μέριμνά του εἶναι ἡ ἀπελευθέρωση του ἀπό τά δεσμά τῶν ἁμαρτιῶν καί τῶν παθῶν του. Ἡ αἰτία τῆς μετάνοιας εἶναι ἡ ἁμαρτία. Ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ ἁμαρτία, δέν θά χρειαζόταν ἡ μετάνοια. Τό κακό θολώνει τήν ἡσυχία τῆς ψυχῆς. Ὁ πόνος τῆς ἁμαρτίας ἀνησυχεῖ καί βασανίζει τήν ψυχή σάν νά εἶναι ἕνας τροχός. Αὐτή ἀπαιτεῖ τήν ἐξομολόγηση τοῦ κακοῦ, τήν ἐνεργητική καί ἀπόλυτη. Ἔτσι ἡ οὐσία τῆς μεταμόρφωσής του εἶναι μία ἐξομολόγηση. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ἡ ἐπιστροφή στόν Θεό εἶναι μία μετάνοια καί ἡ μετάνοια εἶναι μία ἐπιστροφή στόν Θεό, διότι ὅποιός μετανοιώνει, καλεῖται νά ἐπιστρέψει στόν Χριστό καί ν᾿ ἀλλάξει τήν ζωή του. Ὅμως ἡ ἀνακαίνιση τῆς ψυχῆς, σάν ψυχικό φαινόμενο δέν μπορεῖ νά ταυτιστεῖ μέ τήν μετάνοια ὡς

Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας καί εὐαγγελική ἀρετή. Ἀπό τήν ἀρχή ὁ ὅρος ἐπιστροφή στόν Θεό ἔχει μιά πιό περιορισμένη ἔννοια ἀπό τήν μετάνοια. Ἡ ἐπιστροφή ἀρχίζει μέ τήν μετάνοια, ἀλλά δέν τήν περιέχει.

Κάθε μετάνοια θά ἦταν καλό νά εἶναι πρῶτα μία ἐπιστροφή καί κάθε μετανοημένος νά γυρίσει στό σπίτι του σάν ἕνας νέος ἄνθρωπος. Μόνο ἔτσι αὐτό τό ἱερό Μυστήριο μπορεῖ νά καρποφορήσει ὁλοκληρωτικά στήν ζωή του.

Ὁ προτεσταντισμός καί οἱ προερχόμενες ἀπ᾿ αὐτόν αἱρέσεις ἔχουν κρατήσει ἀπό τήν μετάνοια μόνο μία ἀόριστἡ ἐξομολόγηση, πού τήν κάνουν ἀπευθείας στόν Θεό, χωρίς καμία ἐξομολόγηση ὡς μυστήριο καί χωρίς καμία μυστηριακή μεσιτεία.

Πρότι οἱ προτεστάντες προφασίζονται ὅτι δέν χρειάζεται ἐξομολόγηση στόν ἄνθρωπο, ἀλλά ἀπευθείας ἐξαγόρευση στόν Θεό, ὅμως ἡ ἐξομολόγηση εἶναι κάτι φυσικό καί ἀναγκαῖο στήν ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι μία ἠθική θεραπευτική λεπτῆς ψυχολογίας. Αὐτή ἐλαφρώνει τήν ψυχή καί τά δάκρυα τῶν μετανοημένων προκαλοῦν τίς εὐεργεσίες αὐτῆς τῆς ψυχικῆς ἐλευθερίας καί ἀπαλλαγῆς ἀπό τήν δυσμένεια τῶν παθῶν.

Ἡ ἐξομολόγηση ἀντἀποκρίνεται στίς ἀνάγκες τῆς ἐσωτερικῆς ζωῆς, ἐπειδή εἶναι μία ἀπό τίς μορφές ἐξαγνισμοῦ πού τίς ἔχει ἀνάγκη ὁ πιστός ὅταν θέλει νά πλησιάσει τήν θεὀτητα. Ὁ ἐξὁμολογούμενος ἀποβάλλει τήν ὑποκρισία καί βλέπει τόν ἑαυτό του, ὅπως εἶναι πραγματικά, διότι ἡφαυλότητα τῆς ψυχῆς του φανερώνεται.

Ἡ πρακτική τῆς ἐξομολόγησης ἔχει ἐξαφανιστεῖ στούς προτεστάντες χωρίς ὅμως νά μποροῦνν νά τό δικαιολογήσουν αὐτό σάν ἱστορικό φαινόμενο παρόλο πού ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀντικαταστήσει τήν δημόσια ἐξομολόγηση μέ τήν ἀτομική, γιά ν᾿ αὐξήσει τό θάρρος τῶν μετανοημένων χριστιανῶν.

Ὑπάρχουν πολλοί πιστοί, οἱ ὁποῖοι πιστεύουν ὅτι τό ἱερό Μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης εἶναι μία μεγάλη εὐεργεσία καί μία ἀπόλυτη ἀναγκαιότητα. Δέν μποροῦν νά ἡσυχάσουν μέχρι νά ἐξὁμολογηθοῦν ὅλες τίς ἁμαρτίες τους ἤ ἀκόμη πιέζονται νά ποῦν σέ κάποιον τήν δυστυχία τῆς ψυχικῆς τους ζωῆς. Πόσοι μετανοημένοι δέν κραυγάζουν δημόσια τίς ἁμαρτίες τους καί ψάχνουν μέ πολλή ἐπιμονή ἕνα λόγο πνευματικῆς παρηγοριᾶς. Στίς πνευματικές συνάξεις παλαιά, ἀκόμα καί σήμερα σέ ὡρισμένους τόπους, ἀκούγονταν

ἐντυπῶςιακές δημόσιες ἐξὁμολογήσεις ἁμαρτιῶν, κυρίως ἀπό τό στόμα κάποιων ἁμαρτωλῶν, οἱ ὁποῖοι ἐγύριζαν στήν Ἐκκλησία, μετά ἀπό μία βυθισμένη σέ ἁμαρτίες ζωή. Παρουσιάζουμε ἐδῶ μία τέτοια ἐξομολόγηση, τήν ὁποία ἄκουσα πρόσφατα ἀπό τό στόμα τοῦ Ἰωάννου Αρντελέαν ἀπό τήν πόλη Ἀράντ, ὁ ὁποῖος τώρα εἶναι ἱερεύς.

«Ἤμουν ὁ πιό ἁμαρτωλός ἄνθρωπος· τίς Κυριακές καί τίς γιορτές πάντα γύριζα ὅλες τίς ταβέρνες, ἔχοντας τό μαχαίρι δεμένο στήν μπότα. Βλασφημοῦσα τά Ἅγια καί ἔπραττα ὅλες τίς ἁμαρτίες. Ἀλλά σιγά-σιγά μπῆκε μέσα μου καί ὁ καλός λογισμός, νά πάω στήν ἐκκλησία καί νά ἐξὁμολογηθῶ. Πλησίασα τό ψαλτήρι καί ἄρχισα νά ψάλω καί νά διαβάζω τά λειτουργικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐξὁμολογήθηκα καί ὁ ἱερέας μοῦ εἶπε, ὅτι θά πρέπει νά πολεμήσω πολύ τά πάθη μου. Ἔτσι κι  ἔγινε. Δέν ἤξερα πῶς νά ξεμπλέξω ἀπό τίς κακές μου συνήθειες. Ὁ πονηρός, δέν μέ ἄφηνε ποτέ ἥσυχο κι ἐγώ δέν μποροῦσα ν᾿ ἀπαλλαγῶ ἀπ᾿ αὐτόν. Τότε, τί νά κάνω; Παρεκάλεσα τόν Κύριο κι Αὐτός μέ βοήθησε διά τῶν νηστειῶν καί τῶν ἀκολουθιῶν τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν οἱ ἄλλοι πήγαιναν τήν Κυριακή σέ γλέντια, ἐγώ ἐπαίδευα τό σῶμα μου μέ νηστεῖες καί χαιρόμουν νά προσεύχομαι στόν Κύριο. Κι ἔτσι, ἔχω φτάσει νά θέλω ν᾿ ἀκούω μόνο συνεχῶς τίς εὐχές, τίς ψαλμωδίες τῆς Ἐκκλησίας καί τά κηρύγματα τά ὁποῖα βγαίνουν ἀπό τό στόμα τῶν ἱερέων. Τώρα ἀγαπῶ τήν Ἐκκλησία, διότι ξέρω ὅτι ἡ διδασκαλία της εἶναι ἁγία καί σωτηριώδης. Ξέρω ὅτι οἱ παπποῦδες μας ἦταν καλύτεροι χριστιανοί ἀπό ἐμᾶς καί θά ἤθελα νά εἴμαστε κι ἐμεῖς σάν αὐτούς.

