ΕΛΛΑΔΑ- ΕΚΔΡΟΜΕΣ -ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ
Στα Ελληνικά Νησιά μας ΄
Α/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ .....
1ο μέρος ~* ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ.. ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ ....Σάββατο 14 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 , : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/14-2018.html .-
Β/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ ... 2ο μέρος .. Πέμπτη 19 Ιουλίου 2018 :
~* Στο 1ο μέρος ΕΛΛΛΔΑ -ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ- ΕΚΔΡΟΜΕΣ -ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ στα Ελληνικά Νησιά ,.. αναφερθήκαμε στα Κυκλαδίτικα νησιά , ..ΑΝΔΡΟΣ , ΤΗΝΟΣ , ΜΥΚΟΝΟΣ , ΠΑΡΟΣ , ΝΑΞΟΣ , ΙΟΣ , ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ , ΣΥΡΟΣ ,ΣΚΥΡΟΣ , .. και επί πλέον στα νησιά του Αιγαίο : ΠΑΤΜΟΣ , ΛΕΡΟΣ , ΣΚΙΑΘΟΣ , ΣΚΟΠΕΛΟΣ , ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ ....
~* Σήμερα συνεχίζουμε με τα Κυκλαδίτικα νησιά μας ....:
ΔΗΛΟΣ , ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ , ΣΥΦΝΟΣ , ΜΗΛΟΣ , ΚΕΑ , ΑΜΟΡΓΟΣ , ΚΥΘΝΟΣ , ΑΝΑΦΗ , ΚΙΜΩΛΟΣ , ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ , ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ ,ΠΟΛΥΑΙΓΟΣ , ΗΡΑΚΛΕΙΑ , ΓΥΑΡΟΣ , ΚΕΡΟΣ , ΡΗΝΕΙΑ , ΔΟΝΟΥΣΑ , ..
*** ΔΗΛΟΣ
Η Δήλος, (αρχαία αττική διάλεκτος: Δῆλος και δωρική: Δᾶλος), είναι μικρή νήσος των Κυκλάδων, δυτικά της Μυκόνου. Στην αρχαιότητα υπήρξε ιδιαίτερα διάσημη ως γενέτειρα του θεού Απόλλωνα, εξ ου και η επωνυμία του Δήλιος και εκ τούτου σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο που εξελίχθηκε ομοίως και σε εμπορικό. Ο κάτοικος της Δήλου καλείται Δήλιος, ή Δηλιεύς (στον πληθυντικό Δήλιοι ή Δηλιείς, αντίστοιχα).Σήμερα η νήσος Δήλος υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Μυκόνου. Ο πληθυσμός του, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, είναι 24 κάτοικοι, οι οποίοι ανήκουν κατά κύριο λόγο στο προσωπικό του αρχαιολογικού χώρου και του αρχαιολογικού μουσείου της Δήλου (φύλακες και διοικητικοί). Το νησί διαθέτει επίσης μικρό λιμανάκι στη δυτική του πλευρά, το οποίο εξυπηρετεί τα τουριστικά πλοιάρια που φέρνουν επισκέπτες για τον αρχαιολογικό χώρο. Τα περισσότερα αναχωρούν από τη γειτονική Μύκονο.
Με το όνομα Δήλες (στον πληθυντικό) φέρονται ομού, ως σύμπλεγμα νησίδων, η Δήλος και η γειτνιάζουσα βορειοδυτικά και μεγαλύτερη αυτής ερημονησίδα Ρήνεια, διακρινόμενες μεταξύ τους με τα ονόματα Μικρά Δήλος (η Δήλος) και Μεγάλη Δήλος ( η Ρήνεια). Στους παλαιότερους χάρτες των περιηγητών και οι δύο νησίδες αναφέρονται με το όνομα «Sdiles», εκ παραφθοράς της φράσης «εις Δήλες», ή «στις Δήλες».
~* Η Δήλος, ή Δήλες βρίσκονται ΒΔ της Νάξου, Β. της Πάρου, ΒΑ. της Σίφνου και Σερίφου, 17 ν. μίλια ακριβώς Α. της Σύρου, ΝΑ. της Άνδρου και Τήνου και μόλις 2 μίλια ΝΔ. της Μυκόνου. Στην έκκεντρη θέση αυτή της Δήλου ως προς τα προηγούμενα νησιά, όλα ορατά από υψώματα των Δηλών, φέρεται να αποδόθηκε από τους αρχαίους γεωγράφους, και η ονομασία τους σε Κυκλάδες, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου καλούμενα «Σποράδες». Εξ ου μάλιστα και η αρχαία ποιητική ονομασία της νήσου «Ιστίη» (= εστία), κατά Καλλίμαχο.
Η Δήλος έχει σχήμα κανονικό επίμηκες, κείμενη κατά διεύθυνση Βορρά - Νότου, δίνοντας την εικόνα αναρτημένης χλαμύδας, εξ ου και οι αρχαίοι την αποκαλούσαν επίσης «Χλαμυδία», (Πλίνιος, Στέφανος Βυζάντιος). Το μέγιστο μήκος της είναι 5 χλμ και το μέγιστο πλάτος της 1,3 χλμ., ο δε περίπλους της 5,5 μίλια. Η συνολική της έκταση είναι 6,85 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τη νήσο διατρέχει σε όλο το μήκος της μια κεντρική λοφοσειρά με κυριότερες κορυφές από Β. προς Ν. τη «Γκαμήλα» (με υψόμετρο 52,5 μ., ΝΔ. αυτής και πίσω από το αρχαιολογικό μουσείο οι «Πλάκες» (38,5 μ.). Ακολούθως περί το μέσον της νήσου και μετά από ένα ανώνυμο λόφο (73,5 μ.) υψώνεται το λεγόμενο «Κάστρο» που πρόκειται για το αρχαίο όρος «Κύνθος», με υψόμετρο 115 μ. αποτελώντας το υψηλότερο σημείο του νησιού. Εξ αυτού και οι παράλληλες ποιητικές αρχαίες ονομασίες της νήσου «Κυνθία», «Κυνθιάς», «Κύναιθος» και «Κυναιθώ». Στη συνέχεια, ΝΔ. του προηγουμένου, βρίσκεται η «Γκλαστροπή» (36 μ.) ακολουθώντας στο νότιο μέρος της νήσου και στο κέντρο αυτής η κορυφή «Κάτω Βάρδια» (83 μ.).
Η Δήλος στερείται πηγών και συνεπώς ποταμών. Τα όμβρια ύδατα σχηματίζουν μόνο τον χειμώνα ξεροπόταμους που ρέουν κάθετα της λοφοσειράς και που εκβάλουν στη θάλασσα. Σημαντικότερος εξ αυτών είναι αυτός που σχηματίζεται στις ΒΔ πλαγιές του Κύνθου και που εκβάλει δυτικά, Β. του λιμένος. Είναι ο ονομαστός των αρχαίων «Ινωπός», που λεγόταν ότι τα νερά του λάμβανε από τον ποταμό Νείλο. Μοναδική κοιλάδα της νήσου είναι αυτή που σχηματίζεται δυτικά του λόφου Κύνθου, στην οποία και αναπτύχθηκε το ιερό της Δήλου, η αρχαία πόλη και η αρχαία τεχνητή «ιερά λίμνη».
Το κλίμα της Δήλου, αν και μεσογειακό, χαρακτηρίζεται περισσότερο άνυδρο με μεγάλη περίοδο ετήσιας ξηρασίας που αρχίζει από το τέλος της Άνοιξης και συνεχίζει μέχρι τα μέσα του Φθινοπώρου. Η δε περιορισμένη χλωρίδα της Δήλου, μόνο πόες, αναπτύσσεται κυρίως από την πρωινή δρόσο. Η ηλιοφάνεια της Δήλου θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες του ελληνικού χώρου. Οι δε ισχυροί άνεμοι που πνέουν συχνά στην περιοχή, κυρίως βόρειοι, παρέχουν μία εκπληκτική ορατότητα που φθάνει ακόμα και τα 30 ν.μίλια.
~* Πρώτος που μελέτησε επισταμένα, επί διετία (1906-1908), τη γεωλογική σύσταση της Δήλου ήταν ο σπουδαίος Γάλλος γεωλόγος Λουκιανός Καγιέ {Lucien Cayeux] (1864-1944), εκπονώντας σχετική μελέτη υπό τον τίτλο «Description physique de l'ile de Délos», και η οποία δημοσιεύτηκε το 1911 ως 4ο τεύχος της «Explor de Délos» της Γαλλικής (αρχαιολογικής) Σχολής Αθηνών.
Γεωλογικά η Δήλος συνίσταται από γρανίτη, γνευσίου και σχιστόλιθου ηφαιστειογενούς προέλευσης που περιγράφει αναλυτικά ο Λ. Καγιέ στην παραπάνω έρευνά του ακολουθώντας την περί Αιγηίδας αρχαία χώρα, κατά θεωρία του Φιλίπσον, δικαιολογώντας τη γεωλογική δημιουργία - εμφάνιση της Δήλου. Αξίζει όμως ν' αναφερθεί ως προς τη Δήλο, ότι ο Έλληνας γεωλόγος - μεταλλειολόγος Φωκίων Νέγρης (1846-1928) με τη δική του θεωρία περί ανύψωσης της στάθμης των υδάτων της Μεσογείου, έλαβε ως βάση τη νήσο Δήλο. Λαμβάνοντας αφορμή εξ αυτού ο Λ. Καγιέ αντέκρουσε τον Φ. Νέγρη με το άρθρο του «Fixité du niveau de la Mediterranée à l'époque historique», που δημοσιεύτηκε στον XIV τόμο του 1907 των «Annales de Géographie». Επ΄ αυτού ακολούθησε απάντηση του Φ. Νέγρη υπό τον τίτλο «Délos et la tyansgression aciuelle des mers», που δημοσιεύτηκε επίσης το ίδιο έτος.
Το έδαφος της Δήλου παρουσιάζεται σήμερα ιδιαίτερα τραχύ και βραχώδες ως συνέπεια του γεωλογικού σχηματισμού της. Ο γρανίτης της Δήλου έχοντας διακριθεί για την άριστη ποιότητά του άρχισε να λατομείται από το 1928 και να διοχετεύεται σε μεγάλες ποσότητες στην Αθήνα για έργα οδοποιίας σε χρήση γρανιτάσφαλτου. Δένδρα δεν υφίστανται στη Δήλο, αν και στην αρχαιότητα φέρεται να είχε πολλά, σύμφωνα με επιγραφές, η δε χλωρίδα της είναι πολύ φτωχή.
~* Γενικά η βόρεια και βορειο-ανατολική ακτή της Δήλου παρουσιάζει έντονα τα φαινόμενα διάβρωσης και κατακερματισμού λόγω των ισχυρών βορείων ανέμων που πνέουν ιδιαίτερα συχνά στην περιοχή και των υψηλών κυμάτων που δημιουργούν και που ξεσπούν σ' αυτή. Έτσι το βόρειο τμήμα της απολήγει σε δύο μικρά αντιτακτά απόκρημνα ακρωτήρια με ΒΑ. κατεύθυνση δημιουργώντας μεταξύ τους τον όρμο Χάλαρο, ασφαλής μόνο σε ΝΑ., Ν. και ΝΔ. ανέμους Το μεν δυτικό ονομάζεται «ακρωτήριο Μόρου», το δε ανατολικό «Κακό ακρωτήρι», ή «ακρωτήριο Πατηνιώτης». Επί της ανατολικής πλευράς και σε απόσταση 0,5 χλμ νότια του προηγουμένου σχηματίζεται μικρός ορμίσκος καλούμενος «Γούρνα» ασφαλής για αγκυροβολία σε βόρειους, βορειοδυτικούς, δυτικούς και νοτιοδυτικούς ανέμους. Νοτιότερα αυτής είναι ο κάβος ή «ακρωτήριο Συκιά» στη νότια πλευρά του οποίου σχηματίζεται ο ομώνυμος ορμίσκος. Παρά την ακτή αυτού η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ερείπια αρχαίας εβραϊκής συναγωγής.
Η υπόλοιπη νοτιότερα ανατολική ακτή δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω του ότι οι μικροί κάβοι, απολήξεις λόφων, και οι δημιουργούμενοι ορμίσκοι δεν παρέχουν πρόσβαση στο εσωτερικό της νήσου. Στο νότιο μέρος της νήσου, ακριβώς νότια του λόφου «Κάτω Βάρδια» σχηματίζεται όρμος - αγκάλη ασφαλής στους βόρειους ανέμους. Το δυτικό άκρο αυτής συνεχίζει ως μικρή χερσόνησος καταλήγοντας στο ακρωτήριο Γρανίτης που είναι και το νοτιότερο άκρο της νήσου. Ουσιαστικά πρόκειται για μικρή τριγωνική νησίδα σχήματος σπονδύλου, καλούμενη «Χερρόνησος» που προβάλει όντως ως χερσόνησος, προσβάσιμη από ξηράς δι' απλού άλματος.
Ακολουθώντας τη δυτική ακτή της νήσου από νότο προς βορρά που αποτελεί και την ανατολική πλευρά του διαύλου ή Στενού Δήλου, μετά της Ρήνειας σημαντικότερα σημεία της είναι ο όρμος Φούρνοι, περί το μέσον του διαύλου, εγγύτατα του οποίου βρίσκονται τα αρχαία λατομεία. Βορειότερα αυτού απαντώνται οι μικρές βραχονησίδες «Μεγάλος Ρεμαατιάρης» και «Μικρός Ρεματιάρης», σε ευθεία διάταξη κατά διεύθυνση του στενού. Έναντι των «Ρεματιάρηδων» επί της ακτής της Δήλου βρίσκεται ο «ορμος Λιμνιώνας» όπου και οι δύο αρχαίοι λιμένες της Δήλου: ο «ιερός λιμένας» και ο «εμπορικός λιμένας» βόρεια και συνέχεια του προηγουμένου. Δυστυχώς τα απορρίμματα εκ των πρώτων ανασκαφών ρίχθηκαν για ευκολία στη θάλασσα ακριβώς στη θέση του ιερού λιμένα. Παρά τις εν λόγω όμως επιχώσεις παραμένουν ορατά σε γαλήνη τμήματα του αρχαίου λιμενοβραχίονα. Σημειώνεται ότι όλη η ακτή από τον Λιμνιώνα μέχρι τον νοτιότερο προηγούμενο όρμο Φούρνοι στην αρχαιότητα αποτελούσε εμπορική παραλία. Βορειότερα του όρμου Λιμνιώνα βρίσκεται ο «όρμος Σκαρδανάς» που είναι και ο βορειότερος της δυτικής ακτής της Δήλου, παρέχοντας ασφάλεια σε ΒΑ., Α., ΝΑ., Ν., και ΝΔ. ανέμους και αντίστοιχους κυματισμούς. Σημειώνεται ότι στον όρμο αυτόν κατέληγε αρχικά ο ιερός ποταμός Ινωπός, ενώ αργότερα με τεχνητά μέσα οι αρχαίοι Δήλιοι μετατόπισαν την εκβολή του στον ιερό λιμένα.
~* Η Δήλος παρά το τέλος της αρχαίας ακμής της και της τελείας ερήμωσης που ακολούθησε φαίνεται πως ποτέ δεν λησμονήθηκε. Το όνομά της παρέμεινε σ' όλους τους μεταγενέστερους με αμείωτη φήμη και θαυμασμό. Έτσι με τις πρώτες μεσαιωνικές χαρτογραφήσεις του Αιγαίου η Δήλος υπήρξε από τις πρώτες περιοχές του ελλαδικού χώρου που προκάλεσαν το ενδιαφέρον ιστορικών ερευνητών και αρχαιολόγων για ανασκαφές, τη χρηματοδότηση των οποίων ανέλαβαν στη συνέχεια αυτοκράτορες και ευγενείς. Σημειώνεται ότι κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας όπου το ενδιαφέρον ήταν περισσότερο στραμμένο στο εμπόριο δεν αναπτύχθηκε καμία αρχαιολογική έρευνα. Πρώτος που επιχείρησε αρχαιολογική ανασκαφή στη Δήλο ήταν ο Ολλανδο-πρώσος στην καταγωγή, λόγιος αξιωματικός του ρωσικού στρατού, Pasch van Krienen, που τελούσε σε ειδική υπηρεσία, επί Αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης, το 1772, κατά την περίοδο που οι Κυκλάδες τελούσαν υπό ρωσική κατοχή. Ένα μεγάλο μέρος των ευρημάτων της πρώτης αυτής ανασκαφής κατέληξαν στην Αγία Πετρούπολη όπου και εκτίθενται σήμερα στο περίφημο μουσείο Ερμιτάζ, ενώ ένα άλλο μικρότερο μέρος κατέληξε στο Βουκουρέστι.
Το 1813 ο τότε τσάρος της Ρωσίας, μέσω του Ρώσου πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Ανδρέα Ιταλίσκη, φέρεται να χρηματοδότησε τον Χρύσανθο εξ Ιωαννίνων, που διατελούσε σχολάρχης στη Μύκονο, για τη συγγραφή και έκδοση βιβλίου σχετικά με τις γλυπτές αρχαιότητες της Δήλου που ήταν μόνιμα καταφανείς στην επιφάνεια ή που είχαν βρεθεί τυχαία από γεωργούς. Η έκδοση όμως του εν λόγω βιβλίου ματαιώθηκε για άγνωστους λόγους, Πιθανολογείται ο κίνδυνος της αρπαγής των μνημείων που ενδεχομένως θα προκαλούσε. Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821, όπου το φιλελληνικό ρεύμα στην Ευρώπη υπήρξε ιδιαίτερα έντονο, αρχαιολογικό ενδιαφέρον για τη Δήλο επέδειξε ο παρά τον Βασιλέα της Γαλλίας, Γάλλος αρχαιολόγος ευγενής Πέτρος - Λουδοβίκος 1ος δούκας της Μπλάκας, που όμως για άγνωστους λόγους ματαίωσε τη χρηματοδότηση των ανασκαφών. Το 1829 τα μέλη της «Expédition scientifique de Morée» επεχείρησαν μια μικρή ανασκαφή χωρίς όμως άξια λόγου αποτελέσματα. Η πρώτη καθαρά επιστημονική ανασκαφή στη Δήλο ξεκίνησε επί βασιλείας Γεωργίου του Α΄, το 1873, από τη Γαλλική αρχαιολογική σχολή Αθηνών.
Η Γαλλική Σχολή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1846 επί βασιλείας Όθωνα Α΄ και πρωθυπουργού Ιωάννη Κωλέττη, αρχηγού του γαλλικού κόμματος. μετά από συνεννοήσεις που είχε ο δεύτερος με τον τότε πρέσβη της Γαλλίας στην Αθήνα Θ. Πισκατορύ, στα πλαίσια σύσφιξης των πολιτικών και πολιτιστικών σχέσεων του νεοσύστατου Βασιλείου της Ελλάδος με την Γαλλία. Έτσι περίπου 30 χρόνια αργότερα, το 1873, ξεκινούν οι ανασκαφές στη Δήλο υπό τον Γάλλο εταίρο της Σχολής Α Lebègue που συνεχίστηκαν μέχρι το 1877, το έργο του οποίου συνέχισε για πολύ λίγο ο Έλληνας αρχαιολόγος Π. Στανατάκηςμ υπάλληλος τότε της Ελληνικής αρχαιολογικής εταιρείας που είχε ιδρυθεί στην Αθήνα από το 1837. Από το 1877 τις ανασκαφές της Δήλου συνέχισε ο τότε εταίρος και στη συνέχεια διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Θεόφιλος Ομόλ () ο οποίος και τις συνέχισε μέχρι το 1880. Από το 1881 μέχρι το 1894 τις ανασκαφές και μελέτες αυτών συνέχισαν διάφοροι άλλοι εταίροι της Σχολής, Το 1894 οι ανασκαφές της Δήλου διακόπηκαν λόγω στροφής του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Σχολής στους Δελφούς μέχρι το 1902.
Το 1902 η Σχολή επανεκίνησε τις ανασκαφές στη Δήλο αυτή τη φορά συστηματικότερα και μεθοδικότερα μετά από μια γενναία χορηγία που της δόθηκε, για το σκοπό αυτό, από τον δούκα του Λουμπάτ που έφθανε τα 50.000 χρυσά φράγκα ετησίως. Οι δε ανασκαφές που ακολούθησαν αδιάκοπα μέχρι το 1914 τελούνταν υπό την εποπτεία των διευθυντών της Σχολής, αρχικά από τον Θ. Ομόλ και ακολούθως από τον Μ. Ολεώ. και από μια σειρά άλλων αρχαιολόγων εταίρων της Σωολής. Το 1914 οι ανασκαφές διακόπηκαν λόγω του τότε μεγάλου πολέμου. Μετά τη λήξη του πολέμου και χωρίς πλέον τη χορηγία του δούκα του Λαμπάτ η Σχολή ενήργησε μικρές συμπληρωματικές ανασκαφές υπό τους νέους διευθυντές της, αρχικά από τον Κάρολο Πικάρ και τον μετέπειτα Πέτρο Ρουσέλ καθώς και με άλλους εταίρους και τον αρχιτέκτονα Ιωσήφ Ρεπλά. Έκτοτε οι έρευνες κι οι μελέτες που ακολούθησαν υπήρξαν ιδιαίτερα σπουδαίες.
Παράλληλα με τις ανασκαφές και μελέτες επί των ευρημάτων της Δήλου, υπο της Γαλλικής Σχολής, επί των αρχαιοτήτων της νήσου εργάστηκαν και μελέτησαν πολλοί Έλληνες αρχαιολόγοι είτε ως επόπτες των ανασκαφών εκ μέρους του ελληνικού κράτους και έφοροι αρχαιοτήτων, είτε ως διευθυντές του πλούσιου σε εκθέματα αρχαιολογικού μουσείου της Δήλου. Μεταξύ αυτών υπήρξαν οι παλαιότεροι έφοροι όπως ο Π. Καββαδίας (1880 και 1882), ο Δ. Φίλιος (1881), ο Δ. Σταυρόπουλος (επί συνεχή 13 έτη, 1894-1907), ο Α. Κεραμόπουλος (1908) και ακολούθως ο Δ. Πίππας επί συνεχή εικοσαετία, _1909 - 1929) . Ειδικότερα ο τελευταίος εργάσθηκε επισταμένα σε ανασκαφές στη Ρήνεια και ειδικότερα στη Δήλο με αφορμή την ανάγκη που σημειώθηκε για την επίχωση κάποιων ελών της νήσου. Τούτους ακολούθησαν πολλοί άλλοι νεότεροι ερευνητές αρχαιολόγοι.
Από τις παραπάνω μακροχρόνιες και πολυδάπανες ανασκαφές, έρευνες και μελέτες των Γάλλων αρχαιολόγων και των συντονισμένων παράλληλα προσπαθειών των Ελλήνων συναδέλφων τους υπήρξαν μεγάλες και σπουδαίες αρχαιολογικές δημοσιεύσεις με τις οποίες αναπλάστηκε επί το ακριβέστερο η αρχαία πολιτική και μνημειολογική ιστορία της Δήλου, καθώς και ευρύτερα των Κυκλάδων.
~* Με βάση τις παραπάνω εκτεταμένες ανασκαφές και μελέτες διαφαίνεται ότι η Δήλος, όπως άλλωστε και όλες οι Κυκλάδες, κατοικήθηκε από ανθρώπους από της προϊστορικής και προελληνικής εποχής και ειδικότερα περί το τέλος της λεγόμενης νεολιθικής εποχής ή χαλκολιθικής με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στοιχεία του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, όπως εισήγαγε τον όρο ο Χρήστος Τσούντας, δηλαδή από το 3200 π.Χ. Από δε το υλικό ορισμένων ευρημάτων, (π.χ. οψιανού), καταφαίνεται η ήδη ανεπτυγμένη την εποχή εκείνη πρώιμη ναυσιπλοΐα και εξ αυτής η ναυπηγική, η αλιεία, καθώς και το εμπόριο. Κινητά λείψανα αυτής της περιόδου, όπως λεπίδες, άγκιστρα, λίθινοι τριπτήρες, καλύμματα πίθων, θραύσματα αγγείων, πίθοι, εσχάρες κλπ βρίσκονται αποθησαυρισμένα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου και στο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας.
Κατάλοιπα της παραπάνω περιόδου αποτελούν τα ερείπια οικημάτων, αρχαιότατου οικισμού, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, επί της κορυφής του Κύνθου. κάτω ακριβώς από τους μεταγενέστερους ελληνικούς ναούς και άλλων κτισμάτων. Από δε την καμπυλόσχημη και ευθύγραμμη αρχιτεκτονική αυτών διαφαίνονται αφενός μεγάλες διαφορές με μινωικούς και μυκηναϊκούς αντίστοιχους και αφετέρου ο τότε περιορισμένος πληθυσμός ικανός να επιβιώνει στη μικρή νήσο.