Ἰδού ἕνα πάρα πολύ διδακτικό παράδειγμα δημόσιας ἐξομολόγησης τῶν ἁμαρτιῶν, πού πηγάζει ἀπό τήν ψυχολογική ἀνάγκη τῆς συγχώρησης. Ἡ ἐξομολόγηση εἶναι ἕνας νόμος τῆς ἀνθρώπινης φύσης. Ὁ ψυχοσωματικός ὀργανισμός μας ἀναζητεῖ φυσικά καί ἐπιτακτικά τήν ἀποβολή τοῦ κακοῦ καί τήν θεραπεία τῆς ψυχῆς.

Ἡ ἐξομολόγηση καί ἡ συγχώρεση τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι μία συστηματική διαδικασία πού ἀνακαλύπτει καί διατηρεῖ τήν πνευματική αἰσιοδοξία καί ταὐτόχρονα ἀπομακρύνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν τυραννική ἐξουσία τοῦ κακοῦ. Ἡ ἐξομολόγηση φέρνει μία ἐκκένωση τῆς ἔνοχης συνειδήσης, μία ἀπἀλλαγή

καί μία ψυχική ἀγαλλίαση. Διά τῆς συγχώρησης τῶν ἁμαρτιῶν του, ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται ὄντος ἀπελευθερωμένος, ἁγνισμένος καί λυτρωμένος.

Ἡ ἁμαρτία προξενεῖ πόνο καί κάθε πόνος χρειάζεται νά ἐξὁμολογηθεῖ καί ὅπως μία συγκεκριμένη χαρά αὐξάνει, ἔτσι κι ἕνας ἐξὁμολογούμενος πόνος θεραπεύεται.

Τό ἴδιο γίνεται καί μέ τήν ψυχολογική ἀξία τῶν κανόνος τῆς μετανοίας. Τό ἰδανικό τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἕνα μέ τήν ἁγιότητα. Γιά τήν προαγωγή τοῦ ἀνθρώπου, τήν ἀναίρεση τῆς ἀνηθικότητας, ἡ Ἐκκλησία προτρέπει στά μέλη της νά ὑπἀκούουν σέ μερικούς κανόνες, οἱ ὁποῖοι ἐπιβἄλλουν τήν πειθαρχία καί ἀποβλέπουν στήν διαφύλαξη τοῦ νέου πνεύματος. Ὁ σκοπός τῆς πειθαρχίας δέν εἶναι νά καταστέλλει ἤ νά τιμωρεῖ, ἀλλά νά ἐγείρει τούς πεσμένους, νά διδάσκει τά ἰδανικά τῆς Ἐκκλησίας καί νά κυρώνει τήν παράβαση τῶν ἀρχῶν ἤ τῶν δογμάτων της. Ἡ πειθαρχία ἀποβλέπει στήν ἐπανόρθωση τῶν ἁμαρτωλῶν, στήν αφύπνιση τῆς μεταμέλειας, στήν ἐκπαίδευση καί στήν τήρηση τῆς ἠθικῆς συνείδησης σέ ἐγρήγορση. Δηλαδή ἔχει ἕνα παιδαγωγικό σκοπό, νά ζεῖ ὁ ἄνθρωπος σύμφωνα μέ τό ἰδανικό στό ὁποῖο ἔχει μεταμορφωθεῖ. Ἡ ἐκπλήρωση ἑνός κανόνα ἔχει τόν ἴδιο σκοπό, τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς. Ἡ παιδαγωγική του ἀξία προκύπτει ἀπό τήν ψυχική ἀνάγκη τῶν μετανοημένων νά διορθώσουν καί νά ἐξαγοράσουν τά πραττόμενα λάθη. Δέν ὑπάρχει τίποτε πιό φυσικό καί πιό ὠφέλιμο ἀπό τήν μεταμέλεια γιά ἁμαρτίες καί τήν εὐμένεια νά ἐκπληρώσει ἕνα κανόνα, ὁ ὁποῖος νά βοηθήσει στήν ἐξάλειψή τους. Ἔτσι, λοιπόν, εἶναι ἀδιανόητο γιατί ὁ προτεσταντιςμός ἔχει καταργήσει αὐτό τό Μυστήριο τῆς μετανοίας, τοῦ ὁποίου ἡ ἀναγκαιότητα καί εὐεργεσία προέρχεται καί  μέ βιβλικά ἐπιχειρήματα καί μέ ψυχολογικά.

Στό ἔργο τῆς ἐν Χριστῶ μεταμόρφωσης καί στήν μετάνοια παντοῦ παίζει ἕνα σημαντικό ρόλο τό θρησκευτικό συναίσθημα. Ὑπάρχουν ἱερἀπόστολοι οἱ ὁποῖοι πιστεύουν ὅτι ὁ Κύριος σκοπός τοῦ χριστιανικοῦ κηρύγματος εἶναι νά προκαλέσει στίς ψυχές τῶν ἀκροατῶν δυνατά συναισθήματα κι ἔτσι νά τούς πείσει πιό εὔκολα νά πιστεύσουν καί νά μετανοήσουν.
Κανένας δέν  ἀμφισβητεῖ τήν σπουδαιότητα τοῦ συναισθήματος καί τήν ἀναγκαιότητα του στήν θρησκευτική ζωή. Ἕνα ἔντονο συναίσθημα προκαλεῖται ἀπό μία ζωντανή θρησκευτική ἐμπειρία, ἐνισχύει τήν πίστη καί μᾶς κάνει νά αισθανόμαστε κοντά μας τόν Θεό. Μᾶς ὠθεῖ σέ μιά ταπεινή προσκύνηση καί ἀφυπνίζει μέσα μας τό συναίσθημα τοῦ ὑψηλοῦ. Πρέπει ἀκόμη νά μήν ξεχνοᾶμε ὅτι τά συναισθήματα προκαλοῦν ὑποβολές, ἀλλά χωρίς διάρκεια. Περνᾶνε γρήγορα καί οἱ μεταστροφές παραμένουν φαινομενικές καί ἀσταθεῖς. Τό συναίσθημα εἶναι ἕνα τεχνητό μέσο πού προξενεῖ χειρονομίες καί λόγια τά ὁποῖα τίς πιό πολλές φορές δέν ἀντἀποκρίνονται στήν πραγματικότητα.
Ἡ ἔξαρση τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος καί οἱ εὐλαβικές φράσεις πολλές φορές κρύβουν φαρισαϊκούς τύπους καί προξενοῦν ἐπιζήμιες ἐκτροπές. Μετά ἀπό ἕνα συναίσθημα ἀκολουθεῖ καί μία εὐαρέσκεια ἤ μία ἔξαρση τρυφερότητας. Τό ἔντονο συναίσθημα προκαλεῖ ἀκόμη καί ἐντυπώσεις πού δημιουργοῦν ἀόριστους, ἀλλά ἔντονους πόθους. Κι ἔτσι φτάνει μία εὐλαβής σύνάξη ν᾿ ἀρχίσει μέ πνευματικά θέματα καί νά καταλήξει στά θέματα τῆς σάρκας. Οἱ συναισθηματικές διεγέρσεις δελεάζονται καί εὔκολα συμφιλιώνονται μέ τήν ἀνηθικότητα. Δέν ὑπολογίζουν πολύ τήν λογική. Λοιπόν, εἶναι λάθος νά καλλιεργεῖται μόνο τό συναίσθημα πού προκαλεῖ μνευματική κρίση καί μετά τήν συγκατάθεσι. Τό συναίσθημα εἶναι ἕνα πολύ ἀσταθές φαινόμενο, διότι εἶναι εὔκαμπτο καί τυφλό. Γι᾿ αὐτό πρέπει νά διαρρυθμίζεται καί νά φωτίζεται διά τῆς δογματικῆς διδασκαλίας καί τοῦ  ἠθικοῦ κηρύγματος. Οἱ ἀρχές κυβερνοῦν τήν ζωή. Τά συναισθήματα μόνο ὅταν συνδέονται μέ ἀρχές, μέ πεποιθήσεις καί μέ πραγματικές γνώσεις εἶναι εὐεργετικά.
Ἐδῶ ἐπεμβαίνει ὁ σημαντικός ρόλος τῆς θεολογίας στήν ἐπιστροφή  καί στήν μετάνοια. Διότι ἡθεολογία, διά τῶν βιβλικῶν, πατερικῶν καί λογικῶν ἀποδείξεων, ἀνοίγει τίς θύρες τῆς μετανοίας καί δι᾿ αὐτοῦ συντείνει στήν ἐπανόρθωση καί στήν βελτίωση τῶν ἠθῶν. Ἡ θρησκευτική γνώση ὁδηγεῖ στήν ἐπιστροφή στόν Χριστό πρόσωπα καί ὁλόκληρες κοινωνίες. Σ᾿ αὐτή τήν περίπτωση τό συναίσθημα πορεύεται παράλληλα μέ τήν λογική ἐπίδειξη, πρᾶγμα τό ὁποῖο ἀποτελεῖ ἕνα καλό πού δέν χρειάζεται πιά νά τονιστεῖ.