Ακριβώς πότε και από που έφθασαν και εγκαταστάθηκαν στη Δήλο οι λίγοι εκείνοι πρώτοι κάτοικοι και τι γένους - έθνους ήταν δεν έχει μέχρι σήμερα προσδιοριστεί. Ο πολύ μεταγενέστερος αρχαίος ιστορικός Θουκυδίδης παραδέχεται ότι κατά την απώτατη εκείνη περίοδο της αρχαιότητας οι κάτοικοι των Κυκλάδων και ειδικότερα της Δήλου, από την οποία μάλιστα φέρεται να συνάγει τις αποδείξεις του, ήταν Κάρες. Τη γνώμη αυτή του Θουκυδίδη που επικράτησε για αιώνες πρώτος που την αμφισβήτησε ήταν ο Δανός καθηγητής της αρχαιολογίας Chr. Būnkenberg στη διατριβή του «Antiquitéw prémycéniehnew» το 1897, και στη συνέχεια ο Έλληνας αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας στη διατριβή του «Κυκλαδικά» που δημοσιεύτηκε στην «Αρχαιολογική εφημερίδα» το 1898. Στη συνέχεια ο Κ.Α. Ρωμαίος, με την διατριβή του «Οι Κάρες της Δήλου και η αρχαιολογική έρευνα του Θουκυδίδου» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ελληνικαί» (τομ. Α΄, σ. 7-77) το 1928. κατέρριψε τις υπέρ των Καρών αποδείξεις του Θουκυδίδη αντιπαραβάλλοντας στοιχεία από τα ευρήματα των τελευταίων ανασκαφών. Μετά δε και τη μελέτη των ευρημάτων των ανασκαφών που επιχείρησε ο Δ. Πίππας στη Ρήνεια, το 1924, η άποψη του Θουκυδίδη περί εγκατάστασης Καρών έχει τελείως ανατραπεί. Ομοίως και κάποιες άλλες απόψεις αρχαίων που κάνουν λόγο για Λέλεγες και τους ομοίους τους Φοίνικες έχουν καταρριφθεί με αρχαιολογικά δεδομένα ότι πολιτισμικά αυτοί οι λαοί αναπτύχθηκαν βραδύτερα από τους πρώιμους αρχαίους Έλληνες.[1]
Παρά ταύτα αν και δεν αποδείχθηκε ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Δήλου ήταν Έλληνες με την ιστορική έννοια του όρου εν τούτοις υπάρχουν αρκετά βάσιμα στοιχεία για τον προσδιορισμό τους. Κύριο στοιχείο (χωροταξικό) είναι η θέση του παμπάλαιου οικισμού επί της κορυφής του Κύνθου και όχι σε μια προασπισμένη από τους ισχυρούς ανέμους περιοχή, και μάλιστα σε εποχή που ακόμα η τεχνολογία (ναυπηγική) δεν επέτρεπε μαζικές μετακινήσεις για τυχόν εξωτερική προσβολή. Μοναδική ερμηνεία που μπορεί να δοθεί είναι η μακρινή ανάμνηση των γεωλογικών αναστατώσεων που είχαν συμβεί στον αιγαιακό χώρο, την Αιγηίδα όπου οι κορυφές των βουνών αποτέλεσαν μοναδικούς τόπους σωτηρίας ανθρώπων και ζώων. Ένα δεύτερο βασικό στοιχείο είναι τα πανάρχαια ιερά που βρέθηκαν στον ίδιο χώρο, κάτω από νεότερα κτίσματα και ναούς αφιερωμένα σε ολύμπιες θεότητες και πρωτίστως στον Δία αλλά και τον Ηρακλή, γεγονός που αποδεικνύει την ήδη εξάπλωση της ελληνικής μυθολογίας. Ένα μάλιστα από τα μυθικά ονόματα της Δήλου, που δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ήταν «Πελασγία». Τέλος ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γεωγράφος, «πατέρας της ιστορίας», Ηρόδοτος σημειώνει ότι οι πρώτοι κάτοικοι των Κυκλάδων ήταν οι «Πελασγοί», που αργότερα όμως ονομάσθηκαν Ίωνες».[2]
Οι Ίωνες που έλαβαν το όνομά τους εκ του μυθικού θεογενή, «εκ πατρώου Απόλλωνος», γενάρχη τους και μυθικού ήρωα της Αττικής, του Ίωνα,[3] ήταν ένας από τους βασικά τέσσερις αδελφούς συγκροτημένους πληθυσμούς - φυλές, του προϊστορικού ελλαδικού χώρου, που φέρονται να διασώθηκαν κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, εξ ου και η μυθολογία θεωρεί αδελφούς τους γενάρχες αυτών και κατά παραλλαγή εγγόνια του Έλληνα, (συνεπώς όλοι Έλληνες), καθώς και δισέγγονα του Δευκαλίωνα. Οι Ίωνες, περισσότερο δημιουργικοί και οξυδερκείς έχοντας αντιληφθεί το τέλος των γεωλογικών αναστατώσεων, εγκαταστάθηκαν στα παράλια του ηπειρωτικού χώρου και κυρίως στην ανατολική Αττική δημιουργώντας μάλιστα και την «ιωνική τετράπολη». Από εκεί επεκτάθηκαν στις Κυκλάδες και με προγεφύρωμα αυτές εξαπλώθηκαν στις έναντι ανατολικές ακτές του Αιγαίου όπου και θα λάβουν εξ αυτών την ονομασία Ιωνία.
~ * Με βάση τις παραπάνω εκτεταμένες ανασκαφές και μελέτες διαφαίνεται ότι η Δήλος, όπως άλλωστε και όλες οι Κυκλάδες, κατοικήθηκε από ανθρώπους από της προϊστορικής και προελληνικής εποχής και ειδικότερα περί το τέλος της λεγόμενης νεολιθικής εποχής ή χαλκολιθικής με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στοιχεία του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, όπως εισήγαγε τον όρο ο Χρήστος Τσούντας, δηλαδή από το 3200 π.Χ. Από δε το υλικό ορισμένων ευρημάτων, (π.χ. οψιανού), καταφαίνεται η ήδη ανεπτυγμένη την εποχή εκείνη πρώιμη ναυσιπλοΐα και εξ αυτής η ναυπηγική, η αλιεία, καθώς και το εμπόριο. Κινητά λείψανα αυτής της περιόδου, όπως λεπίδες, άγκιστρα, λίθινοι τριπτήρες, καλύμματα πίθων, θραύσματα αγγείων, πίθοι, εσχάρες κλπ βρίσκονται αποθησαυρισμένα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου και στο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας.
Κατάλοιπα της παραπάνω περιόδου αποτελούν τα ερείπια οικημάτων, αρχαιότατου οικισμού, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, επί της κορυφής του Κύνθου. κάτω ακριβώς από τους μεταγενέστερους ελληνικούς ναούς και άλλων κτισμάτων. Από δε την καμπυλόσχημη και ευθύγραμμη αρχιτεκτονική αυτών διαφαίνονται αφενός μεγάλες διαφορές με μινωικούς και μυκηναϊκούς αντίστοιχους και αφετέρου ο τότε περιορισμένος πληθυσμός ικανός να επιβιώνει στη μικρή νήσο.
Ακριβώς πότε και από που έφθασαν και εγκαταστάθηκαν στη Δήλο οι λίγοι εκείνοι πρώτοι κάτοικοι και τι γένους - έθνους ήταν δεν έχει μέχρι σήμερα προσδιοριστεί. Ο πολύ μεταγενέστερος αρχαίος ιστορικός Θουκυδίδης παραδέχεται ότι κατά την απώτατη εκείνη περίοδο της αρχαιότητας οι κάτοικοι των Κυκλάδων και ειδικότερα της Δήλου, από την οποία μάλιστα φέρεται να συνάγει τις αποδείξεις του, ήταν Κάρες. Τη γνώμη αυτή του Θουκυδίδη που επικράτησε για αιώνες πρώτος που την αμφισβήτησε ήταν ο Δανός καθηγητής της αρχαιολογίας Chr. Būnkenberg στη διατριβή του «Antiquitéw prémycéniehnew» το 1897, και στη συνέχεια ο Έλληνας αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας στη διατριβή του «Κυκλαδικά» που δημοσιεύτηκε στην «Αρχαιολογική εφημερίδα» το 1898. Στη συνέχεια ο Κ.Α. Ρωμαίος, με την διατριβή του «Οι Κάρες της Δήλου και η αρχαιολογική έρευνα του Θουκυδίδου» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ελληνικαί» (τομ. Α΄, σ. 7-77) το 1928. κατέρριψε τις υπέρ των Καρών αποδείξεις του Θουκυδίδη αντιπαραβάλλοντας στοιχεία από τα ευρήματα των τελευταίων ανασκαφών. Μετά δε και τη μελέτη των ευρημάτων των ανασκαφών που επιχείρησε ο Δ. Πίππας στη Ρήνεια, το 1924, η άποψη του Θουκυδίδη περί εγκατάστασης Καρών έχει τελείως ανατραπεί. Ομοίως και κάποιες άλλες απόψεις αρχαίων που κάνουν λόγο για Λέλεγες και τους ομοίους τους Φοίνικες έχουν καταρριφθεί με αρχαιολογικά δεδομένα ότι πολιτισμικά αυτοί οι λαοί αναπτύχθηκαν βραδύτερα από τους πρώιμους αρχαίους Έλληνες.[1]
Παρά ταύτα αν και δεν αποδείχθηκε ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Δήλου ήταν Έλληνες με την ιστορική έννοια του όρου εν τούτοις υπάρχουν αρκετά βάσιμα στοιχεία για τον προσδιορισμό τους. Κύριο στοιχείο (χωροταξικό) είναι η θέση του παμπάλαιου οικισμού επί της κορυφής του Κύνθου και όχι σε μια προασπισμένη από τους ισχυρούς ανέμους περιοχή, και μάλιστα σε εποχή που ακόμα η τεχνολογία (ναυπηγική) δεν επέτρεπε μαζικές μετακινήσεις για τυχόν εξωτερική προσβολή. Μοναδική ερμηνεία που μπορεί να δοθεί είναι η μακρινή ανάμνηση των γεωλογικών αναστατώσεων που είχαν συμβεί στον αιγαιακό χώρο, την Αιγηίδα όπου οι κορυφές των βουνών αποτέλεσαν μοναδικούς τόπους σωτηρίας ανθρώπων και ζώων. Ένα δεύτερο βασικό στοιχείο είναι τα πανάρχαια ιερά που βρέθηκαν στον ίδιο χώρο, κάτω από νεότερα κτίσματα και ναούς αφιερωμένα σε ολύμπιες θεότητες και πρωτίστως στον Δία αλλά και τον Ηρακλή, γεγονός που αποδεικνύει την ήδη εξάπλωση της ελληνικής μυθολογίας. Ένα μάλιστα από τα μυθικά ονόματα της Δήλου, που δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ήταν «Πελασγία». Τέλος ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γεωγράφος, «πατέρας της ιστορίας», Ηρόδοτος σημειώνει ότι οι πρώτοι κάτοικοι των Κυκλάδων ήταν οι «Πελασγοί», που αργότερα όμως ονομάσθηκαν Ίωνες».[2]
Οι Ίωνες που έλαβαν το όνομά τους εκ του μυθικού θεογενή, «εκ πατρώου Απόλλωνος», γενάρχη τους και μυθικού ήρωα της Αττικής, του Ίωνα,[3] ήταν ένας από τους βασικά τέσσερις αδελφούς συγκροτημένους πληθυσμούς - φυλές, του προϊστορικού ελλαδικού χώρου, που φέρονται να διασώθηκαν κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, εξ ου και η μυθολογία θεωρεί αδελφούς τους γενάρχες αυτών και κατά παραλλαγή εγγόνια του Έλληνα, (συνεπώς όλοι Έλληνες), καθώς και δισέγγονα του Δευκαλίωνα. Οι Ίωνες, περισσότερο δημιουργικοί και οξυδερκείς έχοντας αντιληφθεί το τέλος των γεωλογικών αναστατώσεων, εγκαταστάθηκαν στα παράλια του ηπειρωτικού χώρου και κυρίως στην ανατολική Αττική δημιουργώντας μάλιστα και την «ιωνική τετράπολη». Από εκεί επεκτάθηκαν στις Κυκλάδες και με προγεφύρωμα αυτές εξαπλώθηκαν στις έναντι ανατολικές ακτές του Αιγαίου όπου και θα λάβουν εξ αυτών την ονομασία Ιωνία.
~* Ως γνωστό η Ελληνική Μυθολογία αποτελεί ένα συγκερασμό πρώιμων παρατηρήσεων της φύσης, (αστρονομικών, γεωφυσικών και γεωλογικών κλπ., καθώς και των διάφορων φαινομένων, κλιματολογικών, μετεωρολογικών κλπ.), όπου για την ερμηνεία αυτών ή των αιτιών δημιουργίας τους ακολουθήθηκε μία αξιοθαύμαστη πλοκή με ανθρώπινα ένστικτα, πάθη, επιδιώξεις και αξίες παρουσιάζοντας αυτές (τις παρατηρήσεις) με αλληγορικό ανθρωπομορφισμό σε θεϊκή υπόσταση, προκειμένου να τύχουν του απόλυτου και γενικευμένου σεβασμού. Με βάση αυτά, στο ερώτημα πως η ελληνική μυθολογία κατέστησε, (ή ορθότερα οι Ίωνες κατέστησαν), την μικρή, τραχιά και ασήμαντη νησίδα των Κυκλάδων, τη Δήλο, γενέτειρα του «πανιώνιου εθνικού θεού», Απόλλωνα, την απάντηση δίνει αυτή η ίδια η νησίδα, κατά τη γεωλογία της, την ετυμολογία του ονόματός της, τη γεωγραφική της θέση καθώς και τη σχέση της με τους Ίωνες, λαμβάνοντας υπόψη τον περίφημο γεωδαιτικό νόμο που ίσχυε, για τον καθορισμό των ιερών χώρων, στον οποίο αναφέρεται και ο σπουδαίος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ο Αριστοτέλης.
Από τη γεωλογική εξέταση της νήσου φέρεται να δημιουργήθηκε είτε από κάποια ηφαιστειακή δραστηριότητα όπου και αναδύθηκε στην επιφάνεια, είτε αυτή να αποκαλύφθηκε μετά την υποχώρηση της επιφάνειας των υδάτων που προηγουμένως είχαν κατακλύσει την ευρύτερη περιοχή. Λαμβάνοντας δε υπόψη το πολύ χαμηλό μέσο υψόμετρο της νήσου θεωρείται μία από τις τελευταίες παρόμοιες γεωλογικά δημιουργίες στον αιγαιακό χώρο. Το δε από τους μυθικούς χρόνους όνομα της νήσου ετυμολογείται εκ του αρχαίου ελληνικού ρήματος «δηλόω» που σημαίνει καταφανής, φανερός, ή φανερωμένος -η, και κατ' επέκταση διαυγής, λάμπων - λάμπουσα, σε αντίθεση του «άδηλος». Έτσι ετυμολογικά το όνομα Δήλος επικροτεί και τις δύο απόψεις είτε αυτή της αιφνίδιας ανάδυσης, είτε της αποκάλυψης, (όπως παραδέχεται τη δεύτερη ο σχετικός ομηρικός ύμνος).
Σχετικά με την εξάπλωση των Ιώνων στις αντιπέρα ανατολικές ακτές του Αιγαίου εξυπακούεται ότι αυτή δεν συνέβη σε μία χρονικά επιχείριση διάπλου, αλλά σταδιακά με την ανάπτυξη της ναυπηγικής, δηλαδή ναυπηγώντας κατάλληλα πλοία, άφρακτα, κωπήλατα, αλλά και πηδαλιουχούμενα, εκτελώντας σαφώς ακτοπλοΐα, δηλαδή ακολουθώντας πορεία με τη βοήθεια σταθερών σημείων παρατήρησης στον ορίζοντα και συνεπώς ημεροπλοΐα. Με δεδομένο το τελευταίο, δεύτερο βασικό στοιχείο - προϋπόθεση του εγχειρήματος του διάπλου, μετά τη ναυπήγηση κατάλληλων πλοίων, ήταν το φως της ημέρας, στη διάρκεια του οποίου επιχειρούταν αυτός, δηλαδή ο ήλιος, τουτέστιν η αναγκαία παρουσία της αλληγορικής ανθρωπόμορφης θεότητάς του, ο Απόλλων. Τέλος τρίτο βασικό στοιχείο ήταν η κατάλληλη διάταξη νήσων που θα μπορούσαν να καλύψουν ανάγκη ακτοπλοΐας από δύση προς ανατολή, όπου τέτοια στο χώρο του Αιγαίου παρέχουν αποκλειστικά μόνο οι Κυκλάδες.
Έτσι οι Ίωνες, υπό την παρουσία - προστασία του «πατρώου θεού» του φωτός και της αρμονίας, διερχόμενοι αναγκαστικά από τις Κυκλάδες και παρατηρώντας αυτές αντελήφθησαν την «χλαμυδία» στο μέσον της νησιωτικής τριλογίας (συμπλέγματος) Ρήνειας - Μυκόνου, που ταυτόχρονα αποτέλεσε το γεωγραφικό μέσον της όλης απόστασης της διαβάσεώς τους, όπως ακριβώς και ο ήλιος λαμβάνει στο μέσον της φαινομενικής ημερήσιας διαδρομής του το μέγιστο της τιμής του κατά τη λεγόμενη μεσημβρινή διάβαση. Κατόπιν όλων των παραπάνω δεν άργησε η εν λόγω χθαμαλή, βραχώδης και «παρθένα» από ανθρώπινη ζωή νησίδα να αφιερωθεί στον Απόλλωνα και να περιβληθεί ιερότητας με θαυμάσιους στη συνέχεια σχετικούς αποκαλυπτικούς μύθους, ονοματίζοντας παράλληλα και τις γύρω αυτής νήσους Κυκλάδες.
Συνεπώς οι μύθοι έπονται πραγματικών γεγονότων και δεν προηγούνται ποτέ αυτών αφού βασικός στόχος τους είναι η ερμηνεία και η ευρύτερη ιερή αποδοχή τους από τους μεταγενέστερους. Κατ' ακολουθία όλων των παραπάνω η αρχαία ιερότητα της Δήλου ούτε μυστηριώδης καταφαίνεται, ούτε χαμένη στο μακρινό παρελθόν είναι αλλά και ούτε απορία προκαλεί η γέννηση της θρησκευτικής γοητείας της, όπως αντίθετα υποστηρίζει ο Πιέρ Ρουσέλ στο σύγγραμμά του «Δήλος» (1925).[4]
Τον υπέροχο μύθο της γέννησης του Απόλλωνα στη Δήλο μας παρέδωσαν διάφοροι αρχαίοι Έλληνες ποιητές κατά διάφορες εκδοχές σε ύμνους που δημιούργησαν τιμώντας τον εν λόγω θεό. Εξ αυτών, όσων βεβαίως έχουν διασωθεί, κυρίαρχος είναι ο φερόμενος ως ομηρικός ύμνος «εις Απόλλωνα Δήλιον» που θεωρείται έργο Χίου ποιητή του 7ου ή 6ου αιώνα π.Χ. όπου οι αρχαίοι διέβλεπαν δημιουργό του τον Όμηρο, και μάλιστα κατά μία παράδοση ότι ο ίδιος τον απήγγειλε σε εορτή στη Δήλο, εξ ου και ομηρικός, ενώ κατ΄ άλλη παράδοση δημιουργός αυτού φέρεται ο ραψωδός Κύναιθος ο Χίος που τον απήγγειλε στις Συρακούσες. Πρόκειται για ένα εκπληκτικό ύμνο που παρουσιάζει το γεγονός με μια αξιοθαύμαστη πλοκή αλληγορικών προσώπων και καταστάσεων, στα πλαίσια βέβαια της γνωσιολογικής αντίληψης της εποχής του, που ανάγεται όμως κατά το θρυλούμενο στάδιο όπου ο Ζευς, έχει δώσει τέλος στη βασιλεία του Κρόνου και ο ίδιος έχοντας κυριαρχήσει κατά τη μυθική τιτανομαχία έχει καταστεί «πατήρ ανδρών τε θεών», συγκροτώντας παράλληλα και το Ολύμπιο Δωδεκάθεο. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο ξεκινά η γοητευτική αλλά και εκπληκτικά αποκαλυπτική περιγραφή του μύθου.
Έτσι λοιπόν ο Κρητιγενής Δίας/Ζευς έχοντας κυριαρχήσει αποφάσισε τον περιορισμό των δυνάμεων του κρόνιου σκότους, που ακόμα επικρατούσε, με τη γέννηση του φωτός σε μία όμως αρμονική συνύπαρξη (ημερονύκτιο). Για το σκοπό αυτό «συνεζεύχθη» την τιτανίδα Λητώ προολύμπια θεότητα, συνεπώς αρχαιότερη της Ήρας, προκειμένου αυτή να κυοφορήσει τον φωτοβόλο θεό. Σημειώνεται ότι η Λητώ αποτελεί, περισσότερο κατά τη μυθολογία παρά από την ετυμολογία της, την προσωποποίηση της νύκτας, που μέσα από την απέραντη περίπτυξη του ουρανού περικλείει στα σπλάχνα της το σπέρμα του «αγίου φωτός».[5] Η γέννηση όμως ενός τόσο περίλαμπρου και τρομερού θεού ήταν φυσικό επόμενο να διεγείρει έντονες ανησυχίες για φυσικές αναστατώσεις αλλά και φόβους αντοχής του εδάφους που θα τον δεχόταν. Έτσι ο ποιητής παρουσιάζει αλληγορικά για μεν το φόβο φυσικών αναστατώσεων τη «ζηλότυπη» Ήρα, θεότητα της φυσικής και οικογενειακής γαλήνης να κατατρέχει τη Λητώ, χωρίς ιδιαίτερη μνεία, την δε ετοιμόγεννη Λητώ να περιφέρεται διάφορες περιοχές ζητώντας τη συναίνεσή τους στον επικείμενο τοκετό, αντιμετωπίζοντας τους παραπάνω φόβους.
Η δε περιγραφή της περιπλάνησης της Λητούς, που βεβαίως δεν αναφέρεται σε ηπειρωτικές χώρες, αλλά σε νησιά και εκατέρωθεν ακτές του Αιγαίου, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική αφού ουσιαστικά αποτελεί χαρτογράφηση των περιοχών όπου είχαν ήδη εξαπλωθεί οι Ίωνες στον εν λόγω ευρύτερο χώρο. Ξεκινώντας μάλιστα από Νότο, και συνεχίζοντας προς Δυσμάς και από εκεί προς Βορρά και ακολούθως προς Ανατολάς και νότια, στη συνέχεια συγκλίνει στις ανατολικές Κυκλάδες για να καταλήξει στην γρανιτένια Δήλο, ακολουθώντας έτσι εκπληκτικά τη φορά της αλλαγής της κατεύθυνσης των ανέμων, όπως παρατηρείται αυτή στο βόρειο ημισφαίριο.[6] Η δε παράλληλη παράθεση σημαντικών παράλιων γεωμορφών, όπως π.χ. βουνοκορφές, εκβολές ποταμών, κλπ αποκαλύπτει περίτρανα τη βασική χρήση που είχαν και έχουν αυτές, ως αναγνωριστικά σημεία, ακόμα και σήμερα, σε ημερόπλοη ακτοπλοΐα.
Τελικά η μικρή, άσημη και βραχώδης Δήλος συναινεί να γίνει γενέτειρα του τρομερού φωτοδότη θεού μετά τις διαβεβαιώσεις και τον όρκο της Λητούς ότι κανένα κίνδυνο δεν θα διατρέξει αλλά αντίθετα θα καταστεί διάσημη αφού ουδέποτε θα την εγκατέλειπε ο επικείμενος θεός.[7] Η λαμπρή γέννηση, κατά ανθρώπινα ήθη, περιγράφεται αλληγορικά στους στίχους 117 μέχρι και 132 του ομηρικού ύμνου, απόσπασμα του οποίου και ακολουθεί:
φοίνικος ῥαδινῇς χερσὶν ἐφαψαμένη
Το 16ο αιώνα π.Χ. εξαπλώθηκαν στην περιοχή των Κυκλάδων οι Μυκηναίοι, που εγκαταστάθηκαν και στη Δήλο. Εκείνη την εποχή πρέπει να άρχισε να αποκτάει η Δήλος ιερό χαρακτήρα, κάτι που το συναντάμε ήδη μερικούς αιώνες αργότερα, την εποχή που γράφτηκαν τα Ομηρικά έπη. Την περίοδο της μετανάστευσης των Ιώνων προς τη Μικρά Ασία η Δήλος κατοικήθηκε από Ίωνες. Επειδή βρισκόταν στο κέντρο των περιοχών εγκατάστασής τους έγινε το θρησκευτικό τους κέντρο. Κλασική εποχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, το 478 π.Χ., ιδρύθηκε η Δηλιακή Συμμαχία, μία συμμαχία πόλεων κρατών στην οποία την πρωτοκαθεδρία είχε η Αθήνα. Η Δήλος ήταν η έδρα της συμμαχίας και σ’ αυτήν φυλασσόταν το κοινό ταμείο μέχρι το 454 π.Χ., οπότε ο Περικλής το μετέφερε στην Αθήνα.