Μία ἀπό τίς μεγάλες ἔννοιες τῆς μετανοίας εἶναι ἡ συγκράτηση τῆς ἀλαζονείας καί ἡ αυτογνωσία. Ὁ δρόμος διά τοῦ ὁποίου φτάνουμε στήν ὀρθή γνώση τῆς δικῆς μας ἀξίας εἶναι ἡ ἐξέταση τῆς συνείδησης. Κάθε μετανοημένος καλεῖται, πρίν νά πάει στήν ἐξομολόγηση, νά κάνει μία αὐστηρή ἐξέταση τῆς συνείδησής του, νά ἀντικρύσει διά τοῦ συλλογισμοῦ του τήν θρησκευτική καί ἠθική του ζωή ὑπό τό φῶς τῆς πίστεως καί τῶν βιβλικῶν διδασκαλιῶν. Ὅταν αὐτή ἡ ἐξέταση γίνεται ἐπισταμένως, ἡ δουλειά τοῦ ἱερέως διευκολύνεται πάρα πολύ. Ὁ ἴδιος ὁ μετανοημένος πιστός αἰσθάνεται ὅτι ἡ ψυχή του εἶναι πιό ἐλαφρά καί εἰρηνικη, ὅταν προετοιμαστεῖ πολύ σοβαρά γιά τήν ἐξομολόγηση, οὕτως ὥστε νά μή ἀφήσει τίποτε ἀνἐξομολόγητο ἀπό κάθε  κακό πού τοῦ περισφίγγει τήν καρδιά.

Ἀναφέρουμε ἐδῶ ἕνα πίνακα ἐρωτήσεων, δανεισμένο ἀπό ἕνα εὐχολόγιο, πού διευκολύνει πάρα πολύ τήν ἐξέταση τῆς συνείδησης:

1. Ὁ μετανοημένος πιστός θά ἐξετάσει τόν ἑαυτό του σχετικά μέ τήν προηγούμενη του ἐξομολόγηση καί τήν Θεία Κοινωνία. Ἄν τότε ξέχασε ἤ ἔκρυψε κάτι στήν ἐξομολόγηση του. Τί εἶναι ἀκριβῶς καί γιά ποιό λόγο τό ἔκανε αὐτό.

Ἄν ἐξὁμολογήθηκε, χωρίς συντριβή, λόγω τῶν ἁμαρτιῶν του καί χωρίς τήν ἀπόφαση νά μήν ἁμαρτήσει ξανά.

Ἄν κοινώνησε, χωρίς τήν κατάλληλη περισυλλογή καί εὐλάβεια.

Ἄν ἐξεπλήρωσε ἤ ἐπετέλεσε «στραβά» τόν κανόνα του, πού τοῦ δόθηκε.

Ἄν ξανάπεσε στίς ἴδιες ἁμαρτίες, ὅπως στό παρελθόν, ἐπειδή δέν προσπάθησε ἀρκετά νά τίς ἀποφύγει.

2.  Ἄν ἔσφαλε ἐναντίον τῆς πρώτης καί τῆς δεύτερης ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖες ἀφοροῦν τήν Πιστη σ᾿ Αὐτόν.

Ἄν ἀπαρνήθηκε ἤ  ἀρνήθηκε νά πιστέψει σέ ὅλα τά ἄρθρα τοῦ Σύμβολου τῆς Πίστης ἤ καί σ᾿ ἕνα ἀπ᾿ αὐτά, τά ὁποῖα διδάσκει ἡ Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία καί ποιό εἶναι συγκεκριμένα αὐτό τό ἄρθρο.

Ἄν ἐξετέθηκε στό κίνδυνο νά χάσει τήν πίστη του, ὑπἀκούοντας τούς ἀκὅλαστους, τούς ἀπίστους ἤ τούς αἱρετικούς, συνὁμιλῶντας μαζί τους ἤ διαβάζοντας τά βιβλία τους, χωρίς τήν ἄδεια τοῦ Πνευματικοῦ του καί χωρίς

νά ἔχει τίς κατάλληλες γνώσεις γιά ν᾿ ἀποφύγει τόν μεγάλο κίνδυνο νά ξεγελαστεῖ ἀπό τό περιεχόμενο τους.

Ἄν ἔχει ἀμφιβολίες σχετικά μ᾿ ἕνα ἄρθρο τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως.

Ἄν ἔχει γνωρίσει ὅτι ὑπάρχει μόνὁ ἕνας Θεός σέ Τρία Πρόσωπα, ὅτι τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς ἁγίας Τριάδος ἔγινε ἄνθρωπος,· ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ταὐτόχρονα εἶναι Θεός καί ἄνθρωπος, ὅτι ὑπέστη τόν σταυρικό θάνατο γιά τίς ἁμαρτίες μας, ὅτι ἀνέστησε καί ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς.

Ἄν γνωρίζει τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, τήν Κυριακή Προσευχή (τό Πάτερ ἡμῶν), τίς δέκα ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί τούς Μακαρισμούς τῆς Ἐκκλησίας, τίς ὑποχρεώσεις του ἕναντι τοῦ κράτους, τά ἱερά μυστήρια τά ὁποῖα ἔχει δεχτεῖ ἤ τά δέχθηκε τώρα.

3. Σχετικά μέ τήν ΕΛΠΙΔΑ.

Ἄν, ἐνῶ ἦταν ἀπελπισμένος γιά τήν σωτηρία του, ἀνέβαλλε νά μετανοήσει.

Ἄν καθυστέρησε στήν ἐπιστροφή του στόν Θεό, ἔχοντας μεγάλη ἐμπιστοσύνη στήν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ καί στίς δικές του δυνάμεις (ὅτι, δηλαδή, θά μπορέσει νά μετανοήσει ὅποτε θέλει, ὅσο ἀργά καί νά εἶναι).

Ἄν περιμένει ἀπό τόν ἑαυτό του καί ὄχι ἀπό τόν Πανάγαθο Θεό ἤ μόνο ἀπό τήν δική του ἀπασχόληση τήν ἐπίτευξη τῶν ἐπιχειρήσεων καί τῶν ἐργασιῶν του, εἴτε τίς πνευματικές, εἴτε τίς ἀνθρώπινες.

Ἄν ἀπἔδωσε μόνο στόν ἑαυτό του τά πνευματικά ἤ τά πρόσκαιρα ἀγαθά τά ὁποῖα ἔλαβε κι ἄν ἄργησε νά εὐχαριστήσει γι᾿ αὐτά τόν Θεό.

4. Η ἀΓΑΠΗ

Ἄν κράτησε μέσα του, ἀπό τήν τελευταία του ἐξομολόγηση, κάποια συναισθήματα μίσους, ἀηδίας ἤ περιφρόνησης ἐνάντια στόν Θεό ἤ στά δημιουργήματά του.

Ἄν ἐξεπλήρωσε μέ λύπη, μέ ἀδιἀφορία, μέ ραθυμία καί τεμπελιά τά καθῆκοντα του ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

Ἄν προτίμησε τήν δική του ἀπὅλαυση, τήν ὑγεία, τά ἀγαθά του, τούς φίλους ἤ ὅ,τιδήποτε ἄλλο πρᾶγμα περισσότερο ἀπό τήν ἀγάπη του πρός τόν Θεό.

5. Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Ἄν λάτρεψε τόν Θεό μέ ὅλη τήν καρδιά καί τήν ψυχή του καί προσεύχεται καθημερινά, ἰδιαίτερα τό πρωΐ καί τό βράδυ.

Ἄν βλασφήμησε τὁ ἅγιο Ὄνομα τοῦ Θεοῦ.

Ἄν βεβήλωσε τά ἱερά πράγματα, τά μυστήρια, τά ἱερά λείψανα καί τίς εἰκόνες τῶν Ἁγίων κτλ.

Ἄν ἐμίανε τούς ναούς ἤ ἔκανε ὁποιαδήποτε ἁμαρτία μέσα τους.

Ἄν διακωμόδησε τά λόγια τῆς Ἁγίας Γραφῆς μέ ἀστεῖα, μέ κοσμικά τραγούδια καί συζητήσεις.

Ἄν προσέτρεξε στούς δαίμονες, ἄν χρησιμοποίησε μαγεῖες, βασκανίες κτλ.

Ἄν ἐπῆγε στούς χαρτομάντες γιά νά τοῦ μαντέψουν τό μέλλον.

Ἄν ὑποσχέθηκε μέ εὐκολία νά κάνει κάτι καί μετά, χωρίς νά τό θέλει ἀρνεῖται νά τό ἐκπληρώσει. Ἄν ἔχει ἐκπληρώσει ἤ ἄργησε πολύ νά ἐκπληρώσει ὅ,τι εἶχε ὑποσχεθεῖ στόν Θεό νά κάνει.

6. Σχετικά μέ τήν τρίτη ἐντολή τοῦ Δεκαλόγου

Ἄν ὡρκίσθηκε μέ ὁποιοδήποτε ὅρκου, ἐναντίον τῆς ἀλήθειας γιά νά ἐνισχύσει ἕνα ψεῦδος ἤ κάτι γιά τό ὁποῖο ἀμφιβάλλε.· Ἀκόμα ἄν ὡρκίσθηκε σύμφωνα μέ τήν ἀλήθεια, ἀλλά χωρίς νά ὑπάρχει ἡ ἀνάγκη νά τό κάνει αὐτό.

Ἄν ὡρκίσθηκε μέ κατάρα ἐναντἰον τοῦ
εαυτοῦ του ἤ τοῦ πλησίον του, ἐπιθυμώντας τήν τιμωρία του, τόν θάνατο του κτλ.

Ἄν ξέχασε  αὐτό πού εἶχε ὑποσχεθεῖ μέ ὅρκο νά ἐκτελέσει.

7. Σχετικά μέ τήν τέταρτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ

Ἄν ἐργάσθηκε ἤ ἀνάγκασε κάποιον νά ἐργάζεται τήν Κυριακή αὐτά πού ἀπαγορεύονται.

Ἄν ἐπέρασε τήν Κυριακή ἤ ἕνα μέρος αὐτῆς τῆς ἁγίας ἡμέρας μέ ἀνώφελες συναντήσεις, βόλτες, γλέντια, παιχνίδια κτλ.

Ἄν χρησιμοποίησε τήν Κυριακή γιά πορνεία ἤ τήν βεβήλωσε μέ ἐγκληματικές καί σκανδαλώδες πράξεις.

Ἄν ἀπουσίασε τήν Κυριακή ἀπό τίς ἱερές ἀκολουθίες τῆς ἐνορίας του.

8. Σχετικά μέ τήν πέμπτη ἐντολή
(τά παιδιά, ὑπηρέτες καί ἄλλοι ὑφιστάμενοι)
Ἄν δέν πειθαρχοῦν ἤ πειθάρχησαν μέ ἀντιδράσεις στό πατέρα, στήν μητέρα, στό Κύριο ἤ στόν προϊστάμενο τους.

Ἄν τούς ἐμίσησε, ἄν ἐπεθύμησε τόν θάνατό τους ἤ νά τούς συμβεῖ κάποιο ἄλλο κακό.

Ἄν ἐτόλμησε νά σηκώσει τό χέρι κατ᾿ ἐπάνω τους.

Ἄν ἀντιστάθηκε στίς παρατηρήσεις τους καί στίς ποινές τους ἤ δέν τούς ἔδωσε σημασία.

Ἄν ἤθελε νά τούς νευριάσει επίτηδες.

Ἄν δέν τούς ἔδειξε τόν πρέποντα σεβασμό.

Ἄν δέν τούς βοήθησε στίς ἀνάγκες τους.

Ἄν ἄργησαν νά ἐκπληρώσουν τίς τελευταίες τους ἐπιθυμίες.

Ἄν τούς ὑπάκουσαν σέ πράγματα, τά ὁποῖα ἀντίκεινται στόν νόμο τοῦ Θεοῦ.

Πατέρες, μητέρες καί ἄλλοι ανώτεροι

Ἄν ἔχουν μισήσει ἕνα ἀπό τά παιδιά τους.

Ἄν ἔχουν δώσει προβάδισμα σ᾿ ἕνα ἀπό τά παιδιά τους εἰς βάρος τοῦ ἄλλου, χωρίς δίκαιο.

Ἄν χρησιμοποίησαν τήν βία γιά νά μάθουν κάτι στούς ὑποτακτικούς τους.

Ἄν δέν ἐφρόντισαν γιά τήν διατροφή καί τήν διατήρηση τους.

Ἄν τούς ἐζήτησαν πράγματα πού εἶναι ἀντίθετα ἀπό τόν νόμο τοῦ Θεοῦ.

Ἄν δέν τούς ἄφησαν ἀρκετό χρόνο γιά νά ἐκπληρώσουν τά πρός τόν Θεόν καθῆκοντα τους. Ἄν ἐζήτησαν ἀπ᾿ αὐτούς πράγματα τά ὁποῖα δέν ἦταν ἱκανοί νά τά κάνουν κι ἔτσι τούς ἔβλαψαν στήν ὑγεία τους.

Ἄν δέν τούς βοήθησαν  στούς πόνους, στίς θλίψεις καί στίς ἀνάγκες τους.

Ἄντρας καί γυναίκα

Ἄν δέν ὑπάρχει ἡ ἀμοιβαία ἐμπιστοσύνη μεταξύ τους, ἡ ἀγάπη, ὁ σεβασμός καί ἄλλα καθῆκοντα, τά ὁποῖα εἶναι ὑποχρεωμένοι νά τά ἐκπληρώνουν ὁ ἕνας γιά τόν ἄλλο.