Την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι, επηρεαζόμενοι από τις καταστροφές που δέχονταν τα πρώτα χρόνια του πολέμου, αποφάσισαν να προχωρήσουν στον εξαγνισμό του νησιού. Αποφάσισαν να μη γεννιέται και να μη θάβεται κανείς στο νησί. Επίσης το 422 εξόρισαν όλο τον πληθυσμό του νησιού, που εγκαταστάθηκε τελικά στο Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας.
Λίγα χρόνια μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου ιδρύθηκε η δεύτερη Δηλιακή συμμαχί . Η Δήλος έγινε ξανά κέντρο της συμμαχίας μέχρι το 314 π.Χ., οπότε οι Μακεδόνες με βασιλιά τον Αντίγονο Γονατά απέσπασαν το νησί από τους Αθηναίους και το ανακήρυξαν ανεξάρτητο.
Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδος [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα ] περίοδος της ανεξαρτησίας που διήρκεσε από το 314 έως το 166 ήταν περίοδος ακμής για το νησί. Το νησί εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Ακόμα περισσότερο θα αναπτυχθεί μετά το 166 π.Χ., όταν και πέρασε στον έλεγχο της Ρώμης. Οι Ρωμαίοι ανακήρυξαν τη Δήλο ελεύθερο λιμάνι και το νησί συγκέντρωσε εμπόρους και πλοιοκτήτες. Μετατράπηκε επίσης σε δουλεμπορικό κέντρο, αφού ήταν μία από τις κύριες εμπορικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν τότε. Υπολογίζεται πως σ’ αυτή τη χρονική περίοδο, στη Δήλο κατοικούσαν 30.000 άνθρωποι, ένας πολύ μεγάλος πληθυσμός για την έκταση του νησιού. Η Δήλος δεν αντιμετώπιζε κινδύνους επιδρομών λόγω του ιερού της χαρακτήρα. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν εμπόδισε το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη να προχωρήσει σε λεηλασία του νησιού το 88 π.Χ. Λίγα χρόνια μετά το 69 π.Χ. το νησί δέχτηκε νέα καταστροφική επιδρομή από πειρατές με αποτέλεσμα να αρχίσει σταδιακά η παρακμή του.[10] Επόμενα χρόνια [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα ] Κατά τη διάρκεια του 8ου και του 9ου αιώνα το νησί δέχτηκε διαδοχικές επιδρομές από Σλάβους αρχικά και Σαρακηνούς στη συνέχεια με αποτέλεσμα να ερημώσει τελείως. Τα επόμενα χρόνια τα ερείπια του νησιού χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά από τους κατοίκους των γύρω νησιών.[7]
Η Δήλος βγήκε από την αφάνεια στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ξεκίνησε η αρχαιολογική έρευνα στο νησί. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1873 από την αρχαιολογική σχολή Αθηνών και συνεχίστηκαν την περίοδο από το 1904 μέχρι το 1914. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου κατασκευάστηκε το 1904 από την Αρχαιολογική Εταιρεία και επεκτάθηκε το 1931 και το 1972. Σημαντική ανασκαφική έρευνα έγινε και στο διάστημα 1958-1975.[10] Η Δήλος ανακηρύχθηκε το 1990 Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
*** ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ
Η Φολέγανδρος είναι νησί των Κυκλάδων, μεταξύ της Σικίνου και της Μήλου. Απέχει 15 μίλια (ανατολικά) από τη Μήλο και 22 μίλια βορειοδυτικά από τη Σαντορίνη. Αποκαλείται επίσης και Πολύκαντρος ή Πολύκανδρος. Οι ακτές της είναι απόκρημνες και σχηματίζουν πολλά ακρωτήρια όπως το Καστέλι, ο Κυπάρισσος, η Ασπρόπουντα, ο Βιτσέντζος, η Γκρότα, το Λιβάδι, το Λιβαδάκι κ.ά.
Το νησί έχει δύο μεγάλους οικισμούς. Πρωτεύουσα είναι η Χώρα (ή πόλη Φολέγανδρος), με 316 κατοίκους, χτισμένη στην ανατολική πλευρά, σε ύψωμα 200 μ. Ο άλλος οικισμός, η Άνω Μεριά, βρίσκεται βορειότερα με πληθυσμό 291 κατοίκων, και αποτελεί το πιο παραδοσιακό κομμάτι του νησιού. Είναι ο αγροτικός οικισμός με τα σπίτια να βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους και να δημιουργούν τις λεγόμενες «Θεμονιές». Μικρότεροι οικισμοί είναι ο Πετούσης και το λιμάνι του νησιού που είναι ο Καραβοστάσης, στο νοτιοανατολικό άκρο του, που απέχει από Πειραιά 102 μίλια και από Νάξο 32 μίλια.
Οι κάτοικοι της νήσου ονομάζονται Φολεγανδρίτες ή Φολεγανδρινοί, και ειδικότερα της Χώρας (πρωτεύουσας), Χωραΐτες - Χωραΐτισσες.
~* Η πρώτη αναφορά στο νησί γίνεται στην ελληνική μυθολογία, όπου αναφέρεται ότι πρωτοκατοικήθηκε από βοσκούς της Δυτικής Ελλάδας που έψαχναν για βοσκότοπους. Και καθώς οι βοσκοί αυτοί ήταν άντρες, το νησί ονομάστηκε Πολύανδρος. Απόηχος αυτής της πανάρχαιης ονομασίας είναι η μεταξύ των ναυτικών ονομασία του νησιού ως Πολύκαντρο.
Σε συνέχεια, σύμφωνα με τη μυθολογία στο νησί ήρθαν οι Μινωίτες Κρήτες, με οδηγό τους το γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα Φολέγανδρο, το όνομα του οποίου πήρε το νησί στους κατοπινούς χρόνους. Είναι γνωστό από ιστορικά κείμενα ότι το νησί αποτελούσε καταφύγιο καταδιωκομένων από την Κρήτη. Από τους μελετητές διατυπώνεται επίσης η εκδοχή ότι η Φολέγανδρος οφείλει το όνομά της στους Φοίνικες. Οι Φοίνικες, ξακουστοί έμποροι στα πρώτα χρόνια της 1ης χιλιετίας π.Χ., χρησιμοποιούσαν το νησί ως αγκυροβόλιο και σταθμό στις εμπορικές τους εξορμήσεις σε όλη την Μεσόγειο και το ονόμαζαν «phelekgundari», όνομα που σημαίνει στη γλώσσα τους «πετρώδης γη», όρος που αποδίδει επακριβώς την μορφολογία του νησιού. Άλλωστε, «σιδηρά γη», εξαιτίας της τραχύτητας του εδάφους της την αποκαλεί και ο αρχαίος συγγραφέας Άρατος.
Από επιγραφές που βρέθηκαν στη νήσο οι κάτοικοι κατά την ιστορική περίοδο πρέπει να ήταν Δωριείς από τη Σαντορίνη του γένους των Αιγιδών.
Το 425 π.Χ. φέρεται να έχει ήδη κυριευθεί και να ήταν υποτελής των Αθηναίων, καταβάλλοντας ετήσιο φόρο 2.000 δραχμών, σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών. Δεύτερη ιστορική αναφορά προέρχεται από επιγραφή που βρέθηκε στους Δελφούς παρά τον θησαυρό των Σιφνίων, του 4ου - 3ου αιώνα π.Χ. που η Φολέγανδρος φέρεται να συνέβαλλε οικονομικά στην επισκευή του ναού του Απόλλωνα, ή να αποτελούσε αποικία που ιδρύθηκε κατ΄ εντολή του Μαντείου.
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν το νησί ως τόπο εξορίας.
~* Μεσαίωνας-Νεότερα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Επί Φραγκοκρατίας η Φολέγανδρος ανήκε στο Δουκάτο του Αιγαίου. Την κατέκτησε ο ιδρυτής του Δουκάτου Μάρκος Σανούδος το 1212 και ανέγειρε μεγάλο οχυρό φρούριο στο ψηλότερο σημείο της Χώρας, όπου και η αρχαία πόλη. Το νησί έμεινε υπό την κυριαρχία των Βενετών μέχρι το 1566, όταν και ερημώθηκε από τους Τούρκους πειρατές. Το 1617 οι Τούρκοι κατέλαβαν το νησί και το εξουσίαζαν μέχρι το 1821. Το έτος 1715 η Φολέγανδρος υπέστη λεηλασία και ερήμωση από τον πασά Τζανούμ Χότζα που υποδούλωσε τους κατοίκους της. 20ός αιώνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά την περίοδο που ίσχυε ο θεσμός των εκτοπίσεων, δηλαδή μεταξύ 1928 και 1971, χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 29 νησιά του Αιγαίου ως τόποι εξορίας και φυλακής μεταξύ των οποίων και η Φολέγανδρος. Μάλιστα το 1937, το δικτατορικό Καθεστώς της 4ης Αυγούστου όρισε τα νησιά Άγιο Ευστράτιο, Ανάφη, Σίφνο και Φολέγανδρο ως τόπους εξορίας «των ήσσονος βαθμού σοβαρότητος κομμουνιστών»[1]. Μεταξύ των εξορισθέντων εκείνης της περιόδου στη Φολέγανδρο ήταν σημαντικές προσωπικότητες του πνεύματος όπως η Φούλα Χατζιδάκη, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης κ.ά.[2][3][4] Μορφολογία εδάφους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γενικά πρόκειται για ορεινό νησί, πετρώδες με απότομες ακτές. Οι αρχαίοι Έλληνες την αποκαλούσαν «σιδηράν». Κυριότερες κορυφές είναι στο νοτιοανατολικό τμήμα ο Άγιος Ελευθέριος (415 μ.), της Παναγίας (365 μ.), ο Τρούλος (312 μ.), ο Ορθόνικας (305 μ.) και στο βορειοδυτικό το Μεροβίγλι (310 μ.) και ο Προφήτης Ηλίας (285 μ.). Η σημαντικότερη κοιλάδα «Λιβάδι» βρίσκεται στο νότιο τμήμα. Μεγάλα ποτάμια δεν υπάρχουν, αλλά μόνο χείμαρροι. Πηγές υπάρχουν ελάχιστες και οι ανάγκες ύδρευσης καλύπτονται από στέρνες αποθήκευσης υδάτων. Το ανάπτυγμα των ακτών της Φολεγάνδρου φθάνει περίπου τα 32 χλμ. που παρουσιάζουν πλούσια εναλλαγή ακρωτηρίων όρμων και παραλιών. Σημαντικότεροι όρμοι είναι αυτοί περί τον ισθμό του Καραβοστάση στην νότιο-ανατολική ακτή και της Αγκάλης ή Βαθύ στη νοτιοδυτική ακτή. Κυριότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήριο Κυπαρίσσι και το ακρωτήριο Κάστελλος στο βόρειο τμήμα και Ασπροπούντα νοτιοδυτικά του βορείου τμήματος.
~* Η ακτογραφία της Φολεγάνδρου παρουσιάζει αρκετό αριθμό κολπώσεων και ακρωτηρίων. Κυριότερα ακρωτήρια, όρμοι και νησίδες του νησιού που απαντώνται κατά σειρά από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά και βορειοδυτικά (δεξιόστροφα) είναι:
*** ΣΥΦΝΟΣ
Η Σίφνος είναι νησί μεσαίου μεγέθους στις δυτικές Κυκλάδες. Βρίσκεται μεταξύ Σερίφου και Κιμώλου. Απέχει περίπου 130 χιλιόμετρα ή 80 ναυτικά μίλια από τον Πειραιά. Έχει έκταση 73,942 τετραγωνικών χιλιομέτρων, μήκος 15 χιλιόμετρα και πλάτος 7,5 χιλιόμετρα. Η ακτογραμμή της είναι περίπου 70 χιλιόμετρα, και έχει μόνιμο πληθυσμό 2,625 κατοίκους (απογραφή 2011).
Η Σίφνος έχει μεγάλη παράδοση στην αγγειοπλαστική και στη μαγειρική, καθώς είναι η γενέτειρα του Νίκου Τσελεμεντέ, του κορυφαίου Έλληνα σεφ του 20ού αιώνα.
~* Η Σίφνος διασχίζεται από τέσσερις παράλληλες οροσειρές με κυριότερες κορυφές του Προφήτη Ηλία (682 μ.), στο κέντρο, και του Αγίου Συμεών (463 μ.) στα βόρεια. Κυριότερα ακρωτήρια της Σίφνου είναι: του Αγ. Φιλίππου (ΒΔ.), το Ακρ. Νάπος (Α.), και το Ακρ. Κοντό (Ν.) Οι ακτές του νησιού σχηματίζουν τους παρακάτω όρμους: Όρμος Αγίου Γεωργίου (ΒΔ.), των Καμαρών (Δ.), ο όρμος Βαθύ (ΝΔ), ο όρμος Φυκιάδα(Ν), ο Πλατυγιαλός(ΝΑ), ο Φάρος και η Φασολού (Α), ο όρμος Σεράλια (ΒΑ). Νότια της Σίφνου βρίσκεται η μικρή νησίδα Κιτριανή.
Το έδαφος της Σίφνου αποτελείται από πετρώματα γρανίτη, αργιλώδη ψαμμίτη λίθο ή σχιστόλιθους, ασβεστόλιθους κ.λπ. Περιέχει και ορυκτό πλούτο όπως μεταλλεύματα σιδήρου, χαλκού, μολύβδου, μαγγανίου, γαληνίτη, μαγνησίου κ.λπ. Στην αρχαιότητα διέθετε και μεταλλεία χρυσού και αργύρου καθώς και λατομεία «Σιφναίου Λίθου» από τα οποία κατασκευάζονταν περίφημα επιτραπέζια είδη όπως τα «σίφνια ποτήρια».
~*Γενικά το κλίμα της Σίφνου είναι εύκρατο και υγιεινό, όπως όλων των Κυκλάδων και το έδαφός της είναι αρκετά εύφορο. Κυριότερα προϊόντα που παράγονται είναι τα κεραμικά (η Σίφνος ήταν γνωστή από την αρχαιότητα για τα κεραμικά της), δημητριακά, λάδι, κρασί, όσπρια, φρούτα, τυριά - τα πιο γνωστά είναι η μανούρα και η μυζήθρα, εξαιρετικής ποιότητας μέλι (θυμαρίσιο) καθώς και υφαντά βαμβακερά.
~* Διοικητ κά η Σίφνος υπάγεται στην επαρχία Μήλου. Παλαιότερα αποτελούνταν από δύο κοινότητες, της Απολλωνίας (με 10 χωριά) και του Αρτεμώνα (με 5 χωριά) που αποτελούσαν ένα δήμο. Τα χωριά της Σίφνου είναι: Απολλωνία (είναι η πρωτεύουσα από το 1836 και πήρε το όνομά της από τον θεό Απόλλωνα), Άνω Πετάλι, Εξάμπελα, Κάτω Πετάλι, Καταβατή, Αρτεμώνας (είναι το μεγαλύτερο χωριό και πήρε το όνομά του από τη θεά Άρτεμη) και το Κάστρο. Στο Κάστρο λειτουργεί αρχαιολογικό μουσείο και επίσης στην είσοδό του βρίσκεται το παλιό Δημοτικό Σχολείο στο χώρο του οποίου κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες διοργανώνονται σημαντικές εκθέσεις καλλιτεχνών. Οι παραλιακοί οικισμοί του νησιού είναι οι Καμάρες (λιμάνι), το Βαθύ, ο Φάρος, η Χερρόνησος, ο Πλατύς Γυαλός,Φασολου .
Οι σημαντικότερες παραλίες βρίσκονται στο Γλυφό, στη Φασολού, στο Φάρο, στα Σεράλια (η παραλία του Κάστρου και το αρχαίο λιμάνι της Σίφνου), στο Αποκοφτό, στα Βρουλίδια, στον Πλατύ Γιαλό, στις Καμάρες και στο Βαθύ.
~* Η Σίφνος κατά τον Πλίνιο ονομαζόταν αρχικά «Μεροπία» και «Άκίς», ενώ κατά τον Στέφανο τον Βυζάντιο «Μερόπη». Το σημερινό όνομά της πήρε από τον Σίφνο, γιο του μυθικού αττικού ήρωα Σουνίου.
Νοτιοανατολικά της σημερινής Απολλωνίας, στο λόφο του Αγίου Ανδρέα βρίσκονται διπλά τείχη προελληνικής Ακρόπολης, που αποδεικνύουν την ύπαρξη πόλης από εκείνη την εποχή αγνώστου όμως ονόματος. Το εξωτερικό τείχος μοιάζει με εκείνο της Τροίας και της Μυκηναϊκής εποχής. Στο ίδιο σημείο βρέθηκαν πολλά αγγεία και τάφοι της ίδιας ιστορικής περιόδου.
Πρώτοι κάτοικοι του νησιού πιθανολογούνται οι Κάρες και οι Κρήτες. Ο Ηρόδοτος θεωρεί ότι ήταν οι Ίωνες, άποικοι των Αθηναίων. Στους κλασικούς χρόνους στο νησί υπήρχε σπουδαία πόλη που ο Ηρόδοτος την αποκαλεί Άστυ, που εντοπίσθηκε στη σημερινή θέση Σεράλια ή Κάστρο (στα ανατολικά). Στη πόλη αυτή υπήρχε Πρυτανείο, Λευκόφρυξ Αγορά, κτισμένη από παριανό λευκό μάρμαρο, μεγάλος ναός και θέατρο του Διονύσου.
Η αρχαία Σίφνος είχε γίνει πολύ γνωστή από τα χρυσωρυχεία και αργυρωρυχεία της, από τα οποία οι Σίφνιοι είχαν γίνει πολύ πλούσιοι. Μάλιστα, γύρω στο 525 π.Χ., οι Σίφνιοι δημιούργησαν στους Δελφούς ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια του ιερού, τον Θησαυρό των Σιφνίων, χρησιμοποιώντας ένα δέκατο των εισοδημάτων από τα χρυσωρυχεία τους, τον οποίο διακόσμησαν πλουσιοπάροχα με σκοπό να καταπλήξουν τους υπόλοιπους Έλληνες. Αργότερα, όμως, είτε λόγω εξάντλησης κοιτασμάτων, είτε λόγω κατακλυσμού των σηράγγων από θάλασσα παρήκμασε οικονομικά.
~* Η Σίφνος μαζί με τις άλλες Κυκλάδες καταλήφθηκε από Βενετούς ευγενείς το 1207, 3 χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους και εντάχθηκε στο Δουκάτο της Νάξου. Με την επανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1261 η Σίφνος ξαναέγινε τμήμα της και τη διοικούσαν διάφοροι Έλληνες διοικητές.
Ο πόλεμος όμως Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και Βενετίας το 1296 οδήγησε στην κατάληψη των νησιών και πάλι από τη Βενετία. Συγκεκριμένα το 1307 ο Γιαννούλης ντα Κορούνια (από την ισπανική πόλη Κορούνια), ιππότης του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη κατέλαβε τη Σίφνο, αποκήρυξε την υποτέλεια του στο Τάγμα και ανακηρύχθηκε ανεξάρτητος ηγεμόνας, παρά τις διαμαρτυρίες του Δούκα. Το 1347 ο Τούρκικος στόλος λεηλατεί τα νησιά και τα υποχρεώνει να γίνουν φόρου υποτελείς.
Το 1494 η Σίφνος ξαναπερνά στη διοίκηση της Βενετίας και αυτή την παραχωρεί στην οικογένεια Γκοζαντίνι, από τις ισχυρότερες της εποχής. Οι Γκοζαντίνι κατόρθωσαν να διασωθούν από όλες τις πολιτικές θύελλες της εποχής. Το 1607 ο Άντζελο Γκοζαντίνο διοικούσε 6 νησιά, τη Σίφνο, Κύθνο, Κίμωλο, Φολέγανδρο, Γυάρο και Σίκινο. Το 1617 όμως τελικά η Σίφνος προσαρτήθηκε στους Οθωμανούς. Ενθύμια της εξουσίας τους βρίσκουμε τα οικόσημα τους στο Κάστρο της Σίφνου.
~* Η Σίφνος φημίζεται για την αρχιτεκτονική των οικισμών της. Τα σπίτια, κατάλευκα με συνδυασμούς ορθογώνιων όγκων, διατάσσονται γύρω από τα πλακόστρωτα σοκάκια με τους επιμελημένα ασβεστωμένους αρμούς, με τρόπο που δημιουργείται μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ποικιλομορφία. Ο οικισμός του Κάστρου ξεχωρίζει με την μεσαιωνική αρχιτεκτονική του και την αμυντικού χαρακτήρα ρυμοτομία του. Χαρακτηριστικό επίσης του νησιού είναι οι ξερολιθιές που ακολουθώντας την μορφολογία του εδάφους δημιουργούν επίπεδες καλλιεργήσιμες ζώνες (λουριά). Στις παραλίες σήμερα υπάρχουν οικισμοί, ενώ κατά το παρελθόν υπήρχαν μόνο τα αγγειοπλαστεία, όπου αρκετά από αυτά σώζονται και λειτουργούν μέχρι σήμερα.
~* Ο σεφ, Νίκος Τσελεμεντές, καταγόταν από το χωριό Εξάμπελα της Σίφνου και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο. Το γεγονός αυτό έχει προσδώσει στο νησί μία κουλτούρα μαγειρικής.
Κάθε χρόνο στις αρχές Σεπτεμβρίου διοργανώνεται στη Σίφνο το Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές», όπου αντιπροσωπείες από τα νησιά των Κυκλάδων και όχι μόνο συγκεντρώνονται και επιδεικνύουν τις παραδοσιακές τους συνταγές και γεύσεις.
Παράλληλα η ευρεία χρήση των αγγείων που παράγονταν στη Σίφνο έχει κάνει διάσημες δύο συνταγές που παρασκευάζονται στα αντίστοιχα πήλινα σκεύη. Η πρώτη είναι το μαστέλο το οποίο πήρε την ονομασία του από το ομώνυμο σκεύος στο οποίο ψήνεται και η δεύτερη είναι η ρεβιθάδα. Εκτός αυτών άλλα παραδοσιακά σιφνέικα φαγητά είναι τα εξής: καπαροσαλάτα, ρεβιθοκεφτέδες, μελόπιτες, αμυγδαλωτά, παστέλια.
~* Σημαντικό ρόλο στη ζωή της Σίφνου κατείχε και κατέχει η αγγειοπλαστική. Στην ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής συνέβαλε η γεωλογική σύσταση του νησιού, λόγω του ότι το πλούσιο σε άργιλο έδαφος της απετέλεσε εξαιρετική πρώτη ύλη. Η ιστορία της ανάγεται αρκετούς αιώνες πίσω, αλλά την μεγαλύτερη άνθιση της γνώρισε τον 19ο αιώνα όπου οι σίφνιοι αγγειοπλάστες εξήγαγαν τα προϊόντα τους σε όλη την χώρα. Με την πάροδο του χρόνου οι αγγειοπλάστες της Σίφνου εγκαταστάθηκαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, στις Κυκλάδες, στη Χίο, στην Κρήτη, στα νησιά του Αργοσαρωνικού, μεταφέροντας την τέχνη τους. Στην περιοχή του Αμαρουσίου στην Αθήνα δημιούργησαν πολλά εργαστήρια και συνοικίες. Τα αγγειοπλαστεία εγκαθίστανται, μετά την εξάλειψη της πειρατείας, στις παραλίες, διευκολύνοντας έτσι την ασφαλή μεταφορά με τα καΐκια.
Στο νησί σήμερα λειτουργούν αρκετά αγγειοπλαστεία, τα οποία συνεχίζοντας την παράδοση, κατασκευάζουν τα παραδοσιακά χρηστικά αγγεία αλλά και διακοσμητικά έργα τέχνης.
~* δήμος Σίφνου περιλαμβάνει το νησί της Σίφνου καθώς και τις γύρω νησίδες.
Αναλυτικά οι οικισμοί και οι νησίδες που αποτελούν τον δήμο Σίφνου:
Δημοτική Κοινότητα Απολλωνίας [1.691]
*** ΜΗΛΟΣ
Λέγεται ότι το όνομά του προέρχεται από τη λέξη «βήλος» που εξελίχθηκε σε «μήλος» και σήμαινε «πρόβατο». Κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους και έχει δώσει σημαντικό μεταλλευτικό πλούτο: οψιδιανό στους προϊστορικούς χρόνους, καολίνη και ποζολανών στους ιστορικούς χρόνους μέχρι τώρα και πρόσφατα μπεντονίτη, περλίτη. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Πλάκα.
Η Μήλος έχει σχήμα πετάλου, υπάρχουν πολλές παραλίες και πολλά καταλύματα (ξενοδοχεία - ενοικιαζόμενα δωμάτια) που καθιστούν τη Μήλο τουριστικό πόλο. Το γνωστό άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, το οποίο σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου (Παρίσι) βρέθηκε στη Μήλο το 1820 ενώ το αντίγραφο βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Μήλου στην Πλάκα.
~*
Η Μήλος βρίσκεται στην νοτιοδυτική άκρη των Κυκλάδων και είναι το 5ο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων, 120 χλμ (75 μίλια) ανατολικά των ακτών της Λακωνίας. Από Ανατολικά προς Δυτικά έχει πλάτος 23 χλμ, από Βορρά σε Νότο 13 χλμ, και η επιφάνειά της εκτιμάται στα 151 τ.χλμ. Έχει σχήμα πετάλου, σχηματίζοντας μεγάλο κόλπο. Το ψηλότερο βουνό είναι ο Προφήτης Ηλίας (751 μ.) και ακολουθεί το Χονδρό Βουνό (636 μ.) στο δυτικό μέρος του νησιού. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας.
Το δυτικό μισό του νησιού το πιο άγριο και γοητευτικό κομμάτι του νησιού. Εδώ δεν υπάρχουν χωριά, παρά μόνο ελάχιστοι οικισμοί και κάποια παλιά ορυχεία ( το μόνο που λειτουργεί είναι το ορυχείο ποζολάνη στην ξυλοκερατιά). Σχεδόν όλη η δυτική Μήλος ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000. Η νοτιοδυτική πλευρά της Μήλου είναι βιότοπος της μεσογειακής φώκιας ενώ το υπόλοιπο δυτικό μέρος του νησιού, είναι βιότοπος της κόκκινης οχιάς της Μήλου (Macrovipera schweizeri) και της σαύρας (Podacris milensis). Στην περιοχή Natura ανήκει η Αχιβαδόλιμνη η οποία κάποτε ήταν γεμάτη αχιβάδες εξ ού και το όνομά της, ενώ είναι ο μεγαλύτερος φυσικός υγρότοπος των Κυκλάδων, σημαντικός σταθμός μεταναστευτικών πτηνών. Επίσης, υπάρχει το δάσος οριζοντιόκλαδων κυπαρισσιών, σπάνιος βιότοπος με αιωνόβια δέντρα. Στη δυτική Μήλο υπάρχει πλήθος από φυτά, βότανα και αγριολούλουδα και προστατευόμενα πουλιά όπως ο Μαυροπετρίτης, ένα σπάνιο μεταναστευτικό είδος γερακιού. Οι παραλίες στην περιοχή είναι απομονωμένες ωστόσο, η εμπειρία είναι μοναδική και είναι σίγουρο ότι παρ' όλη την απόσταση που θα διανύσει όποιος τις επισκεφτεί θα αποζημιωθεί με την ομορφιά τους.
Είναι ένα ενεργό ηφαιστειογενές νησί και η ιδιαιτερότητα του αυτή την καθιστά μοναδική στα τοπία με τα διαφορετικά είδους πετρώματα που αποτελούν αντικείμενο μελέτης επιστημόνων από όλο το πλανήτη. Τα πιο μεγάλα κοντινά νησιά είναι η Κίμωλος 1,6 χλμ βορειοανατολικά, η Αντίμηλος 20 χλμ βορειοδυτικά και ο Πολύαιγος, 2 χλμ δυτικά.
~* Η Μήλος δημιουργήθηκε από ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στο παρελθόν και αποτελεί ένα στρωματοηφαίστειο χωρίς εκρήξεις τους ιστορικούς χρόνους. Οι ηφαιστειακοί βράχοι καλύπτουν τη μεγαλύτερη έκταση του νησιού.[1] Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ξεκίνησε πριν 2-3 εκατομμύρια χρόνια και σταμάτησε πριν 90.000 χρόνια. Στο νησί υπάρχουν δύο σβηστά ηφαίστεια, το ηφαίστειο της Φυριπλάκας και το ηφαίστειο του Tράχηλα βόρεια-βορειοδυτικά. Επίσης στο νησί υπάρχουν πολλοί ηφαιστειακοί δόμοι, όπως είναι το κάστρο της Χώρας, και η ψηλότερη κορυφή του νησιού, ο Προφήτης Ηλίας. Αποτελούνται από λάβα που στερεοποιήθηκε πριν χυθεί. Είναι κυρίως από ανδεσίτη. Οι ηφαιστειακοί βράχοι στο Σαρακίνικο έχουν λευκό χρώμα και δημιουργήθηκαν με την εναπόθεση επαναλαμβανόμενων στρώσεων υλικού. Μέσα τους έχουν βρεθεί απολιθώματα.[2]
Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Μήλου είναι η παρουσία ενεργών σολφατάρων και φουμαρόλων με θερμοκρασία που φτάνει μέχρι και τους 100 βαθμούς Κελσίου σε αυτές στην Αγία Κυριακή, το Παλαιοχώρι, τις Πυρωμένες και τον Αδάμαντα. Από αυτές εξέρχονται αέρια που διαφεύγουν από το εσωτερικό της Γης (ατμίδες). Σε αυτές τις περιοχές είναι έντονη η παρουσία του θείου. Υπάρχουν και υποθαλάσσιες ατμίδες, όπου το αέριο φτάνει στην επιφάνεια ως φυσαλίδες. Επίσης, στη Μήλο υπάρχουν και θερμές πηγές, με θερμοκρασία μέχρι 55 °C.[2]
Στο νησί λειτουργούσαν ορυχεία θείου, ενώ είναι γόνιμο πεδίο για τη κατασκευή υδροθερμικών εγκαταστάσεων, αφού έχει βρεθεί ατμός σε βάθος 1.100 μέτρων οι κάτοικοι του νησιού όμως εναντιώθηκαν στη κατασκευή μιας τέτοιας μονάδας.[1]
Εκτός από ηφαιστειογενή υλικά, στο νησί υπάρχουν ιζηματογενή και μεταμορφωσιγενή πετρώματα.[2] ~* Η Μήλος διαθέτει σημαντικό ορυκτό πλούτο, κυρίως βιομηχανικά ορυκτά. μπεντονίτης, περλίτης, ποζολάνη και μικρές ποσότητες καολίνη και πυριτικού εξορύσσονται στη Μήλο και εξάγονται σε όλο τον κόσμο[3]. Στο παρελθόν στη Μήλο εξορυσσόταν βαρυτίνη (μέχρι το 2000), θείο (μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα), μυλόπετρες (μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα), μαγγάνιο και γύψος. Στα αρχαία χρόνια, η «Μήλια γη», μια ουσία που αποτελούταν κατά κύριο λόγο από καολίνη, χρησιμοποιούνταν ως χρωστική από τους καλλιτέχνες για την παραγωγή του λευκού χρώματος, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ζωγράφο Απελλή ο οποίος χρησιμοποιούσε την μήλια γη ως ένα από τα τέσσερα βασικά του χρώματα.[4] Η Μήλος ήταν πηγή οψιανού (οψιδιανού) ο οποίος χρησίμευε για κατασκευή λίθινων εργαλείων κατά τη νεολιθική εποχή σε όλη την περιοχή γύρω από το Αιγαίο αλλά και γενικά στη λεκάνη της Μεσογείου.
Επίσης, στο νησιωτικό σύμπλεγμα Μήλου-Κιμώλου-Πολυαίγου έχει εντοπιστεί το πρώτο γεωθερμικό πεδίο υψηλής θερμοκρασίας στη χώρα, το οποίο μπορεί να παράξει ηλεκτρική ενέργεια. Το εκμεταλλεύσιμο γεωθερμοηλεκτρικό δυναμικό της Μήλου είναι της τάξεως των 120 MWe. H εκτίμηση αυτή, οδήγησε στην κατασκευή της πρώτης πιλοτικής μονάδας παραγωγής ισχύος 2MW. Η μονάδα αυτή, που ετέθη σε λειτουργία στις 4/12/1986, αρχικά λειτούργησε κανονικά και κάλυψε εξ ολοκλήρου την ηλεκτρική κατανάλωση του νησιού επί διετία. Δυστυχώς, η απειρία στην παραγωγή αυτής της μορφής ενέργειας την δεκαετία του '80, οδήγησε σε λάθη που είχαν δυσανάλογα μεγάλη, αρνητική δημοσιότητα, σε σχέση με τις πραγματικές συνέπειες. Αυτό δημιούργησε τοπικές αντιδράσεις, που οφείλονταν στην έντονη οσμή υδρόθειου στην περιοχή εκμετάλλευσης. Κάτω από την πίεση των αντιδράσεων αυτών η προσπάθεια ανάπτυξης της γεωθερμίας στη Μήλο σταμάτησε το 1989[5][6].
Η Μήλος είναι επίσης μια περιοχή με εξαιρετικές δυνατότητες Γεωτουρισμού και Μεταλλευτικής Περιήγησης. Στη νήσο Μήλο απογράφησαν 250 και πλέον γεωσημεία και γεώτοποι, σημαντικοί μάρτυρες διεργασιών που έλαβαν χώρα σε προηγούμενους χρόνους και που συνεχίζουν να εξελίσσονται στην επιφάνεια της Γης.Οι συγκεκριμένοι Γεώτοποι και γεωθέσεις μαζί με τα ιστορικά, πολιτιστικά, αρχαιολογικά, οικολογικά στοιχεία της περιοχής καθώς και τοπία φυσικού κάλλους, συνθέτουν 12 Γεωδιαδρομές
~* Η Μήλος είχε πληθυσμό 5.129 άτομα στην απογραφή του 2011, πολύ μικρότερο από το 1907 (17.638, από τα οποία 4.864 σε χωριά και 12.774 εκτός αστικών περιοχών). Το κύριο λιμάνι της Μήλου είναι ο Αδάμας, με πληθυσμό 1.391 άτομα (2001). Μικρότερο λιμάνι (κυρίως για την συγκοινωνία Μήλου-Κιμώλου) είναι τα Πολλώνια. Η πρωτεύουσα του νησιού είναι η Μήλος (που αποτελείται από δύο οικισμούς:την Πλάκα και τις Πλάκες), η οποία μαζί με τον Τριοβάσαλο, τον Πέρα Τριοβάσαλο και την Τρυπητή βρίσκονται σε ύψωμα, πάνω από τον Αδάμαντα.
Άλλος οικισμός και παλαιά πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ζεφυρία. Μικρότεροι αλλά γραφικοί οικισμοί είναι το Κλίμα, τα Μανδράκια και ο μοναδικής ομορφιάς Φυροπόταμος.
Δημοτικά Διαμερίσματα: Μήλου, Αδάμαντος, Πέραν Τριοβασάλου, Τριοβασάλου, Τρυπητής.
Οι οικισμοί της Μήλου που καταγράφονται ως κατοικημένοι (απογραφή 2001) είναι οι (πλήρης κατάλογος): ο Εμπουρειός, η Ξυλοκερατιά, το Ραλάκι, το Φουρκοβούνι, ο Φυροπόταμος, τα Ψαθάδικα, ο Αδάμας, ο Πέραν Τριοβάσαλος, ο Κατσαρώνας, η Κόμια, ο Τριοβάσαλος, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Γεράσιμος, τα Πολλώνια, τα Βούδια, τα Μανδράκια, ο Μύτακας, η Πάχαινα, η Φυλακωπή, η Τρυπητή, η Ζεφυρία, η Κάναβα, το Κλήμα, η Σχινωπή, ο Προβατάς, το Παλαιοχώρι.
Χωρίς κατοίκους αναφέρονται τα Γλαρονήσια και τα Θειωρυχεία.
Η αρχαία πόλη της Μήλου βρίσκονται πιο κοντά στην είσοδο του λιμανιού από τον Αδάμα, χτισμένη στην πλαγιά ανάμεσα στα χωριά Τρυπητή και Κλίμα. Εκεί βρίσκεται το αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο και ερείπια από τα τείχη και από άλλα κτίσματα. Ένα από αυτά, με ένα σπουδαίο μωσαϊκό ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές της Βρετανικής σχολής της Αθήνας το 1896. Πολλά σημαντικά γλυπτά έχουν ανακαλυφθεί σε αυτό το σημείο. Ανάμεσά τους η Αφροδίτη της Μήλου, που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, ο Ασκληπιός, που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο και ένας αρχαϊκός Απόλλωνας που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
~* Χάρη στην στρατηγική της θέση μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης, στο ασφαλές λιμάνι της μέσα στον μεγάλο φυσικό όρμο, και, κυρίως, χάρη στον ορυκτό πλούτο της και στην εξόρυξη του οψιανού, η Μήλος ήταν από τα πρώτα νησιά του Αιγαίου που ευημέρησαν και άρχισαν να δημιουργούν σημαντικό πολιτισμό.
Η ανθρώπινη παρουσία στη Μήλο χρονολογείται στη Μεσολιθική εποχή, την 8η χιλιετία π.Χ. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν πιθανότατα Φοίνικες ή Κάρες. Κατά τη Νεολιθική εποχή υπήρχαν προσωρινές εγκαταστάσεις για την εξόρυξη και την επεξεργασία του οψιανού ή οψιδιανού και ίσως και για την αλιεία, ενώ πρέπει να ήταν γνωστή και η ναυσιπλοΐα, αφού ήδη από την 6η χιλιετία π.Χ. οψιανός της Μήλου υπήρχε από την Κνωσό της Κρήτης έως τη Νέα Νικομήδεια στη Μακεδονία. Τα ορυχεία οψιανού βρίσκονταν κυρίως στις θέσεις Νύχια και Δεμενεγάκι.
Κατά την πρώιμη εποχή του Ορείχαλκου, εμφανίστηκαν στη Μήλο νόμιμοι οικισμοί στη Φυλακωπή, στον Πηλό, στις Καλόγριες και τον Άγιο Παντελεήμονα, που έγιναν γνωστοί κυρίως από τα νεκροταφεία. Οι τάφοι είναι κιβωτιόσχημοι τραπεζοειδείς με κάθετες πλάκες στις πλευρές, στους οποίους ο νεκρός θαβόταν σε συνεσταλμένη στάση. Μοναδικά στο είδος τους αντικείμενα που βρέθηκαν στους τάφους, δίνουν πληροφορίες για την αρχιτεκτονική του οικισμού: ένα πώρινο ομοίωμα ορθογώνιου κτηρίου με σαμαρωτή στέγη και ένα σκεύος από στεατίτη, που απεικονίζει 7 κυκλικούς χώρους γύρω από μια αυλή με σκεπαστή είσοδο. Πρόκειται για κτιριακό σύμπλεγμα με θρησκευτικό ίσως χαρακτήρα.
Η Μήλος γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τη Μυκηναϊκή εποχή, με κύριο οικισμό τη Φυλακωπή. Ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του κυκλαδικού πολιτισμού, η Φυλακωπή ιδρύθηκε γύρω στο 2300 π.Χ. στη βορειοανατολική ακτή της Μήλου, σε καίρια θέση για την επικοινωνία με την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη, είχε διάρκεια ζωής καθ' όλη την εποχή του Χαλκού, έως το 1100 π.Χ., οπότε καταστράφηκε από σεισμό ή από επιδρομή. Ο οικισμός παρουσίασε τέσσερις φάσεις ζωής, γνωστές ως Φυλακωπή Ι (2300 π.Χ. - 2000 π.Χ.), Φυλακωπή II (2000 π.Χ. - 1600 π.Χ.), Φυλακωπή ΙΙΙ (1600 π.Χ. - 1400 π.Χ. περίπου) και Φυλακωπή IV (1400 π.Χ. - 1100 π.Χ.)
Ο προϊστορικός οικισμός της Φυλακωπής είναι ανοιχτός για το κοινό και τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφωθεί κατάλληλα, με πλούσιο ενημερωτικό υλικό και σχεδιαγράμματα που κάνουν εύκολη και ενδιαφέρουσα την περιήγηση στο χώρο. Τα περισσότερα αρχαιολογικά ευρήματα του προϊστορικού οικισμού κοσμούν τις προθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών και του Αρχαιολογικού Μουσείου Μήλου. Γνωστότερο εύρημα η «κυρά» της Φυλακωπής.
Στη συνέχεια τη Μήλο την κατοίκησαν Δωριείς προερχόμενοι από την Σπάρτη, γι’ αυτό και οι Μήλιοι είχαν ανέκαθεν φιλικά αισθήματα προς τους Σπαρτιάτες. Οι Μήλιοι έλαβαν μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. και ήταν από τους λίγους νησιώτες που δεν έδωσαν «γην και ύδωρ» στους Πέρσες. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Αθηναίοι κατέκτησαν τη Μήλο το 416 π.Χ. και έσφαξαν όλους τους άρρενες κατοίκους. Στο 5ο βιβλίο της ιστορίας του Θουκυδίδη, αναφέρεται ο Διάλογος Αθηναίων-Μηλίων, στον οποίο περιγράφονται οι άγονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών πριν την κατάκτηση της Μήλου.
Αργότερα, η Μήλος ακολούθησε την τύχη των άλλων Κυκλάδων κάτω από τους Μακεδόνες, τους Ρωμαίους και στη συνέχεια τους Βυζαντινούς. Στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους είχε αρκετούς Εβραίους κατοίκους και έτσι ο Χριστιανισμός διαδόθηκε αρκετά γρήγορα. Κατά τη Φραγκοκρατία ο Μάρκος Σανούδος κατέλαβε τη Μήλο και το 1207 την ένωσε με το δουκάτο της Νάξου. Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, ένας από τους σημαντικότερους πειρατές όλων των εποχών, ως επικεφαλής του τουρκικού στόλου, λεηλάτησε και κατέστρεψε τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, αλλά η Μήλος γλίτωσε από την καταστροφική μανία του.[9] Από το 1566 πέρασε από τους Ενετούς στους Τούρκους. Καθ’όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν ορμητήριο πειρατών.
Από το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, η Μήλος, όπως και όλες οι Κυκλάδες περιλήφθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος.
Στις 9 Μαΐου 1941 επιβλήθηκε η γερμανική κατοχή στο νησί κατ' εξαίρεση σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων που είχαν ενταχθεί στην Ιταλική ζώνη κατοχής. Την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 1943 αγγλικά αεροπλάνα βύθισαν το φορτηγό πλοίο «Άρτεμις», που ήταν φορτωμένο με καύσιμα. Στο πλοίο βρήκαν τραγικό θάνατο Έλληνες και Γερμανοί. Τα βαρέλια ξεβράστηκαν στην παραλία της Χιβαδολίμνης και κάποιοι Μηλιοί πήγαν να πάρουν το περιεχόμενό τους, νομίζοντας πως περιείχαν λάδι. Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν και από αυτούς επέλεξαν 14, τους οποίους οδήγησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 26 Φεβρουαρίου, με διαταγή του διοικητή Kawelmacher. Οι Γερμανοί είχαν κάνει πολλά οχυρωματικά έργα, στον Τράχηλα, στο Κάστρο, στην Αρετή, στον Προβατά, στον Τόπακα, στον Κόρφο, στην Μπομπάρδα και στα Νύχια. Σήμερα σώζονται τα υπολείμματα αυτών των έργων. Το καταφύγιο των Πλακών λόγω της εξαίρετης λιθοδομής του είναι καλά διατηρημένο. Το μεγάλο καταφύγιο του Αδάμαντα για χρόνια είχε μετατραπεί σε Υδραγωγείο μιας και ήταν δυσπρόσιτο για τους επισκέπτες.[9] Τα τελευταία χρόνια έχει αναστηλωθεί και είναι ανοιχτό για το κοινό.
Κατά τον 20ο αιώνα, η Μήλος αποτέλεσε κατά διαστήματα και τόπο εξορίας αριστερών.
~* Στην Πλάκα υπάρχουν το Αρχαιολογικό Μουσείο [10] και το Λαογραφικό Μουσείο, ενώ στην περιοχή του Αδάμαντα βρίσκονται το Μεταλλευτικό Μουσείο, το Εκκλησιαστικό Μουσείο και το Ναυτικό Μουσείο
~* Κύριο λήμμα: Η Αφροδίτη της Μήλου
Περίφημο άγαλμα της Ελληνιστικής εποχής το οποίο βρέθηκε στη Μήλο το 1820. Το άγαλμα βρήκε κάποιος γεωργός με το όνομα Γεώργιος Κεντρωτάς, ο οποίος μη γνωρίζοντας την αρχαιολογική του αξία, το έκανε φράχτη στο χωράφι του. Όταν αντιλήφθηκε η Γαλλική αρχαιολογική υπηρεσία την αξία του ευρήματος το αγόρασε αμέσως από τον αγρότη για 400 γρόσια. Πολλοί αρχαιοκάπηλοι αλλά και κάτοικοι του νησιού προσπάθησαν να το κλέψουν χωρίς επιτυχία. Το άγαλμα φορτώθηκε και μεταφέρθηκε στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Κατά τη βίαιη μεταφορά χάθηκαν τα δύο χέρια του αγάλματος. Στο αρχαιολογικό μουσείο της Μήλου, βρίσκεται «αυθεντικό αντίγραφο» του αγάλματος, φτιαγμένο στα εργαστήρια του μουσείου Λούβρου. Πριν λίγα χρόνια, έγινε έρευνα στο λιμάνι και βρέθηκαν 2 ανδρικά χέρια που ανήκαν σε άλλο άγνωστο άγαλμα. [Προσωπικές μαρτυρίες κατοίκων]
~* Ένα άλλο σημαντικό έργο τέχνης είναι και το αρχαίο θέατρο, το οποίο θεωρήθηκε αρχικά ρωμαϊκό κατασκεύασμα του 1ου αιώνα μ.Χ. Εντοπίστηκε το 1735 από τον Ιησουίτη Nicolas Sarrabat, σε μία εντυπωσιακή θέση πάνω από τον παραθαλάσσιο οικισμό του Κλήματος. Αρχικά βρέθηκαν μόνο οι εννέα πρώτες σειρές εδωλίων. Σήμερα όμως έχει βρεθεί και το προγενέστερο ελληνιστικό τμήμα του (3ος αι. π.Χ.). Ο γερμανός αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας Καρλ Χάλλερ έφτασε στη Μήλο τον Αύγουστο του 1816, ύστερα από εντολή του διαδόχου του βαυαρικού θρόνου Λουδοβίκου Α΄ και διενήργησε δύο ανασκαφές με σημαντικά ευρήματα. Ο χώρος του αρχαίου θεάτρου, ύστερα από διάφορα κρούσματα κλοπών και καταστροφών, αγοράστηκε από τον Λουδοβίκο Α΄, ο οποίος, ως βασιλιάς της Βαυαρίας, επισκέφτηκε το νησί το 1836 μαζί με τον γιο του Όθωνα. Σήμερα σώζονται τα θεμέλια της σκηνής, η ορχήστρα και 7 σειρές μαρμάρινων εδωλίων, που μπορούν να χωρέσουν περίπου 700 θεατές. Σίγουρα όμως η χωρητικότητα του θεάτρου ήταν πολύ μεγαλύτερη, μιας και τα εδώλια του κοίλου συνεχίζονταν αρκετά ψηλότερα. Μετά τις ανασκαφές του 1994, αφού καθαρίστηκε ο χώρος της ορχήστρας, βρέθηκαν πολλά μαρμάρινα τμήματα της σκηνής διακοσμημένα με ανθέμια, καθώς και ένα ακέφαλο άγαλμα του τύπου της «Μικρής Ηρακλειώτισσας». Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει στο αρχαίο θέατρο της Μήλου πρόγραμμα συντήρησης και αναστήλωσης (ενταγμένο στο ΕΣΠΑ), με σκοπό την προστασία, ανάδειξη και βελτίωση της πρόσβασης στο σπουδαίο αυτό μνημείο του παρελθόντος.[9]
~* Οι κατακόμβες είναι σκαμμένες σε ηφαιστειακό έδαφος και αποτελούν ένα από τα αξιοθέατα του νησιού. Είναι το μεγάλο κοινοτικό νεκροταφείο των πρώτων χριστιανικών χρόνων στη Μήλο. Oι κατακόμβες ανακαλύφθηκαν από αρχαιοκάπηλους και έγιναν γνωστές μετά τη σύλησή τους, το 1840. Eίναι τρεις και μαζί με πέντε διαδρόμους και ένα νεκρικό θάλαμο αποτελούν ένα δαιδαλώδες σύστημα συνολικού σημερινού μήκους 185 μέτρων. Eίχαν εισόδους στο εξωτερικό περιβάλλον, αλλά σήμερα λειτουργεί μόνο μία, αυτή της δεύτερης κατακόμβης ή των «Πρεσβυτέρων», απ' όπου μπορεί να εισέλθει ο επισκέπτης.