Ἄν  ἐχώρισαν μή ἔχοντας σοβαρούς λόγους γι᾿ αὐτό.
Ἄν ζοῦν μέ ζηλοτυπία, δίχως ἀφορμή.
Ἄν συμπεριφέρονται μέ ὀνειδισμούς, μέ περιφρόνηση καί μῖσος ὁ ἕνας ἐναντίον τοῦ ἄλλου.
Ἄν δέν δέχονται νά βοηθοῦνται μεταξύ τους στίς ἀδυναμίες καί στίς ἀνάγκες τους.
Ἄν ἡ γυναῖκα ἀρνεῖται νά ὑπἀκούει ἤ ἤθελε νά κυβερνᾶ καί νά κουμαντάρει τά πάντα στό σπίτι.
Ἄν ἡ γυναῖκα ἔχει τόν ἄνδρα της σάν σκύβαλο μπροστά της, χωρίς τιμή καί ἀνοχή στίς δικές του ἀδυναμίες.
9. Σχετικά μέ τήν ἕκτη ἐντολή
Ἄν ἀφήρεσε τήν ζωή κάποιου, ἄν ἤθελε νά τόν σκοτώσει ἤ νά αὐτοκτονήσει.
Ἄν τόν ἔχει πληγώσει ἤ τόν συκοφάντησε.
Ἄν εἶχε μῖσος, ἐκδικητικότητα ἤ περιφρόνηση γιά τό πλησίον του.
Ἄν κυριεύθηκε ἀπό μίσος. Ἄν τό ἐξεδήλωσε καί πῶς.
Ἄν ὕβρισε, βλασφήμησε, ἤ προκάλεσε ὁποιοδήποτε κακό στό πλησίον.
Ἄν ἐκδικήθηκε ἤ ἔψαξε νά βρῆ τρόπους ἐκδίκησης ἤ τοῦ ἄρεσε νά σκέφτεται αὐτά.
Ἄν ἀρνήθηκε νά συγχωρέσει, νά συμφιλιωθεῖ, νά κοιτάξει ἤ καί νά ὑπηρετήσει τά πρόσωπα, τά ὁποῖα τοῦ εἶχαν προκαλέσει κάποια ἀδικία.
Ἄν ἐγόγγυσε γι᾿ αὐτές τίς ἀδικίες μέ πίκρα καί μῖσος.
Ἄν ἀρνήθηκε νά ζητήσει συγγνώμη καί νά κάνει τό πρῶτο βῆμα γιά συμφιλίωση, ὅταν ἀδικήθηκε.
Ἄν χάρηκε γιά τό κακό πού ἔπαθε ὁ πλησίον του.
Ἄν ἀρέσκεται νά προκαλεῖ διχόνοιες στούς ἀνθρώπους.
Ἄν ὡδήγησε κάποιον σέ ἁμαρτία, μέ τό κακό του παράδειγμα, μέ κακές συμβουλές ἤ ἀκόμα καί μέ ὁποιοδήποτε ἄλλο τρόπο.
Ἄν δέν ὑποδέχθηκε τόν πλησίον του, ἐνῶ ἦταν ὑποχρεωμένος νά τό κάνει αὐτό· ἄν τόν ξεγέλασε  κατά τίς πρώτες ἐπαγγελματικές του ἐνασχολήσεις.
Ἄν δέχθηκε κάποιον μέ κακία ἤ χωρίς προφύλαξη.
10. Σχετικά μέ τήν ἕβδομη ἐντολή τοῦ Θεοῦ
Ἄν ἔκανε κάποια ἁμαρτία ἐναντίον τῆς ἀγνότητας καί τῆς σεμνότητας μέ τούς δικούς του λογισμούς, τίς ἐπιθυμίες του, τά βλέμματά του, τά λόγια, τά τραγούδια ἤ κάποιες ἄλλες πράξεις του κτλ.
Ἄν ντύθηκε ἀνάρμοστα. Ἄν ἔχει στό σπίτι του ὑβριστικούς καί σκανδαλώδεις πίνακες.
Ἄν ἐδιάβασε ἤ ἀνάγκασε κάποιον νά διαβάσει ἄχρηστα καί ἐπικίνδυνα βιβλία.
Ἄν ἔφαγε καί ἤπιε ὑπέρμετρα.
Ἄν ἐπῆγε σέ ταβέρνες καί ἔκανε ἐκεῖ  ἀσέλγειες καί  ἀδιαντροπιές.
11. Σχετικά μέ τήν ὀγδοη καί τήν δέκατη ἐντολή τοῦ Θεοῦ
Ἄν ἐπῆρε τά ὑπἄρχοντα τοῦ ἄλλου διά τῆς ἀπάτης ἤ τοῦ ἐξαναγκασμοῦ.
Ἄν βοήθησε ἤ συμμετεῖχε σέ μιά ἁρπαγή.
Ἄν ἔκρυψε ἤ ἀγόρασε κάτι, τό ὁποῖον ἤξερε ὅτι ἦταν κλεμμένο.
Ἄν ἀρνήθηκε ἤ ἄργησε ν᾿ ἀποδώσει τ᾿  ἀγαθά τοῦ ἄλλου, νά πληρώσει τά χρέη, τά ἐνέχυρα ἤ τούς μισθούς τῶν ὑπηρετῶν ἤ τῶν ἐργαζομένων.
Ἄν δέν ἤθελε νά ἐργαστεῖ γιά νά μπορέσει νά πληρώσει τίς ὀφειλές του.
Ἄν, βρῆκε ἕνα πρᾶγμα, τό κράτησε γιά δικό του καί δέν ἔσπευσε καθόλου νά μάθει ποιός ἦτἌν ὁ κάτοχός του.
Ἄν ἐδἀνεισε, ξέροντας ὅτι δέν θά μπορέσει νά ἐκπληρώσει τό χρέος του.
Ἄν κατέκλεψε πουλώντας ἤ ἀγοράζοντας.
Ἄν ἀγόρασε ἀπό ἄτομα ἀπό τά ὁποῖα δέν ἔπρεπε ν᾿ ἀγοράσει.
Ἄν ἐζήτησε τοκογλυφία.
Ἄν ἦταν φιλάργυρος, ποθώντας γιά πλούτη καί κάνοντας τά πάντα γιά νά τά αὐξήσει ἤ νά τά κρατήσει.
Ἄν ἔπαιξε ἀνεπίτρεπτα παιχνίδια.
Ἄν ἐξώδεψε χρήματα, χωρίς κανένα ὑπολογισμό.
Ἄν ἀδιαφόρησε νά κάνει ἐλεημοσύνη ἀπό τά ὑπἄρχοντα του ἤ σύμφωνα μέ τίς ἀνάγκες τῶν φτωχῶν.
Ἄν ἐζήτησε ἐλεημοσύνη, ἔξω ἀπό ἐκκλησίες, χωρίς  πράγματι νά τήν χρειάζεται, μόνο καί μόνο γιά νά ζήσει μέ ραθυμία καί μέ ἀναίδεια, μή θεωρώντας καί τά ἄλλα πρόσωπα πού ἔχουν ἀνάγκη καί χωρίς σεβασμό πρός τούς ἱερούς τόπους.
12. Σχετικά μέ τήν ἐνάτη ἐντολή
Ἄν ψευδομαρτύρησε, ὁρκιζόμενος εἰς βάρος τῆς ἀλήθειας ἐνώπιον τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἡγετῶν ἤ τῶν λαϊκῶν δικαστῶν.

Ἄν παρεπλάνησε τούς μάρτυρες καί συνέταξε ψεύτικα ἔγγραφα, ἤ ἔκλεψε τούς τίτλους ἰδιοκτησίας κτλ.

Ἄν εἶπε ψέματα καί γιά ποιό λόγο.

Ἄν κατέκρινε ἤ πονηρεύθηκε κάποιον, δίχως ἀφορμή.

Ἄν κατέκρινε κάποιον, ἀνακαλύπτοντας κάποιο μυστήριο πρός ζημίαν τοῦ πλησίον.

Ἄν κακολόγησε κάποιον, ἀποδίδοντάς του ψεύτικα πράγματα.

Ἄν ἄκουσε εὐχαρίστως τήν κατάκριση ἤ τήν συκοφαντία ἐναντίον κάποιου ἄλλου.

Ἄν τραγούδησε ἤ ἐπρότεινε νά τραγουδίσουν τραγούδια ἐναντίον τῆς τιμῆς τοῦ πλησίον. Ἄν ἀπεκάλυψε κάποιο μυστικό πού κάποιός τοῦ τό ἐμπιστεύθηκε.

Ἄν ἐδιάβασε ἀπό δυστροπία γραμμένες γιά ἄλλον ἐπιστολές.

13. Ἐρωτήσεις πού ἀφοροῦν τίς 9 ἐντολές τῆς Ἐκκλησίας

Ἄν περιφρόνησε ἤ ἐβεβήλωσε τίς ὀρθόδοξες γιορτές ἀγοράζοντας, πουλώντας ἤ ἐργαζόμενος ἀνεπίτρεπτα ἔργα ἤ ἄν χρησιμοποίησε αὐτές τίς ἡμέρες γιά νά ὑπηρετήσει καί νά δοξάσει τόν Θεό.

Ἄν ἀπουσίασε ἀπό τήν Θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς καί τῶν μεγάλων γιορτῶν.

Ἄν παρακολούθησε τήν Θεία Λειτουργία, χωρίς προσοχή καί σεβασμό.

Ἄν πέρασαν δώδεκα μῆνες χωρίς νά ἐξὁμολογηθεῖ.

Ἄν, εἶχε πνευματική προετοιμασία, γιατί δέν μετάλαβε στήν ἐνορία του πρίν τό Πάσχα.

Ἄν ἡ ἐξομολόγησή του ἦταν ἀνεἰλικρινής ἡ πασχαλινή του κοινωνία ἦταν μία ἱεροσυλία.

Ἄν ἐτήρησε τίς καθιερωμένες ἀπό τήν Ἐκκλησία νηστεῖες.

Ἄν ἔφαγε κρέας ἤ αὐγά τίς ἡμέρες τῆς νηστείας, χωρίς κάποια δικαιολογημένη αἰτία καί χωρίς τήν ἄδεια τοῦ ἐφημερίου τῆς ἐνορίας.

Ἡ χρησιμότητα μιᾶς τέτοιας ἐξέτασης συνείδησης εἶναι πάνω ἀπό κάθε ἀμφιβολία γιά ὁποιονδήποτε ἄνθρωπο. ὍτἌν ὁ μετανοημένος πιστός κατεβαίνει εἰλικρινά στό βάθος τῶν μυστηρίων τῆς καρδιᾶς του καί συνομιλεῖ μέ τόν ἑαυτό του, μέσα στήν ἡσυχία καί στήν μοναξιά, ἔκανε τό πρῶτο του βῆμα πρός μία εἰλικρινῆ μετάνοια καί τήν ἐξεπλήρωσε. Ἔτσι τό πιό σπουδαῖο πρᾶγμα πρίν τό Μυστήριο εἶναι ἡ πνευματική του προετοιμασία.

Ἀπό τήν διερεύνηση τῆς συνείδησής μας πηγάζει ἡ ταπείνωση, ἡ νίκη τῆς ντροπῆς καί ἡ σωστή γνώση τῆς ἀξίας ἤ τῆς προσωπικῆς μας ἀναξιότητος. Αὐτή ἡ διερεύνηση ἑτοιμάζει τό ἔδαφος γιά τήν ὑποδοχή μέ ἀληθινή ἐκτίμηση τῆς θεϊκῆς Χάρης καί τοῦ  λόγου τῆς πνευματικῆς καθοδήγησης. Εἶναι μία ἀπό τίς ἱερές ὑποχρεώσεις τῶν μετανοημένων πιστῶν, πρίν νά πλησιάσουν στήν ἱερά ἐξομολόγηση.