Στο εσωτερικό των κατακομβών, δεξιά και αριστερά επάνω στους τοίχους, υπάρχουν τα «αρκοσόλια» (σκαμμένες αψίδες) όπου μέσα σ' αυτά, καθώς και στο πάτωμα, ανοίγονταν οι τάφοι. Aρκοσόλια σήμερα σώζονται 126 (Πετροχείλου, 1972) και υπολογίζεται ότι έχουν ταφεί μερικές χιλιάδες νεκρών. Σε κάθε τάφο υπήρχε λυχνάρι, ενώ σήμερα έχουν τοποθετηθεί ηλεκτρικοί λαμπτήρες που φωτίζουν το χώρο διακριτικά και δημιουργούν την ατμόσφαιρα εκείνων των χρόνων.
Στους τάφους των πιο διακεκριμένων προσώπων ζωγράφιζαν χριστιανικά σύμβολα ή χάραζαν επιγραφές. Τέτοια είδαν και μελέτησαν οι Ross (1843) και Σωτηρίου (1927), αλλά με την πάροδο των χρόνων τα περισσότερα καταστράφηκαν.
Μια τέτοια επιγραφή μπορεί να δει ο σημερινός επισκέπτης στη δεύτερη κατακόμβη, στο 6ο αρκοσόλιο δεξιά. Είναι η επιγραφή των «Πρεσβυτέρων», απ' όπου και το όνομά της. Ακόμα στην ίδια κατακόμβη, στη μέση περίπου, υπάρχει ένας τάφος σκαμμένος στο βράχο υπό μορφή σαρκοφάγου. Πιστεύεται ότι είχε ταφεί σε αυτόν ένας από τους πρώτους μάρτυρες της χριστιανοσύνης και ακόμα ότι οι πρώτοι χριστιανοί τον χρησιμοποιούσαν ως Αγία Τράπεζα στις λειτουργίες τους,όπως αποδεικνύεται από το κομμάτι του πετρώματος, που έχει αφεθεί στη θέση του στο μέσο περίπου της στοάς Β΄. Από τις βάσεις που βρέθηκαν στα τέσσερα άκρα κατά την έρευνα του 1928, υποθέτουμε ότι πάνω από την Τράπεζα, υπήρχε αρχικά «κιβώριο».
H δραστηριότητα των πρώτων χριστιανών στις κατακόμβες σταματά λίγο μετά τη θεσμοθέτηση της ανεξιθρησκίας (Διάταγμα των Μεδιολάνων), ή μέχρι να καταστραφεί και να εγκαταλειφθεί η αρχαία πόλη του Kλήματος από σεισμούς τον 5ο ή 6ο αιώνα μ.X.
~* Στην έντονη μεταηφαιστειακή υδροθερμική δράση στο έδαφος της Μήλου οφείλεται η ύπαρξη πολλών θερμών πηγών, με πολύτιμα συστατικά για θεραπεία πολλών παθήσεων. Τα ιαματικά λουτρά του νησιού ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης το αναφέρει στο Ε΄ βιβλίο του Περί Επιδημιών. Αναφορά σε αυτά κάνει πολύ αργότερα, το 1717 και ο γάλλος καθηγητής της Βοτανικής pitton de Tournefort στα περιηγητικά του κείμενα. Σήμερα, λίγες πηγές χρησιμοποιούνται και αυτές είναι ελάχιστα αξιοποιημένες. Οι πιο γνωστές είναι τα χλωριονατριούχα λουτρά του Λάκκου που βρίσκονται σε μια φυσική σπηλιά κοντά στο λιμάνι του Αδάμαντα. Εκεί έχουν σκαλιστεί θάλαμοι με μπανιέρες, από όπου αναβλύζει το νερό. Εκτός από το χλωριούχο νάτριο το νερό περιέχει πυριτικό οξύ και ιόντα νιτρωδών ενώσεων με σίδηρο. Η θερμοκρασία των νερών φτάνει στους 39-41 βαθμούς, ανάλογα με τη στάθμη της θάλασσας και τον καιρό. Η πηγή αυτή είναι κατάλληλη για δερματικά νοσήματα, αρθριτικά, ραχιτισμό, ισχιαλγία, αδενοπάθεια, χρόνια ρινίτιδα κ.ά. Μία ακόμα αξιόλογη ιαματική πηγή είναι τα λουτρά του Κάναβα. Τα νερά βγαίνουν στην αμμουδιά και χύνονται στην θάλασσα, νοτιοδυτικά του εργοστασίου της Δ.Ε.Η. Εκεί, το καυτό νερό είναι γεμάτο άλατα, που ιριδίζουν στο φως της ημέρας. Από την ίδια πηγή προέρχονται και οι ατμίδες που βγαίνουν λίγα μέτρα πιο πέρα μέσα στην θάλασσα ζεσταίνοντάς την. Τα νερά αυτά λέγεται ότι θεραπεύουν αρθριτικά. Τέλος, υπάρχουν τα λουτρά του Μακρινού στον Αδάμαντα, η Πικροπηγή στα Μαντράκια, τα λουτρά του Προβατά και τα λουτρά της Αλυκής.
~* Η Μήλος έχει πολλές παραλίες εξαιρετικής ομορφιάς. Κάθε παραλία που πρόκειται να επισκεφτεί κάποιος κατά την διάρκεια του στο νησί θα δει πως είναι εντελώς διαφορετική από την άλλη και αυτός είναι ο λόγος που την κάνει να ξεχωρίζει όχι μόνο στις Κυκλάδες αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα λόγω των ιδιαίτερων πετρωμάτων που την περικλείουν. Πολλές είναι προσβάσιμες από την ξηρά, ενώ κάποιες άλλες είναι προσιτές μόνο από τη θάλασσα. Παρακάτω αναφέρονται 90 παραλίες, 17 στη βόρεια, 12 στην ανατολική, 21 στη νότια, 15 στη Δυτική πλευρά και 25 μέσα στον κόλπο. Αν και ο κατάλογος αυτός περιέχει τις περισσότερες παραλίες, δεν είναι πλήρης.
*** ΚΕΑ
~* Η Κέα[1] είναι το δυτικότερο κατοικήσιμο νησί των Κυκλάδων και η επιφάνειά της εκτιμάται στα 131,693 τ.χλμ. ενώ έχει μήκος ακτών 88 χιλιόμετρα. Το ψηλότερο βουνό είναι ο Προφήτης Ηλίας με υψόμετρο 568 μέτρα. Επίσης στο νησί υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια (όρμοι) της Μεσογείου, ο κόλπος του Αγίου Νικολάου.
~* Η παλαιότερη ονομασία της Κέας ήταν Υδρούσα, ενώ κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το νησί λεγόταν Τζια. Η σημερινή του ονομασία οφείλεται στον ήρωα Κέω που ήταν επικεφαλής των Λοκρών από τη Ναύπακτο οι οποίοι κατά την αρχαιότητα κατέλαβαν το νησί. Ο προϊστορικός οικισμός της Κεφάλας, που βρίσκεται στο ομώνυμο ακρωτήριο, στη βορειοδυτική ακτή του νησιού, ιδρύθηκε κατά την τελική νεολιθική περίοδο, γύρω στα τέλη της 4ης χιλιετίας (3300 π.Χ. περίπου). Ο προϊστορικός οικισμός της Αγίας Ειρήνης Κέας, στο βόρειο τμήμα του λιμανιού του Αγίου Νικολάου, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα του Αιγαιακού χώρου, από το τέλος της νεολιθικής εποχής (3000 π.Χ.), που χρονολογείται η πρώτη εγκατάσταση στο χώρο, μέχρι τον 15ο αιώνα π.Χ., οπότε καταστράφηκε από τους ισχυρούς σεισμούς, σε περίοδο μεγάλης ακμής. Στους αρχαϊκούς χρόνους (7ος -6ος αιώνας), στην Κέα υπήρχαν τέσσερις ανεξάρτητες και δυνατές οικονομικά και πολιτιστικά πόλεις: η Ιουλίς, η Καρθαία, η Ποιήεσσα και η Κορησσός. Ερείπια των οποίων υπάρχουν έως σήμερα και μαρτυρούν την μεγάλη ακμή του νησιού κατά την αρχαιότητα. Όλες οι πόλεις περιβάλλονταν από οχύρωση, ενώ η ανέγερση μεμονωμένων πύργων σε επίκαιρα σημεία συμπληρώνει τον έλεγχο και την προστασία κάθε επικράτειας. Έπειτα κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, τη Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία το νησί περιήλθε σε παρακμή και ήταν ορμητήριο πειρατών. Από το 1830, η Κέα, όπως και όλες οι Κυκλάδες περιελήφθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, κατέφυγαν στο νησί Μικρασιάτες πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν κυρίως στο λιμάνι και τη γύρω περιοχή. Αρκετοί από αυτούς παρέμειναν στο νησί και το 1928-1930 κτίσθηκε επίσης μικρός προσφυγικός συνοικισμός. Έτσι, το νησί εμπλουτίζεται πληθυσμιακά, πολιτισμικά και οικονομικά καθώς ο πληθυσμός αυξήθηκε και ταυτόχρονα αυξήθηκε ο αριθμός των ναυτικών και των εργατών. Οι Μικρασίατες επιπλέον επιδόθηκαν σε νέες καλλιέργειες, κυρίως του καπνού.[2]
Σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές στο νησί φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Κέας.[3]
~*Η Κέα είχε πληθυσμό 2.417 άτομα στην απογραφή του 2001 και 2.455 στην απογραφή του 2011. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ιουλίδα ή Χώρα. Το κύριο λιμάνι της Κέας είναι η Κορησσία ή Λιβάδι. Το νησί διαθέτει 3 Δημοτικά Σχολεία( δύο εξαθέσια και ένα διθέσιο), Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις και Επαγγελματικό Λύκειο, καθώς και δύο νηπιαγωγεία.
~* Η Κέα είναι σχετικά αραιοκατοικημένο νησί, με εξαίρεση την Κορησσία (Λιβάδι), που αποτελεί το κεντρικό λιμάνι του νησιού, την Ιουλίδα, που είναι η Χώρα (πρωτεύουσα) του νησιού και το Βουρκάρι. Οι ωραιότερες περιοχές του νησιού, λόγω του ότι παραμένουν ακόμη εμπορικά μη αξιοποιημένες, βρίσκονται στην βορειοανατολική μεριά. Μια εξ αυτών είναι η Πέρα Μεριά που έχει αρκετές μικρές παραλίες, όπως το Σπαθί. Οι πιο γνωστές παραλίες της Κέας είναι το Σπαθί, ο Οτζιάς, το Γιαλισκάρι, οι Ποίσσες, τα Ξύλα, καθώς και ο Κούνδουρος που έχει βραβευτεί με γαλάζια σημαία. Το καλοκαίρι σε όλο το νησί πραγματοποιείται η Γιορτή των Παραμυθιών.[4]
~* Στην Κέα σημαντικό αριθμό επισκεπτών προσελκύουν τα μονοπάτια της χτισμένα σαν πέτρινες σκάλες που διανύουν όλο το νησί. Το έντονο ανάγλυφο και οι μικροί όρμοι παρέχουν μοναδική ομορφιά στη διαδρομή. Επιπλέον το νησί έχει πολλά καταφύγια θηραμάτων κυρίως για αποδημητικά πουλιά αλλά και για κάποια αρπακτικά. Εντυπωσιακή είναι και η χλωρίδα[5] που καταγράφει 3000 είδη φυτών (σταμναγκάθι, δρυς, ασφόδελοι και σφένδαμοι κυρίως αλλά και σπανιότερα είδη ορχιδέας κ.α.)
~* Η Κέα, με δίκτυο μονοπατι=ών συνολικού μήκους 36 χλμ., θεωρείται ιδανικό μέρος για όσους αγαπούν την πεζοπορία. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα ο περιπατητικός τουρισμός, και μάλιστα τα μονοπάτια της Κέας έχουν χαρακτηριστεί ως «Δίκτυο Διαδρομών Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος». Έχουν επιλεγεί δώδεκα διαδρομές, στις οποίες είναι τοποθετημένες ξύλινες πινακίδες που καθοδηγούν τους περιπατητές με ασφάλεια. Η περιήγηση στα -κατά κύριο λόγο- λιθόστρωτα μονοπάτια είναι μαγευτική, καθώς οι περιπατητές διασχίζοντάς τα περνούν μέσα από δάση με βελανιδιές, θαυμάζουν τα υπέροχα αγριολούλουδα, συναντούν παραδοσιακές πετρόκτιστες πηγές, και ασπρισμένα, γραφικά ξωκλήσια, καταλήγοντας είτε σε μικρούς όρμους είτε σε υπέροχες παραλίες. Όσοι αποφασίσουν να τα περπατήσουν έχουν κάποιες φορές την ευκαιρία να «μεταφερθούν» στο μακρινό και γοητευτικό παρελθόν, καθώς περπατούν στα χνάρια των αρχαίων Κείων, αφού πολλές από τις διαδρομές ήταν μέρος του οδικού δικτύου που συνέδεε τις τέσσερις πόλεις-κράτη και παρουσιάζουν έντονο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
~* Η Κέα ήταν το πρώτο νησί του Αιγαίου που πιστοποιήθηκε για τις δράσεις του στην κατεύθυνση της αειφορικής ανάπτυξης και βραβεύτηκε με το «Σήμα Αειφορίας Δάφνη» Το βραβείο που θεσπίστηκε από τον χορηγό-επιχειρηματία Γεώργιο Προκοπίου, αποδόθηκε στην Κέα μετά από αξιολόγηση που έκανε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο για προγράμματα που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 2007 από τα νησιά μέλη του δικτύου.
Όπως τόνισε κατά τη διάρκεια της σχετικής εκδήλωσης (ΚΕΔΚΕ 10.12.07) ο καθηγητής του ΕΜΠ Κίμων Χατζημπίρος, «...η Κέα διακρίθηκε τόσο για την πρωτοτυπία των δράσεων όσο και για την ποικιλία των θεμάτων που αξιολογήθηκαν».
Η Κέα είναι το πρώτο νησί στο Αιγαίο που εφαρμόζει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης στο πλαίσιο του νέου νόμου και με προγραμματικές συμφωνίες με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης. Επίσης, για την προώθηση του οικολογικού – περιπατητικού τουρισμού, επισκευάζει τα παλιά μονοπάτια και συνδέει το περιβάλλον με τον πολιτισμό. Για παράδειγμα, η «Γιορτή των Παραμυθιών» φέρνει κοντά κάθε καλοκαίρι τις νέες γενιές με την παράδοση κι ανοίγει – μέσα από την αφήγηση – το παράθυρο του Αιγαίου σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Η «Γιορτή Παραμυθιών», δίνοντας την υψηλότερη βαθμολογία σε σχέση με τις υπόλοιπες δράσεις, κατοχύρωσε για το 2007 το Βραβείο Αειφορίας στην Κέα.
~* Γιορτή Παραμυθιών
Η Γιορτή Παραμυθιών είναι το αρχαιότερο Φεστιβάλ του είδους στην Ελλάδα, είναι διεθνές και πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι στην Κέα από το 2003. Κάθε χρόνο λαμβάνουν μέρος στις εκδηλώσεις πολλοί διακεκριμένοι αφηγητές, μουσικοί και καλλιτέχνες, τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό. Έχει ως στόχο την ανάδειξη, την πολύπλευρη προσέγγιση και τη διάδοση της πολιτιστικής παράδοσης και κληρονομιάς. Το κοινό της είναι άνθρωποι όλων των ηλικιών και οι χώροι που επιλέγονται να πραγματοποιηθεί είναι ιδιαίτερης φυσικής ή ιστορικής σημασίας. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει παραστάσεις αφήγησης, μουσικά και εικαστικά δρώμενα, θέατρο, κουκλοθέατρο, θέατρο Σκιών, παρουσιάσεις βιβλίων, εκπαιδευτικά εργαστήρια για ενήλικες και παιδιά, όλα με άξονα το παραμύθι και τους μύθους. Εμπνευστής της Γιορτής ήταν ο Γιώργος Ευγενικός ο οποίος είναι και καλλιτεχνικός υπεύθυνος έως σήμερα. Το λογότυπο της Γιορτής έχει φιλοτεχνήσει ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός. Τη Γιορτή Παραμυθιών διοργανώνει το Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών υπό την αιγίδα και στήριξη του Δήμου Κέας και τη συνεργασία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου
Πανηγύρι Σωτήρος
Το βράδυ της 6ης Ιουλίου, Ο Σύλλογος των Ποισσών, «Αγ. Ισίδωρος» διοργανώνει τζιώτικο, γλέντι στην παραλία των Ποισσών, με τοπική παραδοσιακή μουσική, προσφέροντας φαγητό και ντόπιο κρασί.
Πανηγύρι Δεκαπενταύγουστου
Το βράδυ του Δεκαπενταύγουστου, μπορείτε να ζήσετε ένα γνήσιο τζιώτικο γλέντι, μέχρι τις πρωινές ώρες, απολαμβάνοντας το φαγητό και το κρασάκι σας σε μια από τις ταβέρνες της Πλατείας της Ιουλίδας. Θα διασκεδάσετε με τζιώτικη, παραδοσιακή μουσική, χορό και τραγούδια.
Παραμονή Πρωτοχρονιάς
Από το απόγευμα της παραμονής Πρωτοχρονιάς, ο Πολιτιστικός Σύλλογος, «Σιμωνίδης Ο Κείος», τιμώντας ένα λαϊκό, τζιώτικο έθιμο, γυρίζει από σπίτι σε σπίτι, ψάλλοντας τα παραδοσιακά κάλαντα, με συνοδεία τσαμπούνας και τουμπιού. Μουσική παράδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] Η μουσική και το τραγούδι έχουν κυρίαρχο ρόλο στην ζωή των Τζιωτών. Υπάρχουν αρκετοί παραδοσιακοί οργανοπαίχτες, οι οποίοι διασκεδάζουν τον κόσμο με μουσική, τραγούδι και χορό σε πανηγύρια και εκδηλώσεις. Τα τραγούδια πλαισιώνονται από τους ήχους βιολιού, λαούτου αλλά και παραδοσιακών μουσικών οργάνων, όπως «τσαμπούνας» και «τουμπιού». Οι νέοι συνεχίζουν τη τζιώτικη μουσική παράδοση, εμπνευσμένοι από το μεράκι και την αστείρευτη διάθεση των παλαιότερων, μαθαίνοντας παραδοσιακά τραγούδια, μουσικά όργανα και τζιώτικο συρτό και μπάλο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τζιά, τα τελευταία χρόνια, έχει ενεργό ρόλο σε μουσικά δρώμενα, όπως η ετήσια Πανκυκλαδική Μουσική Συνάντηση Λαϊκών Πνευστών και συμμετέχει με τοπικά χορευτικά σε διάφορες εκδηλώσεις.
~*Έχει καλή ακτοπλοϊκή συγκοινωνία. Καθημερινά επικοινωνεί με το λιμάνι του Λαυρίου. Η συγκοινωνία εντός του νησιού εξυπηρετείται από 5 ταξί, ένα τουριστικό λεωφορείο και 2 ακόμη λεωφορεία (ιδιώτες).
~* Η Μακρόνησος ή αλλιώς Νήσος Ελένη ανήκει ιδιοκτησιακά και διοικητικά στο Δήμο Κέας και βρίσκεται μεταξύ Κέας και Λαυρίου. Το νησί σήμερα είναι ακατοίκητο πλην μερικών βοσκών που βρίσκονται στην περιοχή. Το λιμάνι του δεν το προσεγγίζει καράβι της γραμμής, αλλά δέχεται εκδρομείς, που φτάνουν από το Λαύριο. Ο μύθος λέει ότι σε μια σπηλιά στη βόρεια πλευρά του νησιού ο άνθρωπος που προκάλεσε τον Τρωικό πόλεμο, ο Πάρης, έκρυψε την απαχθείσα Ωραία Ελένη. Γι'αυτό το νησί πήρε το όνομα της «Νήσος Ελένη». Η Μακρόνησος έχει τη δική της σελίδα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας.
~
*** ΑΜΟΡΓΟΣ
Η Αμοργός είναι το ανατολικότερο νησί των Κυκλάδων και με το μακρόστενο σχήμα της μοιάζει να προστατεύει τις ανατολικές Μικρές Κυκλάδες. Είναι ένα νησί με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και ιδιαίτερα άγρια ομορφιά που προκαλεί δέος στα μάτια του επισκέπτη από την πρώτη στιγμή που θα φτάσει σε αυτό.
Αναμφίβολα είναι το νησί των αντιθέσεων. Από τη μία τα βουνά και από την άλλη απότομες πλαγιές που καταλήγουν σε παραμυθένιες παραλίες με κρυστάλλινα νερά. Οι απότομες εναλλαγές του τοπίου συνεπαίρνουν τον επισκέπτη γεννώντας μέσα του πλήθος ευχάριστων και έντονων συναισθημάτων.
Στην Αμοργό θα γευτείτε την φιλοξενία του ελληνικού λαού. Οι κάτοικοί της δοκιμάστηκαν για πολλά χρόνια καθώς είχε χαρακτηριστεί νησί της άγονης γραμμής. Στερήθηκαν την επικοινωνία και τώρα που το νησί αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς οι Αμοργιανοί απλόχερα χαρίζουν αξέχαστες στιγμές σε όσους την επιλέγουν. Είναι άνθρωποι καλοί, φιλότιμοι που παρά την τουριστική αύξηση των τελευταίων ετών παραμένουν αγνοί και πιστοί στις παραδόσεις του τόπου τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού αλλά και τον υπόλοιπο χρόνο διοργανώνονται πανηγύρια και αναβιώνουν έθιμα που κρατούν από τα παλιά τα χρόνια. Έτσι για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι…
Οι Αμοργιανοί δεν επαναπαύονται σε όσα τους έχει χαρίσει ο τόπος αλλά αναζητούν συνεχώς νέες δραστηριότητες μέσω των οποίων θα αναδείξουν όλες τις ομορφιές του νησιού. Γιορτή της ψημένης, του παστελιού, της μουσικής, αγώνες τρεξίματος, ημέρες γαστρονομίας Αμοργού, καταδυτικοί Αγώνες είναι μόνο μερικές από τις νέες δράσεις που έχουν αγκαλιάσει ντόπιοι και τουρίστες.
Το νησί με το έντονο κυκλαδίτικο χρώμα και τον αλώβητο, από το πέρασμα των χρόνων, παραδοσιακό χαρακτήρα του θα σας εντυπωσιάσει κυρίως επειδή εδώ το παλιό συναντά το νέο και αρμονικά συμπορεύονται χωρίς το ένα να αλλοιώνει το άλλο
~* Η Χώρα της Αμοργού βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του νησιού και αποτελεί την πρωτεύουσα της. Η θέση της δεν είναι τυχαία. Την είχαν διαλέξει οι κάτοικοι τα παλιά τα χρόνια για να μην φαίνεται από τη θάλασσα και να μην τους βλέπουν οι πειρατές. Επίνειό της είναι τα Κατάπολα από τα οποία απέχει περίπου 5 χιλιόμετρα.
Η αρχιτεκτονική της Χώρας είναι κάτι το μοναδικό στις Κυκλάδες. Από την πρώτη στιγμή θα σας κερδίσει με την αρχοντιά της, την σπάνια αρχιτεκτονική της και τις πολλές εκκλησίες. Οι ανεμόμυλοι στην περιοχή του Τρούλλου σε προκαλούν να σταματήσεις στην άκρη του δρόμου και να τους φωτογραφήσεις.
Πλακόστρωτα δρομάκια, λευκά σπίτια γεμάτα γλάστρες με βασιλικούς και γαριφαλιές και αυλές που μοσχομυρίζουν αγιόκλημα και γιασεμί συνθέτουν μια μυρωδάτη ατμόσφαιρα. Στον κεντρικό δρόμο με τα παλαιά καλντερίμια βρίσκονται και τα περισσότερα μαγαζιά της Χώρας. Ταβέρνες , ουζερί, καταστήματα με δώρα όλα σε παραδοσιακά κτίσματα και στολισμένα με μεράκι, προσθέτουν μία ακόμα πινελιά στην ομορφιά της Χώρας.
Σε έναν τόπο όμως μετρούν πάνω απ’ όλα οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι της Χώρας είναι καλοσυνάτοι. Θα το καταλάβετε αμέσως από τις αυθόρμητες καλημέρες που θα ανταλλάξετε με τους φιλόξενους Χωραΐτες για να σας ανταμείψουν για την τιμή που τους κάνετε να επισκεφτείτε την πρωτεύουσα της Αμοργού.
~* Η Αιγιάλη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και αποτελεί ένα από τα δύο λιμάνια της Αμοργού.
Καθώς την προσεγγίζουν τα πλοία από μακριά φαίνονται τα τέσσερα χωριά της: αριστερά τα Θολάρια, στο κέντρο η Λαγκάδα, δεξιά ο Ποταμός και φυσικά ο Όρμος. Τα λευκά σπίτια έτσι όπως είναι μαζεμένα μοιάζουν με κοπάδια προβάτων που βοσκούν στις πλαγιές των Γιαλίτικων βουνών.
Ο παραθαλάσσιος οικισμός της Αιγιάλης ονομάζεται Όρμος και αποτελεί τον νεότερο της περιοχής καθώς παλαιότερα τα χωριά κτίζονταν μακριά από τη Θάλασσα λόγω των πειρατών. Τα ψαροκάικα, τα δέντρα – αρμυρίστριες, η απέραντη αμμουδιά και τα κρυστάλλινα νερά συνθέτουν το σκηνικό του Όρμου.
Ο Ποταμός βρίσκεται βόρεια του Όρμου και είναι το χωριό με την ωραιότερη θέα στην περιοχή της Αιγιάλης. Η Λαγκάδα η οποία απέχει 4 χιλιόμετρα από τον Όρμο είναι ένα όμορφο χωριουδάκι αμφιθεατρικά κτισμένο με θέα όλο τον κόλπο μέχρι την νησίδα Νικουριά. Τα Θολάρια βρίσκονται στη βορειοδυτική πλευρά της περιοχής και είναι κοντα στη Βίγλα, στην Αρχαία Αιγιάλη.
Σε όλα τα χωριά της Αιγιάλης θα βρείτε ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, καφέ μπαρ, ταβερνες είτε με ψάρια είτε με κρέας και καταστήματα που θα καλύψουν όλες τις ανάγκες σας.
Οι παραλίες της είναι ξεχωριστές και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία ως προς τη μορφή. Με βότσαλο ή ψιλή άμμο, τουριστική ή απόμακρη όποια κι αν είναι τα γούστα σας σίγουρα θα βρείτε την παραλία που θα σας ταιριάζει περισσότερο.
~* Τα Κατάπολα βρίσκονται περίπου στο κέντρο της Αμοργού και αποτελούν το κύριο λιμάνι του νησιού με πολλά σημαντικά αξιοθέατα. Στην αρχαιότητα στο λόφο νότια των Καταπόλων βρισκόταν η Αρχαία Μινώα μια από τις τρεις πόλεις της αρχαίας Αμοργού.
Καθώς μπαίνεις στο λιμάνι ξεπροβάλλουν οι οικισμοί με τα κάτασπρα σπιτάκια. Αριστερά στο βόρειο άκρο του λμανιού προβάλει το Ξυλοκερατίδι με την εκκλησία των Τριών Ιεραρχών στην αρχή του οικισμού, στο κέντρο το Ραχίδι με την εκκλησία του Αγ. Γεωργίου να φαίνεται πρώτη και δεξιά τα Κατάπολα εκεί που βρίσκεται η κεντρική προβλήτα. Η θέα των τριών οικισμών που αγκαλιάζουν τον κόλπο, ο απέραντος κάμπος στο βάθος, το βουνό Μουντουλιά ή Μινώα στο νότιο μέρος του λιμανιού πάνω από τα Κατάπολα, ο λόφος με τον παλιό πέτρινο μύλο στο βόρειο άκρο του κόλπου πάνω από το Ξυλοκερατίδι, η εκκλησία του Αγ. Παντελεήμονος από αριστερά και δεξιά η εκκλησία του Αγ Ιωάννη, των Αγ. Αναργύρων και της Παναγίας συνθέτουν ένα πανέμορφο τοπίο που δεν υπάρχει σε κανένα άλλο νησί των Κυκλάδων.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας το λιμάνι των Καταπόλων υπήρξε ορμητήριο των πειρατών και γι αυτό το λόγο δεν υπήρχαν μόνιμοι κάτοικοι. Όταν όμως το 1830 οργανώθηκε το Ελληνικό Κράτος και οι πειρατές εκδιώχθησαν από το Αιγαίο, τα Κατάπολα άρχισαν σιγά σιγά να κατοικούνται. Αρχικά τα Κατάπολα υπήρξαν η βάση των καπετάνιων της Αμοργού οι οποίοι από το τέλος του 18ου αιώνα έως το 1950 περίπου ανέπτυξαν σημαντικά τη ναυτιλία. Αργότερα αρκετοί ασχολήθηκαν με τις επιχειρήσεις ανοίγοντας μαγαζιά και φτιάχνοντας ξενοδοχεία συμβάλοντας έτσι στην τουριστική ανάπτυξη του νησιού.
Κοντά στα Κατάπολα υπάρχουν πολλές παραλίες για να επιλέξετε ανάλογα με τα γούστα σας. Με βότσαλο, άμμο, με βράχια ή πλάκες κάθε παραλία είναι μοναδική. Όλες διατηρούν την άγρια ομορφιά τους και την αυθεντικότητά τους έως και σήμερα. Οι περισσότερες είναι προσβάσιμες με καΐκι.
Τα Κατάπολα είναι γεμάτα ζωή κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Από τα δρώμενα που δεν πρέπει με τίποτα να χάσετε είναι η γιορτή της Ψημένης παραμονή του Αγίου Παντελεήμονος
~* Καμάρι – Βρούτση
Αρκεσίνη – Κολωφάνα – Καλοταρίτισσα
Για να φτάσεις στην Κάτω Μεριά, ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Αμοργού, ακολουθείς το δρόμο που διασχίζει σαν φίδι τη ράχη της Αμοργού αφήνοντας πίσω την Χώρα. Πριν φτάσεις στον προορισμό σου συναντάς τον Άι Γιώργη Βαλσαμίτη, το ιστορικό μοναστήρι όπου αξίζει να κάνεις μια στάση.
Μόλις φτάσεις στην Κάτω Μεριά αντικρίζεις μια περιοχή γεμάτη διάφορες φυτείες, οικόσιτα ζώα και γενικά ένα όμορφο, γαλήνιο τοπίο που αμέσως σε κάνει να ξεχάσεις τις σκοτούρες της καθημερινότητας.
Στην πλαγιά του λόφου με θέα όλη την πεδιάδα βρίσκεται το Καμάρι. Απέχει 12 χιλιόμετρα από την Χώρα και κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η αλιεία, η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ακολουθεί το χωριό Βρούτση ενώ ξεχωριστό είναι και το χωριό Αρκεσίνη που απέχει περίπου 15 χιλιόμετρα από την Χώρα. Τα σπιτάκια εδώ είναι κτισμένα στην πλαγιά του όρους Κόρακα, ενός άσπρου βουνού και βλέπουν στον Κάμπο της Κάτω Μεριάς. Από τα πιο σημαντικά κτίσματα του χωριού ο ναός του Αγίου Ονούφριου. Η Αρκεσίνη ήταν μία από τις τρεις αρχαιότερες πόλεις της Αμοργού. Στο χωριό υπάρχουν αρκετά μαγαζιά που μπορούν να καλύψουν τις απαιτήσεις των τουριστών. Μετά την Αρχαία Αρκεσίνη είναι η Κωλοφάνα με τα αραιά σπιτάκια και τις καλαίσθητες αυλές τους. Στολίδι της Κάτω Μεριάς είναι και η Καλοταρίτισσα. Το απάνεμο λιμανάκι με την αμμώδη παραλία.
Το σημείο αναφοράς για την Κάτω Μεριά είναι η Αγία Παρασκευή. Εδώ ο τόπος είναι ιερός για όλους τους κατοίκους της Αμοργού και των Μικρών Κυκλάδων. Κάθε χρόνο στη χάρη της γίνεται μεγάλο πανηγύρι με περισσότερα από 2000 άτομα και άφθονο πατατάτο για να φτάσει για όλους! Κοντά στην εκκλησία έχουν κτιστεί δωμάτια για τη φιλοξενία των επισκεπτών και υπάρχει επίσης μαγειρείο, αποθήκη και τραπεζαρίες.
Η Κάτω Μεριά είναι ένα από τα πιο ωραία χωριά της Αμοργού και κυρίως για αυτούς που θέλουν ηρεμία και φυσική ζωή, ενώ έχει και πολλά αξιοθέατα.
~* Θα το βρεις «κρεμασμένο» πάνω σε έναν απότομο βράχο και από κάτω το απέραντο γαλάζιο της Αγίας Άννας. Το Μοναστήρι Παναγίας Χοζοβιώτισσας στέκει εκεί κατάλευκο από το 1088 που ιδρύθηκε. Αφορμή για το χτίσιμό του στάθηκε η εύρεση μιας εικόνας από το Χόζοβο ή Χόζοβα της Παλαιστίνης. Η τοποθεσία Χόζιβα ή Κοζιβά βρίσκεται στους Άγιους τόπους κοντά στην Ιεριχώ.
Η παράδοση λέει πως μια γυναίκα στην Ασία την περίοδο της εικονομαχίας έριξε την εικόνα της Παναγίας στην θάλασσα για να μην καταστραφεί. Η εικόνα έφτασε στην Αγία Άννα και οι νησιώτες μόλις την βρήκαν αποφάσισαν να φτιάξουν μια εκκλησία εκεί. Όσο κι αν προσπάθησαν όμως δεν τα κατάφεραν. Την ημέρα έχτιζαν, το βράδυ γκρεμίζονταν. Όλοι απογοητεύτηκαν και τότε ο πρωτεργάτης ζήτησε από την Παναγία να του υποδείξει Εκείνη έναν τόπο όπου ήθελε να χτιστεί το Μοναστήρι. Την επόμενη ημέρα πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, πολύ ψηλά ήταν καρφωμένη η σμίλα με το ζεμπίλι και όλα τα εργαλεία του πρωτομάστορα δείγμα πως εκεί ήθελε να ανεγερθεί ο Ναός. Το καρφί του πρωτομάστορα έμεινε καρφωμένο στο βράχο μέχρι το 1956 χρονιά κατά την οποία άρχισε η απαλλοτρίωση των κτιρίων του Μοναστηριού. Τότε έπεσε στην αυλή του Μοναστηριού και οι πιστοί θεώρησαν πως το γεγονός αυτό είναι σημάδι αντίδρασης της Παναγίας στην απαλλοτρίωση. Η σμίλα βρίσκεται σήμερα σε προθήκη στην Εκκλησία της Μονής.
Σχετικά με την ιστορία της Μονής αξίζει να σημειωθεί πως επί Αλεξίου Α’ Κομνηνού ανακαινίστηκε. Κατά τη διάρκεια τη Ενετοκρατίας σημειώθηκαν σε αυτή αρκετές αλλαγές εμφανείς έως και σήμερα. Ήταν ανέκαθεν πλούσια με αγροτεμάχια που βρίσκονταν στα γύρω νησιά, Σάμο, Ικαρία, Ίο, Νάξο, Σαντορίνη. Ο πλούτος της άλλωστε ήταν και αυτός που της εξασφάλισε την ανεξαρτησία της κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Για να φτάσεις στην Μονή πρέπει να ανέβεις αρκετά σκαλιά. Βρίσκεται σε απόσταση 300 μέτρων από τη θάλασσα, το μήκος της είναι 40 μέτρα και το πλάτος της μόλις 5. Οι διαστάσεις της είναι και αυτές που της έχουν χαρίσει τον τίτλο «Το Μοναστήρι του ενός τοίχου». Στο εσωτερικό της υπάρχουν στενές πέτρινες σκάλες οι οποίες οδηγούν στους 8 ορόφους και συνδέουν τα τμήματα του μοναστηριού δηλαδή τα κελιά, την τραπεζαρία, τα μαγειρεία, τους φούρνους, τις αποθήκες.
Το Μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας απέχει 2 χλμ από την Χώρα του νησιού. Για να φτάσεις σε αυτό θα πρέπει να ανέβεις 300 σκαλιά. Αξίζει όμως τον κόπο! Η Παναγιά θα σας ανταμείψει με την θέα του απέραντου γαλάζιου και της Αγίας Άννας και ο μοναχός θα σας καλωσορίσει κερνώντας ψημένη, το παρασοδιακό ποτό της Αμοργού, γλυκό τριαντάφυλλο ή λουκούμι.
Προσοχή για να εισέλθετε στο Μοναστήρι θα πρέπει να έχει ντυθεί ευπρεπώς με μακρύ παντελόνι ή φούστα και κοντομάνικη μπλούζα ή πουκάμισο.
Η Παναγιά η Χοζοβιώτισσα γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου.
*** ΚΥΘΝΟΣ
Η Κύθνος είναι ένα κυκλαδονήσι ανάμεσα σε Κέα και Σέριφο (Δυτικές Κυκλάδες) σε απόσταση 3 ωρών από το λιμάνι του Πειραιά και μόλις 1 ώρα και 40 λεπτά από το λιμάνι του Λαυρίου. Διοικητικά ανήκει στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Ονομάζεται και Θερμιά (τα Θερμιά), τουλάχιστον από τον 12ο αιώνα οπότε και αναφέρεται ως "Επισκοπή Κέας και Θερμιών". Το όνομα αυτό οφείλεται στις θερμές πηγές που υπάρχουν μέχρι και σήμερα στον όρμο των Λουτρών. Τα λουτρά της Κύθνου απολάμβανε ο βασιλιάς Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία (1837-1862).
Η Κύθνος έχει έκταση 99,3 τ.χλμ, πληθυσμό 1310 κάτοικους (σύμφωνα με την απογραφή του 2009) και μήκος ακτογραμμών περίπου 104 χιλιόμετρα, με 92 όρμους, ορμίσκους και παραλίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσβάσιμες οδικά. Στο νησί υπάρχουν δύο μεσόγεια χωριά, η Χώρα ή Μεσαριά και η Δρυοπίδα ή Σύλλακας. Επιπλέον υπάρχουν τρείς κύριοι παραθαλάσσιοι οικισμοί: το κύριο λιμάνι ο Μέριχας, τα Λουτρά με τις ιαματικές πηγές και η Παναγία Κανάλα με την ομώνυμη εκκλησία. Η Κύθνος έχει καθημερινή συγκοινωνία με τον Πειραιά και το λιμάνι του Λαυρίου.
~* Λίγα λόγια για την ιστορία της Κύθνου
Η Κύθνος χρησιμοποιήθηκε επίσης ως τόπος εξορίας πρώτα από τους Ρωμαίους. Έγινε δε περισσότερο γνωστή από ένα τρομερό πειρατή με το όνομα Νέρων κατά του οποίου επιχείρησε ολόκληρη εκστρατεία ο Καλπούρνιος Ασπρενάτος κατά την οποία συνέλαβε και σκότωσε τον ψευδο-Νέρωνα.
Οι εγκαταστάσεις των ιστορικών χρόνων είναι αρκετές. Ξεχωρίζουν αρκετοί πύργοι κυκλικού και ορθογώνιου σχήματος των κλασικών χρόνων. Η οχυρωμένη ακρόπολη στο Βόρειο απόκρημνο άκρο του νησιού που σήμερα είναι γνωστή ως το Κάστρο της Ωριάς ταυτίζεται με την πρωτεύουσα του νησιού στα Βυζαντινά χρόνια και επί Λατινοκρατίας, αλλά όπως φαίνεται ήταν ήδη κατοικημένη από την προϊστορική εποχή. Αντίθετα, μια ακόμη οχυρωμένη ακρόπολη του νησιού, ο Κάστελλας, που βρίσκεται στη ΝΔ ακτή, φαίνεται ότι ιδρύθηκε κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους αλλά εγκαταλείφθηκε στο τέλος της αρχαϊκής περιόδου.
Στην κορυφή της ακρoπόλεως δεσπόζουσα θέση κατέχει ένα σημαντικό ιερό αφιερωμένο στη Δήμητρα, σε χρήση από τον 8ο π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Σε χαμηλότερο επίπεδο, στο μακρόστενο πλάτωμα που σχηματίζεται κατά μήκος της κορυφογραμμής, σώζονται δυο μνημειώδη ορθογώνια οικοδομήματα, πιθανώς ναοί, που μπορούν να χρονολογηθούν στον 4ο ή στον 3ο π.Χ. αι. Ένα ακόμη ιερό βρίσκεται στο Βορειότερο άκρο του ίδιου πλατώματος. Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, οι οποίες πραγματοποιούνται με τη συνεργασία της ΚΑ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων από το 2002 έως σήμερα, οδήγησαν σε σημαντικές ανακαλύψεις. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως και τους ελληνιστικούς χρόνους. Βρέθηκαν δύο κτιστοί βωμοί και δίπλα τους δίδυμος ναός, που πιθανώς οικοδομήθηκε στα πρώιμα αρχαϊκά χρόνια (7 αι. π.Χ.). Το «άδυτο» του ναού βρέθηκε αδιατάρακτο, με τα πολυάριθμα αναθήματα ακόμη στη θέση τους. Πρόκειται για πολύτιμα ως επί το πλείστον κοσμήματα και άλλα αναθήματα χρονολογούμενα κυρίως στους αρχαϊκούς χρόνους. Η ταυτότητα των λατρευόμενων θεοτήτων παραμένει αβέβαιη, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Τόσο ο πλούτος όσο και οι ποικίλες και εξωτικές προελεύσεις των ευρημάτων οδηγούν στην αναθεώρηση της εικόνας σχετικής φτώχειας που είχαμε σχηματίσει για την αρχαία Κύθνο, η οποία, έως τώρα, προέκυπτε από τις λιγοστές διαθέσιμες φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες.
![]()
Οι υποβρύχιες έρευνες και η ανασκαφή του αρχαίου λιμανιού του Βρυοκάστρου, στον όρμο Μανδράκι, άρχισαν το 2005 και βρίσκονται σε εξέλιξη. Στον πυθμένα της θάλασσας εντοπίστηκαν τα θεμέλια των παράκτιων τειχών καθώς και ένας κυματοθραύστης μήκους πάνω από 100 μέτρα ο οποίος όριζε στα Νότια την είσοδο του λιμανιού. Αποτυπώθηκαν ολόκληρη η λιμενολεκάνη και τα κτίσματα που εντοπίστηκαν τόσο στην ακτή όσο και κάτω από τη θάλασσα. Το 2007 άρχισε η ανασκαφή ενός εξ αυτών, που μάλλον ταυτίζεται με τμήμα του καταβυθισμένου παράκτιου οχυρωματικού τείχους. Το 2008 και 2009 η ανασκαφή έφερε στο φως στο βυθό σημαντικά μαρμάρινα αγάλματα της ρωμαϊκής περιόδου, ανάμεσά τους έναν κορμό θωρακοφόρου του 1ουαι. π.Χ. και τρεις ερμαϊκές στήλες του 2ουμ.Χ. αι.
Ιερό της Δήμητρας
*** ΑΝΑΦΗ
Στην εσχατιά των Κυκλάδων, ζυμωμένη στον ήλιο του Αιγαίου και την αρμύρα της θάλασσας, μοναχική μέσ’ στην απλότητά της, η Ανάφη παραμένει ένα νησί μακριά από τους ρυθμούς της σύγχρονης ανάπτυξης. Ο επισκέπτης της, παίρνοντας γεύσεις από το μοναδικό τοπίο και τη νησιώτικη φιλοξενία που απλόχερα θα του προσφερθεί, θα την αγαπήσει μόνιμα και σταθερά.Το νησί παίρνει αργά-αργά τη θέση του στο τουριστικό «στερέωμα». Σήμερα, είναι σε θέση να παρέχει όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες στον ταξιδιώτη, που δεν έρχεται στην Ανάφη σαν κάποιος οποιοσδήποτε τουρίστας, αλλά συνήθως φέρει όλα τα χαρακτηριστικά του παλαιού περιηγηγή. Περιηγητή ενός παρθένου κι απόκοσμου τόπου, που τον ανακαλύπτει συνεχώς ανιχνεύοντας τον από στεριά και θάλασσα.
~* ΧΩΡΑ
Πυκνοδομημένος ο οικισμός, έλκει την καταγωγή του από τα μεσαιωνικά χρόνια. Απλώνεται αμφιθεατρικά πάνω από το λιμάνι, σε υψόμετρο 260 μέτρων.
Με 270 κατοίκους σήμερα, η Χώρα διαφοροποιείται ανάμεσα σ’ εκείνες των άλλων Κυκλάδων από τα πολυάριθμα θολωτά μονόχωρα σπίτια της, που καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο στον οικισμό. Στενά σοκάκια διαπερνούν κάθε γωνιά του, ώσπου οδηγούν στο ενετικό Κάστρο, τον αρχικό πυρήνα και καρδιά του χωριού. Κεντρική θέση στη Χώρα κατέχουν οι ναοί του Αγίου Νικολάου, της Κοίμησης, του Αγίου Χαραλάμπους, του Χριστού του Σταυρού, των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Γεωργίου στην κορυφή του Κάστρου, με βυζαντινές ή μεταβυζαντινές εικόνες. Ευρήματα από την αρχαία Ανάφη φιλοξενούνται στην Αρχαιολογική Συλλογή.
Πεζοί κυκλοφορούν ελεύθερα, αφού σαν παραδοσιακός οικισμός η Χώρα δεν είναι προσπελάσιμη από τροχοφόρα. Ταβέρνες, ψησταριά, φούρνος, παντοπωλείο και μπάρ, καλύπτουν τις ανάγκες του ντόπιου πληθυσμού και των επισκεπτών. Η διαμονή των τελευταίων εξυπηρετείται από αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια.
ΚΛΕΙΣΙΔΙ
Παραθαλάσσιος οικισμός, χτισμένος σε πλαγιά κοντά στο λιμάνι του νησιού (Όρμος Αγίου Νικολάου), με θέα στη θάλασσα και τα νησάκια Μακρά, Φτενά και Παχιά .Το Κλεισίδι απέχει 2,5 χλμ ΝΑ από τη Χώρα και μπορείτε να το επισκεφθείτε είτε με αυτοκίνητο, εάν διαθέτετε, είτε με το λεωφορείο, που ξεκινά από το λιμάνι και τη Χώρα.
ΓΥΑΛΟΣ
Ο οικισμός του Άγιος Νικόλαου ή Γιαλός όπως λένε οι μόνιμοι κάτοικοι είναι το Λιμάνι του νησιού, όπου θα προσορμιστείτε αν πάτε με δικό σας πλεούμενο και κατοικείται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι χτισμένο στους πρόποδες απόκρημνου βράχου και οφείλει την ονομασία του στο ομώνυμο εκκλησάκι. Απέχει τρία χλμ από τη Χώρα και μπορείτε να το επισκεφθείτε είτε με αυτοκίνητο, εάν διαθέτετε, είτε με το λεωφορείο, που ξεκινά από τη Χώρα και το Κλεισίδι.
~* Παραλίες
~* Όρος Κάλαμος
*** ΚΥΜΩΛΟΣ
Μικρή σε μέγεθος αστράφτει κάτω από τον ήλιο του Αιγαίου. Αυθεντική και γοητευτική, η Κίμωλος σας καλωσορίζει.
Η φύση γέννησε αυτό το νησί σε μια έκρηξη οργής και ως αντάλλαγμα το προίκισε με πλούσια δώρα. Είναι το ηφαιστιογενές νησί, η Κίμωλος, η Αρζαντιέρα- Ασημένια των Ενετών που σας υποδέχεται στα μέρη της πρόσχαρη, ήρεμη, γαλήνια, ξεχωριστή στην οικογένεια των νησιών που ανήκει, τις Κυκλάδες. Βρίσκεται δίπλα στη Μήλο, από την οποία είναι προσβάσιμη εύκολα με το τοπικό ferry σε 30 λεπτά.
Πολύχρωμα, λαμπερά βότσαλα, διάφανα νερά, γκριζόλευκοι βράχοι που με τα σχήματά τους ωθούν τη φαντασία να ταξιδέψει, θερμές πηγές που αναβλύζουν στα αμμουδερά ακρογιάλια της, συνθέτουν έναν πίνακα μοναδικής ομορφιάς. Σε κάθε βήμα σας η φύση θα σας εκπλήσσει με τα δημιουργήματα της, σε κάθε βήμα σας θα ξετυλίγεται περισσότερο η ασημένια κλωστή για να συνεχιστεί το παραμύθι που θα ζήσετε στο μαγικό αυτόν τόπο.
Αξίζει να δείτε στην Κίμωλο
Το Χωριό και το KάστροΤο Χωριό, ο μοναδικός οικισμός του νησιού στους πρόποδες του όρους Ξαπλοβουνίου θα σας μαγέψει με την απλότητά του, τη γραφικότητα και την καθαρότητά του. Περπατήστε τα δρομάκια με τις καμάρες και τα σκεπαστά περάσματα ανάμεσα από λευκά σπίτια με ολάνθιστες αυλές. Από την Πλατεία του Σχολείου θαυμάστε το φεγγάρι και από το ξωκλήσι του Παντοκράτορα, στην κορυφή του λόφου τη θέα στα κοντινά νησιά, όπως η γειτονική Μήλος
Παραλία ΑλυκήΑν σας αρέσει να τριγυρνάτε στις ακτές και να μαζεύετε βότσαλα, εδώ θα ενθουσιαστείτε, αφού η συλλογή σας θα μεγαλώσει με χρωματιστά λαμπερά βότσαλα. Βρείτε σκιά κάτω από τα αρμυρίκια και απολαύσετε το μπάνιο σας σε αστραφτερά νερά και τη θέα στο απέραντο πέλαγος.