Ἄν γιά τόν πιστό, ἡ διερεύνηση τῆς συνείδησης εἶναι ἕνα μεγάλο καθῆκον, γιά τόν πνευματικό ἱερέα ἡ καθοδήγηση καί ἡ ἐπανόρθωση τῆς συνείδησης τῶν ἐνοριτῶν του εἶναι τό πιό δύσκολο χρέος. Ἐδῶ φαίνεται ἡ ἀξία τους ἡ ὁποία καί τούς ἀνυψώνει καί ἡ μεγάλη εὐθύνη τήν ὁποία ἔχουν γιά τούς πιστούς οἱ Πνευματικοί ἱερεῖς. Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερο λειτούργημα ἀπό τήν πνευματικότητα. Ἐδῶ εἶναι ὅλη ἡ δύναμις στό μυστήριο τῆς ἱερωσύνης, διότι ὁ ἱερεύς ἐκδηλώνει τό πνευματικό του ὕψος καί τήν ἐξαιρετική του ἱκανότητα ὡς μεσίτη μεταξύ ἀνθρώπου καί Θεοῦ.

Αὐτή εἶναι μία ἀνώτατήν στιγμή, ὅπου ὁ μετανοημένος χριστιανός παραδίδεται στήν φροντίδα τοῦ Πνευματικοῦ καί περιμένει ἀπ᾿αὐτόν νά τόν νουθετήσει, νά τόν καθὁδηγήσει πῶς νά πολεμᾶ τήν ἁμαρτία, πῶς νά θεραπευτεῖ ἀπό τά πάθη του καί πῶς νά ἐνισχύεται στήν εὐαγγελική ζωή.

Τί θά κάνει ὁ Πνευματικός ἐκείνη τήν στιγμή τῆς ἀνεκτίμητης ψυχολογικῆς ἀξίας, πῶς θά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο καί τί θεραπεία θά χρησιμοποιήσει γι᾿ αὐτόν δέν ἀποτελεῖ θέμα τῆς παρούσης μας μελέτης. Ὑπογραμμίζουμε μόνο ὅτι γιά νά εἶναι προετοιμασμένος καί ἀντἄξιος τῶν περιστάσεων, ὁ Πνευματικός πρέπει νά ἔχει ὁ ἴδιος μία πραγματική χριστιανική ζωή, νά καταλάβει τήν μυστική δύναμι τῶν προσευχῶν τῆς ἐξομολόγησης, νά τηρήσει ὅλες τίς νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας, νά ἔχει πολύ μεγάλη πνευματική ἐμπειρία, ποιμαντική διακριτικότητα καί μία πλούσια παιδεία ἀπό τά πνευματικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας. Κάθε ἁμαρτία ἔχει τήν αἰτία της καί τήν θεραπεία της. Ἄν κάθε ἁμαρτία ἀντιμετωπίζεται σωστά καί μέ ψυχολογική δεξιοτεχνία, μπορεῖ νά θεραπευτεῖ ὅπως μία σωματική ἀσθένεια, φυσικά μόνο ἄν γνωριστεῖ πολύ καλά. Γι᾿ αὐτό θεωροῦμε ὅτι ἕνας  Πνευματικός δέν μπορεῖ νά εἶναι στό ὕψος τοῦ λειτουργήματός του ἄν δέν ζήσει στήν ἀτμόσφαιρα τῆς προσευχῆς καί ἄν δέν εἰσπνεύει καθημερινά ἀπό πολλά πνευματικά βιβλία ἤ τουλάχιστον ἀπό τήν Ἁγία Γραφή κ ἀπό τά ἔργα τῶν θεοφόρων Πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἀπό τό ἱερό Μυστήριο τῆς μετανοίας καί τῆς ἐξομολόγησης πηγάζει πλῆθος εὐεργεσιῶν, γιά τήν κοινωνία (ἠθική καί ποιοτική καλυτέρευση τῶν μελῶν της), γιά τήν Ἐκκλησία (ἡ ἐκπλήρωση τῶν λυτρωτικῶν καί ἁγιαστικῶν σκοπῶν της) καί γιά τούς ἴδιους τούς ἀνθρώπους οἱ καρποί τῆς μετανοίας εἶναι οἱ ἑξῆς· α) Ἀπομάκρυνση ἀπό τίς ἁμαρτίες καί ἡ διακοπή τους.
β) Ἐλεύθερη ἡ ὁδός τοῦ παραδείσου.
γ) Ἐπιστροφή τῆς ψυχῆς στήν πρώτη καί ἀληθινή της κατάσταση καί ἀνάπαυση.
δ) Ἐπιστροφή τῆς προηγούμενης τιμῆς πού τήν ἐχάσαμε διά τῆς ἁμαρτίας, ὅπως ἔγινε μέ τόν ἄσωτο υἱό τοῦ Εὐαγγελίου.
ε) Ἡ φαιδρότητα καί ἡ χαρά τῆς ψυχῆς.
στ) Ἡ καινούργια ζωή τῆς ἀναστημένης ψυχῆς.
ζ) Ὑποδοχή ὅλων τῶν δωρεῶν πού εἶχαν χαθεῖ διά τῆς ἁμαρτίας.
            Ὤ, ποσα ἀγαθά! Πόσους πνευματικούς καρπούς ἔχει ἐνεργήσει καί ἐνεργεῖ πάντα γιά μᾶς, τούς ἁμαρτωλούς, ἡ ἁγία καί θεία μετάνοια! Τί ἔβαλε τόν σταυρωμένο ληστή στόν παράδεισο; Ὄχι ἡ μετάνοια;
Ποιός ἔδωσε στόν Δαβίδ τήν συγχώρηση  καί στό Ἀπόστολο Πέτρο, ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ μετάνοια; Ποιός ἔβαλε τόν ἄσωτο υἱό στό πατρικό του σπίτι, ποιός βοήθησε τούς ἁμαρτωλούς ὅλων τῶν ἐποχῶν ν᾿ἀποφύγουν τήν ἐπαγγελλόμενη ἐξαφάνισή τους, ἄν ὄχι ἡ μετάνοια; Ὤ, ἁγία μετάνοια! Διά τῆς   ἐξομολόγησης τῶν ἁμαρτιῶν γίνεται ἄξιο τό στόμα νά δοξάζει καί νά ψάλλει μέ παρρησία τόν Θεό. Καί διά τῆς συντριβῆς τῆς καρδιᾶς συμφιλιώνεται μέ τόν Θεό ἐκεῖνον τοῦ ὁποίου εἶχε παραβιάσει τίς ἅγιες ἐντολές Του. Καί διά τῆς ἐκπλήρωσης τοῦ θελήματος Του βγαίνει ὄντως ἀπό τήν κόλαση ὁ ἄνθρωπος.
Ἡ μετάνοια προσφέρει τήν κάθαρση τῆς ψυχῆς, τήν ἐπανόρθωση τῆς ζωῆς καί τήν διαβεβαίωση τῆς πρόσκαιρης καί τῆς αἰώνιας μακαριότητας. Ἡ μετάνοια μᾶς μεταφέρει ἀπό τήν χώρα τῆς ἁμαρτίας στήν βασιλεία τῆς Χάρης, αὐξάνει τόν ἐνθουσιασμό τῆς ζωῆς, ἐγείρει τά συναισθήματα τοῦ ὑψηλοῦ καί ἐντείνει τήν πνευματική ζωή τοῦ χριστιανοῦ. Οἱ πιό ὡραῖοι ἐνθουσιασμοί ζωῆς, ἀγάπης, ἀφοσίωσης, ἐμπιστοσύνης καί παρρησίας, σέ ὅλη  τήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας, ἔχουν ἐμπνευστεῖ ἀπό κάποιο θρησκευτικό ἰδανικό.
Ἡ μετάνοια τρέφει τήν πνευματική ζωή καί μᾶς ἀνοίγει τήν θύρα τῆς ἠθικῆς τελειότητας. Ὅλες οἱ ἀρετές βρίσκουν στήν μετάνοια τήν καλύτερη μητέρα της.
  Ἡ μετάνοια στήν λειτουργική καί ποιμαντική ἐμπειρία τῶν πνευματικῶν ἱερέων
  Ἡ πιό προσφιλής ποιμαντική ἐνέργεια τοῦ ἱερέως εἶναι ἡ πνευματικότητα. Τίποτε ἄλλο δέν ἀνυψώνει καί δέν τιμωρεῖ πιό εὔκολα ἕναν ἱερέα ἀπ᾿ αὐτό τό ἱερό λειτούργημα. Εἶναι ἐξίσου ἀληθινό ὅτι τίποτε ἄλλο δέν εἶναι τόσο περιφρονημένο στίς θεολογικές σχολές ἀπό τήν πνευματικότητα. Μολονότι στήν Ἐκκλησία αὐτή ἡ διακονία ὑπερβαίνει ὅλες τίς ὑπόλοιπες. Γι᾿ αὐτό τόν λόγο, ὅταν ἔγραψα αὐτή τήν ἐργασία, ἡ πρώτη μου σκέπη ἦταν ν᾿ ἀπευθυνθῶ στούς πνευματικούς, γιά ν᾿ ἀποκομίσω ἀπ᾿ αὐτούς ποιμαντικές ἐμπειρίες καί μετά, ἐπεξεργασμένες καί μελετημένες, νά τίς προσφέρω πάλιν σέ ὅλους τούς Πνευματικούς. Χαρακτηριστικά ἔχω κάνει ἕνα ἐρωτηματολόγιο, τό ὁποῖο ἔστειλα σέ πάνω ἀπό 100 ἱερεῖς τοῦ Ρουμανικοῦ Πατριαρχείου, μέ τό ἑξῆς περιεχόμενο:
1. Πῶς ἐξὁμολογεῖς ἐσύ; Πῶς καί ποῦ κάθεσαι στό ναό τήν ὥρα τῆς ἐξομολόγησης; Τί ρωτᾶς; Tί γνώμη ἔχεις περί τῶν ἐρωτήσεων τοῦ Εὐχολογίου καί ποιές ἀπ᾿ αὐτές χρησιμοποιεῖς; Ποιές ἔπρεπε νά εἶναι οἱ ἐρωτήσεις τίς

ὁποῖες νά θέτει στόν μετανοημένο χριστιανό κάθε ἱερέας; Πῶς κάνεις τήν ἐξομολόγηση τῶν παιδιῶν;

2. Τι γνώμη ἔχεις περί τοῦ Πνευματικοῦ; Πῶς μπορεῖ νά μορφωθεῖ ἕνα πνευματικό μοντέλο; Διά ποίων μέσων καί σπουδῶν γίνεται αὐτό; Ποιός εἶναι ὁ ρόλος τοῦ Πνευματικοῦ στήν χριστιανική κοινότητα; Γνωρίζεις παραδείγματα καλῶν Πνευματικῶν; Ποιά εἶναι; Ἀπό ποιά βιβλία ἐδιάβαζες ἤ ποιούς ἁγίους Πνευματικούς γνωρίζεις;

3. Τι γνώμη ἔχεις περί τῶν ἐπιτιμίων; Τί συμβουλές δίνεις ἐσύ στά πνευματικά σου τέκνα; Μέ ποιό ἀποτέλεσμα; Ποιοί εἶναι οἱ πιό κατάλληλοι κανόνες οἱ ὁποῖοι θά ἔπρεπε νά τούς χρησιμοποιήσει ὁ Πνευματικός στήν ἐξομολόγηση στήν ἐποχή μας;

1. Ἐγώ τούς ἐξὁμολογῶ μ᾿ αὐτό τόν τρόπο: Φορῶ τό ἐπιτραχήλιο καί τό φαιλόνιοο, στέκομαι μπροστά στήν εἰκόνα μέ τό Μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης, στήν ὁποία κάθεται ὁ Πνευματικός καί εἶναι παρών  ὁ ἀόρατος Θεός-Πατήρ. Κυττάζοντας τήν εἰκόνα μέ τό Μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης, συλλογίζομαι πῶς ἔρχεται ὁ διάβολος καί φέρνει ντροπή στόν χριστιανό γιά νά μήν πεῖ τήν ἁμαρτία, πῶς κάθε ἐξὁμολογημένη ἁμαρτία βγαίνει σάν ἕνα φίδι ἀπό τό στόμα τοῦ μετανοημένου, πῶς ὁ ἄγγελος εἶναι παρών καί σβήνει κάθε ἐξὁμολογημένἡ ἁμαρτία...Καί ἄλλες εἰκόνες μέ τά βάσανα τῆς κόλασης γιά κάθε ἁμαρτία ξεχωριστά. Πρῶτα ὁμιλῶ, δείχνοντας πόσο μεγάλο καί οὐράνιο πρᾶγμα εἶναι τό Μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης. Δίνω παραδείγματα...Δείχνω τίς εἰκόνες τοῦ Μυστηρίου τῆς μετανοίας καί μετά ἀφοῦ τόν ἔχω πείσει ὅτί πρέπει νά ἐξὁμολογηθεῖ μέ δάκρυα, ὅπως ἡ ἁμαρτωλή γυναίκα στά πόδια τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀρχίζω τήν ἐξομολόγηση.

Ἡ ἐξομολόγηση γίνεται ἐντός τοῦ ναοῦ, μπροστά στήν εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος. Ἄν εἶναι ἀνάγκη, θά γίνει καί ἐντός σπιτιοῦ, ἀλλά μέ τό παραπάνω τρόπο, μέ τό φῶς καί τό κανδήλι ἀναμμένο.

Χρησιμοποιῶ καί τίς ἐρωτήσεις τοῦ Εὐχολογίου καί ἄλλες, ἀνάλογα μέ τίς περιπτώσεις. Πρῶτα, τοῦ προτείνω νά πεῖ τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, τίς Δέκα Ἐντολές καί τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας στά ὁποῖα πρέπει νά πιστεύει...

Στίς ἁμαρτίες χρησιμοποιῶ καί τίς ἑπτά αἰτίες τῆς ἁμαρτίας: Ποῦ; Πῶς; Πότε; Ποιός; Μέ ποιόν; Μέ ποιές συνθῆκες; Γιά ποιό σκοπό; Ἐπειδή ὅλα αὐτά

εἶναι σημαντικά γιά τήν βαρύτητα τῆς ἁμαρτίας, διότι εἴτε τήν αὐξάνουν, εἴτε τήν περιορίζουν, ὅπως γίνεται καί στά κοσμικά δικαστήρια.

Πῶς γίνεται ἡ ἐξομολόγηση τῶν μαθητῶν; Πρῶτα διαβάζω ὅλες τίς καθιερωμένες εὐχές. Μετά ὁμιλῶ δείχνοντας πῶς πρέπει νά ἐξὁμολογηθοῦνε. Στό τέλος τῆς ἐξομολόγησης ἀκόμα λέω μερικά πράγματα περί τοῦ πῶς πρέπει νά φυλαχτοῦμε μετά τήν ἐξομολόγηση καί ἐπίσης τί λέγει ἡ πέμπτη ἐντολή τοῦ Δεκαλόγου, πῶς πρέπει τά παιδιά νά ὑπἀκούουν στούς γονεῖς (μέ παραδείγματα), τούς διδασκάλους τους καί ποιό εἶναι τό ὄφελος τῆς παιδείας στήν κοινωνία καί στό σχολεῖο, μεταξύ τους καί πῶς πρέπει νά συμπεριφέρονται...

2. Οἱ ἐρωτήσεις ποικίλουν ἀνάλογα μέ τήν ἡλικία, τό φῦλο, μέ τήν κοινωνική κατάσταση, ἀκόμη καί μέ τήν διάθεση τοῦ ἐξὁμολογουμένου. Γενικά καθωδηγήθηκα ἀπό τίς συμβουλές τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Νηστευτοῦ. Πάντα ἀρχίζω μέ τήν ἐξέταση τῆς συνείδησης, νά παρατηρήσω πόση πίστη ἔχει αὐτός ὁ ἄνθρωπος κι ἄν θέλει νά βγῆ ὠφελημένος καί μεταμορφωμένος ἀπ᾿ αὐτήν τήν ἐξομολόγηση.

Οἱ ἐρωτήσεις τοῦ Εὐχολογίου ἔχουν ἕνα γενικό χαρακτήρα. Χρησιμοποιῶ μόνο ἐκεῖνες οἱ ὁποῖες μοῦ φαίνονται ὅτι εἶναι οἱ πιό κατάλληλες κι ἄν μπορέσω νά πείσω τόν ἁμαρτωλό νά μ᾿ ἐμπιστευτεῖ, ὁ ἴδιος θά με βοηθήσει νά εἰσδύσω καί στά ἐσώτερα ψυχικά του προβλήματα, γιά τά ὁποῖα ἔχει τύψεις συνείδησης. Ἐπιμένω νά πείθω τόν μετανοημένο ὅτι τοῦ προσφέρω τήν εἰλικρινῆ μου φιλία καί ὄντως ἐπιθυμῶ νά τόν ἐξυπηρετήσω...