~* Οι κρυμμένοι θησαυροί της Κιμώλου
Στην Κίμωλο με καΐκι ή σκάφοςΜε πλωτό μέσο θα μπορέσετε να χαρείτε πανέμορφες παραλίες και άγρια τοπία. Η σπηλιά της Γερακιάς ενάλια, με κρυστάλλινα νερά δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να την εξερευνήσει περπατώντας στα ρηχά. Στο Αγιόκλημα θα αναζωογονηθείτε στο θερμό ιαματικό νερό και στου «Γερονικόλα τ΄Αψηλά» θα θαυμάσετε τα γκριζόλευκα ηφαιστειακά πετρώματα.
Νήσος ΠολύαιγοςΈνας επίγειος παράδεισος σας περιμένει σε απόσταση ενός ναυτικού μιλίου από την Κίμωλo. Η Πολύαιγος φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας σε τοπία άγρια, ενώ οι πανέμορφες ακτές του, όπως το Μερσίνι και τα Γαλάζια Νερά, τραβούν σαν μαγνήτης τους ιδιοκτήτες σκαφών από όλον τον κόσμο.
Μονοπάτια στο νησίΑν αγαπάτε την πεζοπορία εξοπλιστείτε κατάλληλα, ενημερωθείτε για τις διαδρομές και ξεκινήστε. Η Κίμωλος έχει δεκάδες αγροτικά μονοπάτια. Θα χορτάσουν τα μάτια σας με εικόνες απίστευτου κάλλους και θα πλημμυρίσει η ψυχή σας γαλήνη.
*** ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ
Η Αντίπαρος είναι ένα κατάλευκο σύνολο λουσμένο από έντονες πινελιές, στο καταγάλανο Αιγαίο. Είναι τόπος ιστορικός με παγκόσμιο ενδιαφέρον. Μνημεία και σύμβολα μας μιλούν για τις μορφές που έζησαν πάνω στο νησί, δημιουργοί του μοναδικού Κυκλαδίτικου Πολιτισμού, δημιουργοί της ιστορίας μας.
Σήμερα το νησί μας επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες, για να θαυμάσουν ένα από τα ωραιότερα και αρχαιότερα σπήλαια του κόσμου, τις αρχαιολογικές περιοχές, την καταπληκτική θέα που βρίσκεται σκόρπια σε κάθε γωνιά του νησιού μας, τις όμορφες καθαρές παραλίες, τα γραφικά πλακόστρωτα δρομάκια, το φρέσκο ψάρι, το ψητό χταποδάκι ...
~* Το Δεσποτικό ή Επισκοπή, δεν είναι το μοναδικό νησί της Συστάδας της Αντιπάρου με πλούσιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Δίπλα στο Δεσποτικό βρίσκονται το Τσιμιντήρι και το Στρογγυλό, ενώ στη νησίδα Σάλιαγκος, βόρεια του ισθμού μεταξύ Πάρου και Αντιπάρου, ανακαλύφθηκε ο πρώτος οικισμός των Κυκλάδων.
Το Δεσποτικό ταυτίζεται με την αρχαία Πρεπέσινθο, όπως πληροφορούμαστε από τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό και γεωγράφο Στράβωνα και τον Πλίνιο, Ρωμαίο ιστοριογράφο και φιλόσοφο. Τις πρώτες ανασκαφικές έρευνες διενήργησε τον 19ο αιώνα ο Χρήστος Τσούντας, ο οποίος ανακάλυψε στην περιοχή πρωτοκυκλαδικά νεκροταφεία. Το 1959 έγινε ανασκαφή από τον Νίκο Ζαφειρόπουλο στις θέσεις Ζουμπάρια και Μάντρα, στη Βορειοανατολική ακτή του νησιού, όπου εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά μέλη, δωρικού ναού αρχαϊκών χρόνων. Τα εν λόγω ευρήματα χρονολογούνται γύρω στο 500 π. Χ.
Από το 1997 η ανασκαφική έρευνα στη θέση Μάντρα, που διενεργείται από τον αρχαιολόγο της αρχαιολογικής υπηρεσίας κ. Γιάννο Κουράγιο έφερε στο φως ένα μεγάλο μέρος των βοηθητικών χώρων ενός ιερού. Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκε ένα επίμηκες κτιριακό συγκρότημα με κατεύθυνση Β-Ν, αποτελούμενο από πέντε συνεχόμενα παράλληλα δωμάτια. Ο δυτικός τοίχος του κτιρίου αποκαλύφθηκε σε μήκος 35 μέτρων και έχει μέγιστο (σωζόμενο) ύψος 1,70 μ.
Τα τρία δωμάτια της βόρειας πλευράς αποτελούν αυτοτελή οικοδομική ενότητα, χάρη στο μεγάλο προστώο δωρικού ρυθμού, που υπάρχει κατά μήκος τους, με στυλοβάτη, μήκους 18 μ. που φέρει τις εδράσεις των δωρικών κιόνων. Τα δύο δωμάτια της νότιας πλευράς είναι κατασκευασμένα σε χαμηλότερο επίπεδο. Είναι τετράγωνα, περίπου ίδιων διαστάσεων 8μ Χ 8μ., με εισόδους στην δυτική πλευρά και ένα είδος κλειστού προδόμου 17 μέτρων, στα ανατολικά τους. Η είσοδος του προδόμου ήταν στο κέντρο, ανάμεσα στις δύο εισόδους των δωματίων.
Η διατήρηση των προσόψεων του κτιρίου είναι εξαιρετική, σώζονται δύο σειρές μαρμάρινων δόμων σε ισοδομικό σύστημα πάνω σε ευθυντηρία από μεγάλες πλάκες σχιστόλιθου.
Η σταδιακή απομάκρυνση της μάντρας και το γκρέμισμά της αποκάλυψε 520 νέα αρχιτεκτονικά μέλη, σπόνδυλους, κιονόκρανα, τρίγλυφα, τμήματα γείσων, κ.ά.
Νοτιοανατολικά αποκαλύφθηκε μια πληθώρα μεταγενέστερων κτιρίων, για τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί αρχιτεκτονικά μέλη του δωρικού ναού .Η αποκάλυψη αυτών των ύστερων κτιρίων επιβεβαιώνει τη χρήση του χώρου στη Μεσαιωνική εποχή. Στα βαθύτερα στρώματα κάτω από τα μεσαιωνικά κτίσματα αποκαλύφθηκε η συνέχεια του νότιου τοίχου του αρχαϊκού συγκροτήματος, μήκους 60 μέτρων, που σχηματίζει ένα είδος περιβόλου σε σχήμα γάμα.
Στό νότιο δωμάτιο του αρχαϊκού κτηρίου Α, κάτω από το δάπεδο, βρέθηκαν σημαντικότατα κινητά ευρήματα από διάφορα υλικά αρχαϊκών χρόνων ανατολικοϊωνικής, ροδιακής, κυπριακής και αιγυπτιακής προέλευσης.
Είναι πιθανό τα ευρήματα αυτά, τα οποία χρονολογικά καλύπτουν σχεδόν όλο το φάσμα της αρχαϊκής εποχής, να τοποθετήθηκαν κάτω από τις πλάκες του νέου δαπέδου του δωματίου κατά την ανακαίνιση του ναού σε μια δεύτερη φάση της αρχαϊκής περιόδου. Ήρθαν στο φως πρωτοκορινθιακοί και κορινθιακοί αρύβαλλοι, αλάβαστρα, κοτύλες, δακτυλιόσχημοι αρύβαλλοι, πήλινα ειδώλια, διάφορα αντικείμενα και αγαλματίδια από φαγεντιανή, σφραγιδόλιθοι από ημιπολύτιμες πέτρες, χάλκινες και ελεφαντοστέινες οκτώσχημες πόρπες, ένα αυγό στρουθοκαμήλου, λίθινες, γυάλινες και χρυσές χάντρες, σιδερένια, χάλκινα, αργυρά και μολύβδινα αντικείμενα, όπως εγχειρίδια, ξίφη και πολλά γεωργικά εργαλεία. Αξιόλογοι οι αρύβαλλοι με μορφές ζώων κόκκορα, λαγού, ένας με μορφή γεννητικών οργάνων και ένα σπάνιο ρυτό σε μορφή λεοντοκεφαλής. Μοναδικό εύρημα αποτελεί το ειδώλιο μεγάλων διαστάσεων γυναικείας θεότητας Δαιδαλικής τεχνοτροπίας, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 680-660 π.Χ..
Στο χώρο της ανασκαφής έχουν βρεθεί πολλά μαρμάρινα μέλη γλυπτών, αρχαϊκές κεφαλές κούρων ,κορμός γυμνού ανδρικού αγάλματος τμήμα ενεπίγραφου περιρραντηρίου αρχαϊκής εποχής, με την επιγραφή "Μάρδης ανέθηκεν".Σπουδαιότατο εύρημα αποτελεί ο κτιστός μαρμάρινος τετράγωνος βωμός, αφιερωμένος στην ΕΣΤΙΑ ΙΣΘΜΙΑ, κλασικών χρόνων .Μαρτυρία για μία από τις λατρευόμενες θεότητες. Παράλληλα μας δίνει το τοπωνύμιο του ακρωτηρίου όπου βρίσκεται το ιερό "ΙΣΘΜΟΣ" και επιβεβαιώνει την ύπαρξη ισθμού. Συνολικά αποκαλύφθηκαν εκτός από το κτίριο Α άλλα πέντε κτίρια. Το κτίριο Γ πρόκειται για ένα μεγάλο ορθογώνιο διμερές κτίριο με φορά Β -Ν, διαστάσεων 12,5Χ10μ., που χωρίζεται σε δύο, ιδίων διαστάσεων, δωμάτια, και χρονολογείται στο τέλος του 6ου αι. π.Χ.. Σε απόσταση 5 μέτρων από το κτίριο Γ, σε περίοπτη θέση, βρίσκεται το κτίριο Β, διαστάσεων 20 μέτρων.
Στο χώρο έξω από τη σύγχρονη μάντρα - που έχει διατηρηθεί, για λόγους προστασίας του ήδη ανασκαμμένου κτιρίου Α - βρέθηκε το κτίριο Ε. Έχει φορά Α-Δ και διατηρεί δάπεδα από κονίαμα. Χρονολογείται στην πρώϊμη ελληνιστική περίοδο. Οι διαστάσεις του κτιρίου δεν είναι δυνατόν προς το παρόν να προσδιοριστούν. Τέλος, στα ανατολικά του κτιρίου Ε, αποκαλύφθηκε άλλο ένα κτίριο μεγάλων διαστάσεων, που ονομάσθηκε κτίριο Ζ. Η χρήση του κτιρίου θα πρέπει να χρονολογηθεί στους ύστερους κλασικούς-πρώϊμους ελληνιστικούς χρόνους.
Η ανακάλυψη πέντε ενεπίγραφων οστράκων, που χρονολογούνται από τον 6ο έως τον 3ο αι. π.Χ. με την επιγραφή "ΑΠΟΛΛ" ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για ιερό αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Οι μεγάλες ομοιότητες που παρουσιάζουν τα κινητά ευρήματα και τα αρχιτεκτονικά μέλη του Δεσποτικού με εκείνα του ιερού του Δηλίου της Πάρου, που ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και την Άρτεμη, οδηγούν στην υπόθεση ότι πρόκειται για ιερό αφιερωμένο στη λατρεία των δύο αυτών θεοτήτων.
Ως γνωστό η λατρεία του Απόλλωνα ήταν από τις πλέον διαδεδομένες στις Κυκλάδες, το μεγαλύτερο κέντρο λατρείας του Απόλλωνα ήταν η Δήλος. Κατά την παράδοση, υπήρχαν συνολικά 22 δευτερεύοντα μικρότερα και πιο λιτά ιερά. Ένα από αυτά ήταν, όπως φαίνεται, και το ιερό του Δεσποτικού.
Μέχρι στιγμής η κάτοψη του ναού δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί, εφ' όσον δεν έχουν αποκαλυφθεί ως τώρα τα θεμέλια, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα βρίσκονται στην ανατολική πλευρά ή μέσα στο Γάμα που σχηματίζει το αρχαϊκό κτίριο Α.
Το ιερό του Δεσποτικού αποτελεί μία μοναδική περίπτωση στο χώρο του Αιγαίου. Σε ένα από τα ωραιότερα και ιδιαιτέρης φυσικής ομορφιάς ακατοίκητα και παρθένα μικρά νησιά του Αιγαίου βρίσκεται ένα μοναδικό ανέπαφο αρχαϊκό ιερό, το οποίο λειτουργούσε από τον 7 αι.π..Χ έως και τα Ρωμαϊκά χρόνια.
~* Το Σπήλαιο της Αντιπάρου είναι ένα από τα ομορφότερα και τα πιο σημαντικά του κόσμου. Και αυτό γιατί, εκτός από μαγευτικό φυσικό αξιοθέατο, συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία του τόπου και προκαλεί μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, λόγω των ευρημάτων της λίθινης εποχής που ανακαλύφθηκαν στο εσωτερικό του. Οι χαραγμένες επιγραφές, επίσης, που το "στολίζουν" είναι ανεξάντλητη πηγή ιστοριών, θρύλων και πληροφοριών για τους διάσημους - και μη - επισκέπτες του, σαν ένα βιβλίο εντυπώσεων, του οποίου η πρώτη σελίδα γράφτηκε εκατοντάδες χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού.
Το "Καταφύγι", όπως το αποκαλούσαν οι ντόπιοι, διακοσμείται από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, οι οποίοι αλλάζουν μορφή, ανάλογα με την έμπνευση του επισκέπτη. Βρίσκεται 171 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι βαραθρώδες και η θερμοκρασία του το χειμώνα κυμαίνεται στους 15 βαθμούς Κελσίου. Έχει έκταση περίπου 5.600 τετραγωνικά μέτρα. Το μέγιστο βάθος του φτάνει τα 85 μέτρα περίπου και η κατάβαση γίνεται εύκολα και με ασφάλεια, μέσω τσιμεντένιας σκάλας που αριθμεί 411 σκαλιά. Η εξαιρετική ορατότητα επιτρέπει την παρατήρηση της λεπτομέρειας της καλλιτέχνιδος φύσης και την αναζήτηση της ανθρώπινης παρουσίας από την εποχή του Πάριου ποιητή Αρχίλοχου (728 - 650 π.Χ.) έως τον εικοστό αιώνα.
Περιγραφή / Εσωτερική Διαμόρφωση
Πριν από πολλούς αιώνες, η οροφή του πρόσθιου τμήματος γκρεμίστηκε, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της αψιδωτής εισόδου του σπηλαίου. Στον υπαίθριο και ημιυπαίθριο χώρο που δημιουργήθηκαν από την κατακρήμνιση, χτίστηκαν δύο γραφικά εκκλησάκια, που επικοινωνούν μεταξύ τους και είναι πολύ αγαπητά στους Αντιπαριώτες και τους επισκέπτες. Ο Άη Γιάννης ο Σπηλιώτης και η Ζωοδόχος Πηγή. Αν και το δεύτερο είναι μικρότερο και παλαιότερο, το πρώτο έχει δώσει το όνομά του σε ολόκληρο το Αγιογιαννίτικο βουνό (ή Βουνάλι του Άη Γιάννη) μα και στο ίδιο το σπήλαιο που πολλοί ονοματίζουν "Σπήλαιο του Άη Γιάννη".
Η είσοδος του σπηλαίου ονομάζεται "Προθάλαμος" και αποτελείται από τρία επίπεδα. Το πρώτο και υψηλότερο, η "Καλυμμένη πλατεία", είναι στρωμένο με μπετόν και γύρω γύρω έχουν τοποθετηθεί παγκάκια. Το δεύτερο, ο "Κρυφός θάλαμος", χωρίζεται από το πρώτο με έναν πελώριο σταλαγμίτη, τον αρχαιότερο της Ευρώπης, με το όνομα "Πελώρια Κεντρική Κολώνα" και σταλαγμίτες δεξιά και αριστερά του, που μοιάζουν με αγάλματα. Στην "Κολώνα" έδεναν παλιά τα σχοινιά, για να κατέβουν στο κυρίως σπήλαιο. Το τρίτο επίπεδο του "Προθάλαμου" προεκτείνεται με ένα είδος διαδρόμου, στο τέλος του οποίου κιγκλιδωτή πόρτα οδηγεί στο κατεξοχήν εσωτερικό του σπηλαίου. Σε αυτό το επίπεδο, και σε ύψος τρία μέτρα περίπου από το δάπεδο, υπάρχει μικρό άνοιγμα που φανερώνει έναν θάλαμο με διαστάσεις 20x10 μέτρα, γνωστό ως "Κρύπτη". Αρχαιολογικές έρευνες στο χώρο αυτό κατά το 1974 - 75 αποκάλυψαν όστρακα και ανθρώπινα οστά που σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο της Πάρου. Περνώντας την κιγκλιδωτή πόρτα βρίσκεσαι στην καρδιά του σπηλαίου, το οποίο και χωρίζεται σε τρεις "αίθουσες".
Η πρώτη αίθουσα ή "Θάλαμος των πέτρινων καταρρακτών" έχει διαστάσεις 17x27x10 μέτρα και πλούσιο σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο. Την ονομασία του την πήρε από το μεγαλοπρεπή και θαυμαστό στολισμό προς το δεξιό τοίχο του, όπου υπάρχουν πανέμορφες κολώνες και σταλακτίτες σαν καταρράκτες.
Η δεύτερη αίθουσα ή "Θάλαμος του καθεδρικού ναού" βρίσκεται 25 μέτρα χαμηλότερα από την πρώτη. Οι διαστάσεις της είναι 33x20x30 μέτρα. Εδώ έγινε η λειτουργία των Χριστουγέννων, το 1673, από τον Μαρκήσιο ντε Ντουανέλ και τη συνοδεία του. Δεξιά υπάρχουν ολόλευκα σταλαγμιτικά συγκροτήματα και από πάνω τους κρεμαστοί "πολυέλαιοι". Πιο πέρα βρίσκεται ο σχηματισμός που εύστοχα ονομάστηκε "Μαύρος καταρράκτης" και απέναντί του σειρά από σταλαγμίτες, από τους οποίους ο χαμηλότερος είναι η περίφημη "Αγία Τράπεζα". Στη μια άκρη της αίθουσας αυτής και ένα μέτρο πιο χαμηλά υπάρχει μικρότερη αίθουσα με ωραιότατο σταλαγμίτη, την "Ομπρέλα". Η αίθουσα ονομάζεται "Αίθουσα του Βαράθρου" επειδή υπάρχει τρύπα διαμέτρου δύο μέτρων και βάθους περίπου 7 - 8 μέτρων.
Η τρίτη αίθουσα, που βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο, αποκαλείται "Βασιλική", εξαιτίας της επίσκεψης του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας και της επιγραφής που χάραξαν εκεί. Οι διαστάσεις της είναι 27x50x20 μέτρα. Δεν έχει ιδιαίτερα εντυπωσιακό στολισμό, αλλά είναι επιβλητική.
Το Δεκέμβριο του 1673, ο Μαρκήσιος ντε Νουαντέλ, πρεσβευτής του Λουδοβίκου ΙΔ' στην Κωνσταντινούπολη και λάτρης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, βρισκόταν στην Πάρο, φιλοξενούμενος του διαβόητου πειρατή Ντανιέλ. Αυτό ήταν ένα από τα συνεχή ταξίδια του στα ελληνικά νησιά με σκοπό τη συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων, για λογαριασμό της Γαλλίας. Στην Πάρο, και ενώ ο Νουαντέλ επέβλεπε τη φόρτωση αρχαιοτήτων, για τη Γαλλία, πληροφορήθηκε ότι στο γειτονικό νησί, την Ωλίαρο, υπήρχε κάποιο κολοσσιαίο άγαλμα.
Έφυγε αμέσως για το νησί με συνοδεία 500 ατόμων που την αποτελούσαν ζωγράφοι, σχεδιαστές, κτίστες, Ιησουΐτες, Καπουτσίνοι, Τούρκοι και πειρατές. Έφτασε στην είσοδο του σπηλαίου παραμονή των Χριστουγέννων, για να ανακαλύψει, με απογοήτευση, ότι το υποτιθέμενο άγαλμα δεν ήταν παρά ένας τεράστιος σταλαγμίτης. Έβαλε να τον κατεβάσουν με σκοινιά στο βάθος του σπηλαίου και στο φως των λαμπάδων και των φαναριών είδε έκθαμβος ν' απλώνεται γύρω του θαυμαστή η διακοσμητική γλυπτική της φύσης.
Αμέσως πήρε την απόφαση να τελεστεί η θεία λειτουργία των Χριστουγέννων πάνω σε έναν τεράστιο σταλαγμίτη με περιφέρεια 18 μέτρων και ύψος 8, που από τότε ονομάστηκε "Αγία Τράπεζα". Στον φωτισμένο από 100 λαμπάδες και 400 λυχνάρια χώρο, τη λειτουργία τέλεσε ο εφημέριος πρεσβευτής Ιωάννης Βαπτιστής ο εκ Περόννης. Η αυθόρμητη αυτή λειτουργία - που όμοιά της δεν είχε ξαναγίνει ποτέ προηγουμένως στον ελληνικό χώρο - ήταν μία συγκλονιστική εμπειρία. Στο σταλαγμίτη που χρησίμευσε ως Αγία Τράπεζα χαράχτηκε η επιγραφή: HIC IPSE CHRISTUS ADFUIT RJUS NATALI DIE MEDIA NOCTE CELEBRATO MDCLXXIII ("Εδώ ο Χριστός γιόρτασε τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων 1673.").
Ο Νουαντέλ και η ακολουθία του έμειναν στο σπήλαιο τρεις ημέρες και κοιμούνταν κοντά στην "Αγία Τράπεζα". Όσο, όμως, οι ζωγράφοι απαθανάτιζαν το σπήλαιο, άλλοι αποσπούσαν τεράστια κομμάτια σταλακτιτών και σταλαγμιτών που φορτώθηκαν στα πλοία για τη Γαλλία. Αυτή ήταν και η πρώτη μεγάλη σύληση του σπηλαίου. Αργότερα, κατά την περίοδο της ρωσικής κυριαρχίας στο νησί( 1770 - 1774), το σπήλαιο υπόκειται σε δεύτερη μεγάλη σύληση. Οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες που αποσπάστηκαν στολίζουν σήμερα τις προθήκες του μουσείου Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Ακολούθησαν οι Γερμανοί, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι οποίοι με τη σειρά τους κατέστρεψαν μεγάλο τμήμα του φυσικού διάκοσμου.
Μετά την επίσκεψη του Νουαντέλ, το ξεχασμένο ως τότε "Καταφύγι" - όπως έλεγαν οι ντόπιοι το σπήλαιο της Αντιπάρου - ξαναζωντάνεψε. Πλήθος ξένων περιηγητών κατέφθασε στο νησί, για να θαυμάσει το μεγαλείο της φύσης. Οι περιηγητές τολμούσαν την επικίνδυνη κατάβαση στα κατάβαθά του, με ανεμόσκαλες, σχοινιά και δάδες. Πολλοί είναι εκείνοι που επιστρέφοντας στις πατρίδες τους τύπωσαν σε βιβλία τις εντυπώσεις τους, συνοδευόμενες από θαυμάσιες χαλκογραφίες (γκραβούρες) του σπηλαίου και της εντυπωσιακής θέας που αντικρίζει κανείς ανεβαίνοντας προς αυτό. Τις κυκλοφορούσαν παντού, διαλαλώντας έτσι τη δόξα και το μεγαλείο της Ελλάδας, συμβάλλοντας στις προσπάθειες του Γένους για εθνική απελευθέρωση. Δυστυχώς, οι επισκέπτες συνέβαλαν και στη μερική αποδόμηση του σπηλαίου, αποσπώντας κομμάτια του ως σουβενίρ ή με σκοπό την πώλησή τους.
Οι πολλές υπογραφές Ελλήνων και ξένων επισκεπτών, προσωπικοτήτων και μη, αποτελούν βασικό συστατικό της μοναδικότητας του σπηλαίου. Ενδιαφέρουσες είναι η επιγραφή της Αγίας Τράπεζας που αναφέραμε πρωτύτερα, το χάραγμα του βασιλιά Όθωνα, στον τελευταίο θάλαμο, "Όθων Α' βασιλεύς της Ελλάδος της 27 Σεπτ. 1840" και σε άλλο σταλακτίτη τα ονόματα της ακολουθίας : "Β. Αδάμ 1840 Δ. Φραγκάκης". Επίσης, ξεχωριστή είναι η αφιέρωση "Ελένη ντε Τασέ, γυναίκα ασύγκριτη! Θησαυρός του μαρκησίου ντε Σαμπέρ, 1775". Φυσικά, τώρα απαγορεύεται η οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση.