Οἱ πιό κατάλληλες ἐρωτήσεις στήν ἐξομολόγηση εἶναι ἐκεῖνες πού ταιριάζουν στήν πνευματική κατάσταση τοῦ πιστοῦ καί ἀποβλέπουν, ὅπως ἤδη ἔχει εἰπωθεῖ, νά διαπιστωθεῖ ἡ πίστη, ἡ ἀγάπη του πρός τόν Θεό καί οἱ ἀδυναμίες πού τόν σκλαβώνουν καί, ἄν εἶναι δυνατόν, νά δοθεῖ σ᾿ αὐτόν ἕναν διεγερτικό γιά νά πράττει τό καλό καί νά τόν πείσει γιά τήν ἀηδία πού πρέπει νά τήν ἔχει γιά κάθε εἶδος ἁμαρτίας.

Τά παιδιά ἐξὁμολογοῦνται εὔκολα, προσπαθώντας νά προσαρμόζουν τήν ψυχή τους γιά προσευχή, γιά ὑπακοή στούς γονεῖς καί διδασκάλους, γιά προφύλαξη ἀπό τούς κἀκούς, γιά ν᾿ ἀγαποῦν τήν ἐκμάθηση. Στήν ἐξομολόγηση τους ὁ ἱερέας προσπαθεῖ νά καταδικάσει ὑπερβολικά τήν ροπή

ἁρπαγῆς, ψέματος, αἰσχρολογιῶν, πείσματος κλπ, οὕτως ὥστε νά τούς ἀπομακρύνει ἀπ᾿ αὐτά τά πάθη ἐγκαίρως.

3. Ἐάν ἐξὁμολογεῖς στό ναό, κάτσε στήν μέση τοῦ ναοῦ, φορώντας τό ἐπιτραχήλιο καί τό φαιλόνιοο. Ὅταν ρωτᾶς καί ἀκοῦς τήν ἐξομολόγηση, λόγῳ τῆς κούρασης καί γιά νά μπορέσεις ν᾿ ἀκούσεις καλύτερα τήν ἐξομολόγηση, μπορεῖς νά καθίσεις σ᾿ ἕνα καρεκλάκι καί μετά νά σηκωθεῖς.

Κάνεις ἐρωτήσεις  ἀνάλογα μέ τήν κατάσταση τοῦ μετανοημένου. Ἄν εἶναι παιδί, νέος, παντρεμένος, ἀνύπαντρος, ἄνδρας ἤ γυναῖκα, τά ὑπολογίζεις ὅλα αὐτά, καθώς καί τήν κοινωνική του κατάσταση. Τί ἁμαρτία ἔχει κάνει, μέ ποιόν, που, πόσος καιρός ἐπέρασε ἀπό τότε πού σταμάτε νά κάνει αὐτή τήν ἁμαρτία. Ὅλα αὐτά τἀ ἐξετάζει ὁ Πνευματικός γιά νά δεῖ τήν βαρύτητα τῆς ἁμαρτίας καί νά ξέρει τί συμβουλές νά τοῦ δώσει γιά τήν θεραπεία του. Π.χ., οἱ  νέοι πού πέφτουν στίς ἁμαρτίες τῆς νεότητας, πάντα τούς συμβουλεύει ὁ Πνευματικός νά παντρευτοῦν, μή τυχόν καί γίνουν ἄχρηστοι γιά τήν κοινωνία. Ὅταν ἐρωτᾶς, νά εἶσαι πολύ λεπτός γιά νά μή προσβάλλεις τόν χριστιανό.

Ὁἱ ἐρωτήσεις ἀπό τό Εὐχολόγιο εἶναι πολύ χρήσιμες καί κατάλληλες, ἀλλά πάντα θά χρησιμοποιεῖς μόνο τίς ἀναγκαῖες καί ἐκεῖνες πού ταιριάζουν στόν μετανοημένο. Δέν χρειάζεται νά τηρεῖς τήν σειρά τοῦ βιβλίου, ἀλλά καλύτερα εἶναι νά ψάξεις τήν συγγένεια τῶν ἁμαρτιῶν, διότι διευκολύνουν πολύ τόν ἱερέα, καί τό πνευματικό του παιδί.

Ἄν ὁ ἱερέας εἶναι καλός ψυχολόγος, ξέρει τί ἐρωτήσεις νά κάνει στόν χριστιανό, ὥστε νά βγάλει κάθε ἀμφιβολία ἀπό τήν καρδιά του, καί νά ἐμπνεύσει τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τό μῖσος κατά τῆς ἁμαρτίας καί τήν ἀγάπη γιά τήν καρδιακή μετάνοια.

Ἡ ἐξομολόγηση τῶν παιδιῶν γίνεται σύμφωνα μέ τόν ἴδιο κανόνα, ὅπως καί τῶν ὡρίμων ἀνθρώπων, μόνο πού οἱ ἐρωτήσεις νά εἶναι πιό κατάλληλες γιά τήν παιδική τους ἡλικία. Δηλαδή θά ρωτήσει μόνο τίς ἁμαρτίες πού κάνουν συνήθως τά παιδιά καί θά προσπαθήσει νά τά ἀποδεσμεύσει ἀπό τίς κακές τους συνήθειες. Ὅλα αὐτά γίνονται μέ μεγάλη προσοχή γιά νά μήν μάθεις ἐσύ, ὦ Πνευματικέ, τήν τάδε καί τήν τάδε ἁμαρτία στά παιδιά, διεγείροντάς τους τήν περιέργεια.

***

~** http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2012/12/8_18.html     ΜΕΝΟΥΜΕ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΖΟΥΜΕ ΕΛΛΑΔΑ (8) .- ,
~** http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.gr/2013/01/19-20-01-2013.html, ΜΕΝΟΥΜΕ ΖΟΥΜΕ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΕΛΛΑΔΑ , ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Σ/Κ 19 και 20 -01 -2013 στο Χιονοδρομικό Χελμού Καλαβρύτων.- (9).-
*** *** http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2013/02/9-10-2013.html , ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ -video , Σ/Κ 09καί 10Φεβρουαρίου 2013 .-(10).-
~** http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2013/02/blog-post.html , ΜΕΝΟΥΜΕ ΖΟΥΜΕ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΕΛΛΑΔΑ !!!! διαδρομές - εκδρομές ...... περιηγήσεις.....
Επίσκεψη στα Φιλιατρά γιορτή αγιορτή Αγίου Χαραλάμπου ,Μιά ημερήσια διαδρομή ,Σάββατο 09 Φεβρουαρίου 2013 .- (11) .-
~** http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2013/03/27-2013.html , ΜΕΝΟΥΜΕ ΖΟΥΜΕ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΕΛΛΑΔΑ :
Τετάρτη 27Μαρτίου 2013 .- (12^α)
~** http://vlasisarfarablogspot.blogspot.gr/2013/02/19-2013.htmln , ΜΕΝΟΥΜΕ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΖΟΥΜΕ ΑΓΑΠΑΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ .-
~* http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2013/03/28-2013.html , Η Ελλάδα μέσα από φωτογραφίες28 Μαρτίου 2013 .-
~ http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2013/04/20-21-2013_22.html ,Σαββατοκύριακο 20 καί21 Απριλίου Διαδρομές - διήμερη εκδρομή στην Βοιωτία και Β. Εύβοια 2013, ΜΕΝΟΥΜΕ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΖΟΥΜΕ καί ΜΑΘΑΙΝOΥΜΕ ΕΛΛΑΔΑ.- ~ http://vlasisarfarablogspot.blogspot.gr/2013/04/23-2013.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 23 Απριλίου 2013.-
~ http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2013/04/24-2013.html  , Σήμερα Τετάρτη 24 Απριλίου 2013 Το αγιάζι της εφημερίδας μας .-
~  http://snsarfara.blogspot.gr/2013/04/25-2013.html  , Το αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 25 Απριλίου 2013 .-
~  http://dimmetoparfara.blogspot.gr/2013/04/26-2013.html  , Το  αγιάζι της ενημέρωσης  Παρασκευή   26 Απριλίου  2013 .-
~ http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.gr/2013/04/26-2013.html  , ΑΘΩΝΙΤΕΣ ΜΟΝΑΧΟΙ - ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΣΤΟ ΜΠΟΥΡΟΥΝΤΙ Παρασκευή 26 Απριλίου 2013 .-