Τη συστηματική εξερεύνηση, χαρτογράφηση και μελέτη της τουριστικής διαδρομής πραγματοποίησε το 1979 η περίφημη σπηλαιολόγος Άννα Πετροχείλου, η οποία και βάπτισε τους διάφορους χώρους του σπηλαίου.
Το εκπληκτικό σπήλαιο διανοίχτηκε ως επί το πλείστον σε μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους, πάνω στους οποίους επίκεινται ασβεστόλιθοι. Πιθανότατα δημιουργήθηκε κατά την Τριτογενή Περίοδο. Το σπήλαιο είναι βαραθρώδες, εξαιτίας της διέλευσης και συσσώρευσης μεγάλων ποσοτήτων νερού που κατέφαγε τα λιγότερα ανθεκτικά πετρώματα. Αργότερα, κατά την Τεταρτογενή, το σπήλαιο έπαψε να δέχεται τόσο μεγάλες ποσότητες νερού, ενώ όσο νερό υπήρχε στο εσωτερικό του διέφυγε από οχετούς και βάραθρα. Άρχισε τότε η σταγονορροή που δημιούργησε, με την πάροδο του χρόνου, όλο το σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό στολισμό του. Εξαιτίας των διαφορών στην επιφανειακή κλίση του εδάφους, η οποία επηρεάζει τη σταγονορροή, ο στολισμός είναι εντονότερος στις δύο πρώτες αίθουσες του σπηλαίου (μεγαλύτερη σταγονορροή) απ' ό,τι στην τρίτη.
Το σπήλαιο έχει έκταση περίπου 5.600 τετραγωνικά μέτρα. Το μέγιστο βάθος του είναι 85 μέτρα περίπου, έχει μήκος 89 μέτρα και το μέγιστο πλάτος του είναι σχεδόν 60 μέτρα. Οι μελέτες που έγιναν έδειξαν ότι δεν παρουσιάζει στατικά προβλήματα.
ΑΗ ΓΙΑΝΝΗΣ Ο ΣΠΗΛΙΩΤΗΣ - εορτάζει 8 Μαΐου
Στην είσοδο του σπηλαίου ο επισκέπτης συναντά το εκκλησάκι του Άη Γιάννη. Το ιδιαίτερα αγαπητό, αυτό, ξωκλήσι έχει δώσει το όνομά του σε ολόκληρη την τοποθεσία, η οποία ονομάζεται βουνάλι του Άη Γιάννη ή Αγιογιαννίτικο βουνό. Επικοινωνεί εσωτερικά με το μικρότερο και παλαιότερο εκκλησάκι (350 ετών) της Ζωοδόχου Πηγής.
Το εκκλησάκι του Άη Γιάννη ανακαινίστηκε το 1714 από τον Αντιπαριώτη Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτης Νεόφυτο Μαυρομμάτη, ο οποίος και συναρμολόγησε, σύμφωνα με την παράδοση, την κομμένη στα δύο εικόνα του Αγίου, καθώς αναγνώρισε ότι αυτός ήταν ο σεβάσμιος γέροντας που εμφανίστηκε στον ύπνο του και τον θεράπευσε από βαρύτατη ασθένεια.
Παραμονή και ανήμερα του Άη Γιαννιού, στις 7 και 8 Μαΐου γίνεται γραφικό πανηγύρι με τοπικά εδέσματα και τσικουδιά.
ΑΠΑΡΑΜΙΛΛΗ ΘΕΑ
Ανεβαίνοντας προς το σπήλαιο, η θέα είναι ξεχωριστή. Το Αιγαίο απλώνεται στα πόδια σας, χαζεύετε το Σωρό και τους γύρω ορμίσκους, την άγρια ομορφιά των βράχων, ενώ αντίκρυ η Πάρος, σε συνεχή ανοιχτό διάλογο με το νησί μας. Η απαράμιλλη θέα καθιστά την περιπατητική διαδρομή μία θαυμάσια εμπειρία (διαρκεί περίπου 1.5 ώρα), καθώς διασχίζει κανείς τα παράλια του ανατολικού τμήματος του νησιού και στη συνέχεια ανεβαίνει ψηλά, αλλάζοντας οπτική γωνία και φακό, για να καταγράψει στις αναμνήσεις του τη θάλασσα να σπινθηρίζει στο παιχνίδι της με τον ήλιο.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ:
Με το αυτοκίνητο ή ποδήλατο: Από το λιμάνι της Αντιπάρου, αριστερά από εκεί που σας αφήνει το καραβάκι από την Πούντα, ξεκινά ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος που οδηγεί στο σπήλαιο. Το πάρκινγκ του σπηλαίου είναι πολύ μεγάλο και άνετο.
Με το δημοτικό λεωφορείο: Από το λιμάνι της Αντιπάρου, κάτω από την πλατεία της Αγίας Μαρίνας, βρίσκεται η στάση του δημοτικού λεωφορείου. Τακτικά δρομολόγια για το σπήλαιο.
Με τα πόδια: Οι περιπατητικές διαδρομές αποτελούν μαγευτική εμπειρία. Από το Μώλο (Λιμάνι) υπολογίζεται στη 1,5 ώρα περίπου. Από το μικρό οικισμό του Αγίου Γεωργίου η πεζοπορία, μαζί με λίγη άνετη ορειβασία, συνολικής διάρκειας δυόμιση ωρών, θα ενθουσιάσει τους λάτρεις της φυσικής ζωής. Αυτόν τον δρόμο ακολουθούσαν παλαιότερα όσοι ήθελαν να επισκεφθούν το σπήλαιο, όταν ο καιρός δεν επέτρεπε τη δια θαλάσσης μεταφορά.
~* Είστε λάτρης της πολυκοσμίας ή της απόλυτης ηρεμίας; Θέλετε να συνδυάσετε το μπάνιο σας με ένα νόστιμο μεζέ; Λατρεύετε την κατάδυση, το ψάρεμα και τα θαλάσσια σπορ; Παραθερίζετε με την οικογένειά σας ή με τους φίλους σας; Είστε λάτρης της ιστορίας και της φύσης; Σας αρέσει η απανεμιά ή τα κύματα; Προτιμάτε τα βαθιά ή τα ρηχά νερά; Τα βράχια ή την αμμουδιά; Ονειρεύεστε να κολυμπήσετε σε μια σπηλιά και να γνωρίσετε τη μαγεία του Αιγαίου; Καλωσορίσατε στην Αντίπαρο! Η παρακάτω περιήγηση θα σας βοηθήσει να βρείτε τις παραλίες που ονειρεύεστε!
Με ακτογραμμή 57 χιλιομέτρων, η Αντίπαρος αγκαλιάζεται από εκπληκτικές παραλίες. Από τη μία πλευρά, την αγκαλιάζουν ήρεμα νερά με χρυσές αμμουδιές κι απ’ την άλλη κατακόρυφα βράχια με σπηλιές σμιλεμένες από το ανοιχτό πέλαγος και τους ανέμους.
Με εύκολη πρόσβαση από τον οικισμό, μόλις 5 λεπτά με τα πόδια, βρίσκονται οι εξής παραλίες:
Οι Ψαραλυκές η 1η και η 2η. Δύο οργανωμένες παραλίες, η μία φυσική συνέχεια της άλλης, με χρυσαφένια άμμο, beach bars, ξαπλώστρες και θαλάσσια παιχνίδια (μπανάνες κ.λπ.) αλλά και φυσική σκιά από αρμυρίκια.
Η Παναγιά (ή 3η Ψαραλυκή). Μεγάλος κόλπος με κρυστάλλινα νερά, αμμουδιά, ασημένιο βοτσαλάκι και πυκνή σκιά απ’ τα θαλασσόδεντρα, να δίνει το παρόν. Υπάρχει ταβερνάκι με παραδοσιακή κουζίνα. (Στάση δημοτικού λεωφορείου)
Το Σιφνέικο (ή Sun Set beach), στο οποίο πας με τα πόδια από τη πλατεία (500μ.) ή και με το αυτοκίνητο περιφερειακά. Με ωραία αμμουδιά, είναι εύκολη λύση για κολύμπι σε καθαρά νερά. Υπάρχει παιδική χαρά και πέτρινες πεζούλες για αγνάντεμα, με το βλέμμα να φθάνει ως τη Σίφνο, απ’ όπου και πήρε το όνομά του. Ιδιαίτερο ηλιοβασίλεμα, αρκεί να μην έχει βοριάδες. Απολαύστε ρομαντικό φαγητό και ποτό με θέα το μαγευτικό ηλιοβασίλεμα στο Σιφνέικο Γιαλό.
Αγ. Σπυρίδωνας. Η πιο ρηχή αμμουδιά του νησιού. Βρίσκεται βορειοανατολικά του λιμανιού. Με τα αρμυρίκια της, δημιουργεί έναν παράδεισο για όλα τα μικρά παιδιά (baby beach).
Η παραλία της Καλαργυρούς βρίσκεται στο βορειοανατολικό μέρος του νησιού. Είναι η πιο ήσυχη παραλία της Αντιπάρου, με αμμώδη και βραχώδη βυθό.
Η παραλία του Κάμπινγκ με τα καθάρια, γαλαζοπράσινα νερά που εκπλήσσουν. Συγκεντρώνει πολλή νεολαία, όπως είναι φυσικό, και σε μέρος της παραλίας επιτρέπεται ο γυμνισμός.
Υγρός περίπατος - περπατώντας απ’ το ένα νησί στο άλλο!
Αν θελήσει κανείς να απολαύσει τη θέα όλης της βόρειας, αντιπαριώτικης ακτής, δεν έχει παρά να διαβεί περπατώντας το στενό από την παραλία του Θεολόγου, έως τα ακατοίκητα Φειρά, απέναντι απ' το ακρωτήρι Βορινό. Το βάθος της θάλασσας, ανάμεσά τους, υπολογίζεται στο μισό μέτρο και προκαλεί για έναν σπάνιο υγρό περίπατο, ανοιχτό προς εξερεύνηση.
Εκτός οικισμού
Ανατολικά, σε απόσταση 3,5 χλμ από το λιμάνι, βρίσκονται τα Γλυφά, μία από τις πιο αγαπημένες παραλίες των επισκεπτών. Τα πεντακάθαρα νερά και η άμμος της, θα σας μαγέψουν. Οργανωμένη με ομπρέλες, ξαπλώστρες, καφετέρια και σχολή windsurfing. Η πρόσβαση στην παραλία είναι εύκολη. (Στάση δημοτικού λεωφορείου)
Αμέσως μετά τη διασταύρωση για το Σπήλαιο, το Απάντημα, προφυλαγμένη από ανέμους, έχει μικρή και ωραία αμμουδιά, ελεύθερο χώρο και οργανωμένο beach club - εστιατόριο. (Στάση δημοτικού λεωφορείου)
Στα 8 χλμ από το λιμάνι φτάνετε στην πολυσύχναστη παραλία Σωρός, τη μεγαλύτερη παραλία της Αντιπάρου. Καθαρή, πλατιά αμμουδιά με ψιλό βότσαλο και βαθιά νερά. Την λατρεύουν όλοι. Θα βρείτε εστιατόρια με νησιώτικη παραδοσιακή κουζίνα. (Στάση δημοτικού λεωφορείου). Λίγο πριν, στο Μικρό Σωρό, το ψιλό χαλικάκι θα ενθουσιάσει όσους δεν είναι φαν της άμμου.
Στα νότια, σε απόσταση περίπου 2km από το Σωρό, το κολύμπι και οι βουτιές στο Σώστη μένουν αξέχαστες. Μικρή παραλία, με άμμο και τυρκουάζ νερά. Συνεχίζοντας, κάτω από το ξωκλήσι της Φανερωμένης, θεόρατοι βράχοι έχουν φτιάξει ένα απάνεμο καταφύγιο για ηρεμία και ανεπανάληπτες βουτιές.
Τα Λιβάδια, μετά τον Κάμπο,είναι μία απομακρυσμένη παραλία με άμμο και χωρίς σκιά, ιδανική για φυσιολάτρεις. Τα Μοναστήρια είναι δυο παραλίες ανάμεσα σε δύο λόφους, στο δυτικό τμήμα του νησιού, με άμμο και πανέμορφο βυθό.
Οικισμός του Άη Γιώργη και κοντινές εκδρομές
Στον οικισμό του Άη Γιώργη υπάρχουν τρεις παραλίες: το Κακό Ρέμα, αμμώδης παραλία με μαγευτική θέα όπου και μπορείτε να χαλαρώσετε, ο Βαθύς Βόλος, αμμουδερή, με ομπρέλες και ξαπλώστρες και η μικρή παραλία του Αη Γιώργη, με λεπτή άμμο, κοντά στο ξωκλήσι.
Στο μικρό λιμανάκι του Αη Γιώργη υπάρχουν ταβέρνες και καφετέριες, για να απολαύστε απέραντη, μαγευτική θέα και τοπικές νοστιμιές. (Στάση δημοτικού λεωφορείου).
Στην προβλήτα ξαποσταίνουν όσες ψαρόβαρκες δεν έχουν βγει στο πέλαγος. Εκεί δένει και το καραβάκι που αναλαμβάνει τις εκδρομές στο Δεσποτικό και στις πιο εξωτικές παραλίες του νησιού και των κοντινών βραχονησίδων, όπως ο «Επιτάφιος» - με τα λευκά κατακόρυφα βράχια, τα γαλαζοπράσινα νερά και τις θαλάσσιες σπηλιές. Κοντά είναι και η Σπηλιά της φώκιας. Οι φώκιες βγάζουν το κεφάλι τους, κολυμπώντας στον Όρμο του Δεσποτικού, και χαιρετούν συχνά τα δελφίνια.
Δεσποτικό
Το ακατοίκητο αυτό νησί, με το αρχαιολογικό ενδιαφέρον, κρύβει πανέμορφες παραλίες. Η πρόσβαση γίνεται με ιδιωτικό σκάφος ή με καραβάκι από το Άη Γιώργη, με καθημερινά συχνά δρομολόγια.
Κατάλληλες για κολύμπι είναι η παραλία απέναντι από τον Άη Γιώργη, στο εκκλησάκι της Παναγίας, τα Πλακάκια, καθώς και το Λιβάδι, στα νότια του νησιού. Μοναδική παραλία με ασημένια άμμο και κατακάθαρα, κρυστάλλινα νερά.
*** ΠΟΛΥΑΙΓΟΣ
Πολύαιγος ή Υπόληβος ή Πόληβος είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους. Βρίσκεται μόλις 1,07 ναυτικά μίλια νοτιοανατολικά της Κιμώλου, 3,77 ναυτικά μίλια ανατολικά της Μήλου, 8,76 ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά της Σίφνου και 11,5 ναυτικά μίλια βορειοδυτικά της Φολεγάνδρου. Έχει έκταση περίπου 18,146 τ.χλμ. και παρότι εμφανίζεται ως ακατοίκητο στην απογραφή του 2001, κατοικείται από ένα ζεύγος κτηνοτρόφων. Παλαιότερα, το 1951, είχε 14 κατοίκους ενώ ακόμη παλαιότερα αναφέρεται ότι κατοικούσαν εκεί 170 άτομα. Χρησιμοποιείται κυρίως ως βοσκότοπος κάτι που δικαιολογεί και το όνομα της «Πολύαιγος», από το «πολλές αίγες», δηλαδή «πολλές κατσίκες». Μέρος του νησιού ανήκει στην εκκλησία της Κιμώλου, την «Παναγία Οδηγήτρια». Αναφέρεται [2]ότι το μεγαλύτερο μέρος του νησιού είναι ιδιοκτησία του κληροδοτήματος Ιωάννη Σταύρου Λογοθέτη.
Από το 1898 υπάρχει στο νησί φάρος, στο ακρωτήρι Μάσκουλα, σε ύψος 138 μέτρων, στη θέση 36°46,6N 024°39,7E , στην ανατολική πλευρά του νησιού. Στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού υπάρχουν ερείπια της Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο ναός της οποίας ήταν βασιλική με τρούλο, που είχε ιδρυθεί το 1622. Ανθρώπινη δραστηριότητα είναι επίσης προφανής από δυο λατομεία στο ίδιο τμήμα όπου γινόταν εξόρυξη τραχείτη, χρησιμοποιούμενου για μυλόπετρες.
Η Ελλάδα έχει περιλάβει την Πολύαιγο στο πρόγραμμα Natura 2000 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεωρώντας την σημαντικό βιότοπο ανενόχλητο από την ανθρώπινη παρουσία. Στο νησί γεννά τα μικρά της η μεσογειακή φώκια Μονάχους Μονάχους.
*** ΗΡΑΚΛΕΙΑ
Ηρακλειά είναι το δυτικότερο νησί του συμπλέγματος των Μικρών Ανατολικών Κυκλάδων με επιφάνεια 18,078 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Βρίσκεται στα νότια της Νάξου και απέχει 18 ναυτικά μίλια από τη Χώρα της Νάξου (περίπου 1 ώρα και 15 λεπτά διαδρομής με το πλοίο της γραμμής) και 2,5 ναυτικά μίλια από τα νότια ακρωτήρια Γαϊτάνι και Κατωμέρι της Νάξου. Η Ηρακλειά έχει 151 κατοίκους και αποτελείται από δύο οικισμούς: τη Παναγία ή Χώρα και τον Άγιο Γεώργιο όπου βρίσκεται το λιμάνι του νησιού.
Η Ηρακλειά προσφέρεται για ηρεμία και χαλάρωση. Δεν έχει έντονη νυκτερινή ζωή, αλλά οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν ήσυχους περιπάτους ή καταδύσεις για να θαυμάσουν τον πλούσιο βυθό.
Το λιμάνι διαθέτει πόσιμο νερό για την εξυπηρέτηση των επιβατών των σκαφών που το προσεγγίζουν. Το νησί διαθέτει επίσης ελικοδρόμιο. Στην Ηρακλειά δεν υπάρχει σταθμός βενζίνης ούτε τραπεζική εξυπηρέτηση.
Οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία και το νησί φημίζεται για τα νόστιμα παραδοσιακά του τυριά, τα κρέατα (κατσίκι, αρνί και χοιρινό), τη φάβα και το θυμαρίσιο μέλι εξαιρετικής ποιότητας. Τους θερινούς μήνες αρκετοί κάτοικοι της Ηρακλειάς ασχολούνται με τον τουρισμό.
*** ΓΥΑΡΟΣ
Η Γυάρος (και Γιούρα) είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους μεταξύ Άνδρου, Σύρου και Κέας. Σήμερα το νησί είναι ακατοίκητο. Χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος εξορίας στους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά και στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 μέχρι το 1961 και από το 1967 μέχρι το 1974.[1]
*** ΚΕΡΟΣ
Η Κέρος είναι νησίδα βορειοδυτικά της Αμοργού με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Στην αρχαιότητα το νησί ονομαζόταν Κέρεια ή Κερία, με την πρώτη αναφορά του ονόματός του να γίνεται το 425 π.X., σε μια επιγραφή με τα ονόματα των φορολογουμένων συμμάχων της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Ορεινή, άγονη, χωρίς πηγές πόσιμου νερού και χωρίς δυνατότητες εύκολης πρόσβασης, η Κέρος διαθέτει ως κυριότερο πέτρωμα το μάρμαρο και μάλιστα το λευκό και λεπτόκοκκο επικρατεί των άλλων. Η επιφάνειά της εκτιμάται στα 15,042 τ.χλμ. ενώ έχει μήκος ακτών 27 χιλιόμετρα.
Κατά τον Μεσαίωνα η Κέρος χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο πειρατών ενώ στα νεότερα χρόνια και ως το 1952 αποτελούσε ιδιοκτησία της μονής της Παναγίας Χοζοβιώτισσας της Αμοργού και εν συνεχεία περιήλθε στη Γεωργική Υπηρεσία. Τμήματα της έκτασής της δημοπρατούνται ως κτηνοτροφικοί κλήροι σε τακτά χρονικά διαστήματα σε βοσκούς. Σήμερα ανήκει στην Αμοργό και είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος.
Στην Κέρο στην τοποθεσία Κάβος Δασκαλιού έχει εντοπιστεί πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων που χρονολογούνται από την εποχή του Κυκλαδικού πολιτισμού, μεταξύ αυτών και πολλά κυκλαδικά ειδώλια, κάτι που κάνει τους ερευνητές να υποθέτουν ότι στο νησί υπήρχε κατά την Πρωτοκυκλαδική εποχή λατρευτικό κέντρο παρόμοιας εμβέλειας με το Ιερό του Απόλλωνος στη Δήλο στα κλασικά χρόνια. Στην απέναντι νησίδα Δασκαλιό έχει εντοπιστεί εκτεταμένος οχυρωμένος οικισμός της ίδιας εποχής. Λόγω του πολιτιστικού της πλούτου αυτού έχει λεηλατηθεί επανειλημμένα κατά το παρελθόν από λαθρανασκαφείς αρχαιοκάπηλους. Από εκεί προέρχεται ο λεγόμενος «Θησαυρός της Κέρου», παλαιότερα στην συλλογή Ερλενμαγερ και σήμερα, το μεγαλύτερο τμήμα του, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Συστηματικές ανασκαφές διενεργήθηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1963, το 1967. Ευρήματα από την Κέρο εκτίθενται στο Μουσείο της Νάξου. Η Κέρος σήμερα είναι ακατοίκητη.
***ΡΗΝΕΙΑ
Η Ρήνεια είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους. Βρίσκεται πλησίον της Μυκόνου ενώ η έκτασή της είναι 13,904 τ.χλμ. Το μήκος των ακτών της φτάνει τα 43 χιλιόμετρα. Η Ρήνεια σήμερα είναι ακατοίκητη και ανήκει στον Δήμο Μυκόνου.
Η Ρήνεια έχει ίχνη κατοίκησης από την 5η χιλιετία π.Χ. Στα ιστορικά χρόνια το νησί βρέθηκε στην σκιά της γειτονικής Δήλου. Το 530 π.Χ. ο τύραννος Πολυκράτης της Σάμου κατέλαβε το νησί και το αφιέρωσε στο ιερό του Απόλλωνα της Δήλου. Το γεγονός αυτό αποτελεί και την πρώτη ιστορική αναφορά που διαθέτουμε για την Ρήνεια. Όταν οι Αθηναίοι επέβαλαν την κάθαρση στο νησί της Δήλου, κατά τα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου και αποφάσισαν να μην γεννιέται και να μην πεθαίνει κανείς στο ιερό νησί, η Ρήνεια μετατράπηκε σε απέραντη νεκρόπολη. Παράλληλα στο νησί λειτουργούσε και θεραπευτήριο στο οποίο κατέληγαν οι βαριά άρρωστοι που δεν επιτρεπόταν πλέον να παραμένουν στην Δήλο. Μετά την παρακμή της Δήλου η Ρήνεια εγκαταλείφθηκε. Στα σύγχρονα χρόνια το νησί χρησιμοποιείται ως τόπος βοσκής κοπαδιών από το γειτονικό νησί της Μυκόνου[
*** ΔΟΝΟΥΣΑ
Η Δονούσα γνωστή και ως Δενούσα, η Δόνουσα των αρχαίων, η Stenosa ή Spinosa των ξένων ναυτικών του ΙΘ΄αι. (Luigi Lamberti: Portolano del Mare Mediterraneo, Livorno 1856 τομ.ΙΙ σ.286) μαζί με την Αμοργό αποτελούν τα ανατολικότερα νησιά των Κυκλάδων.
Η Δονούσα απέχει 14 ναυτικά μίλια από το λιμάνι της Αμοργού (Κατάπολα) και 4 ν.μ. βορειοανατολικά από τις νησίδες Μακάρες περί το μέσον και ανατολικά της Νάξου και 8 ναυτικά μίλια από Νάξο. Η έκτασή της είναι 13,652 τ.χλμ., λοφώδης και πετρώδης (μεγίστης διαμέτρου 3 μίλια) με μέγιστο υψόμετρο 385 μέτρα και με 141 μόνιμους κατοίκους κατά την απογραφή του 2011.[1]
Περιβάλλεται από πολλούς σκοπέλους πλην όμως έχει καθαρό δίαυλο εισόδου στο λιμάνι που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό όρμο, από τη πλευρά των Μακάρων νήσων. Απαιτείται προσοχή από τους προσεγγίζοντες ιδίως τις ανατολικές ακτές ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
~*Η Δονούσα, ακριβώς λόγω της θέσης της, υπήρξε κατά καιρούς αναπόφευκτος σταθμός σε ποικίλα θαλάσσια περάσματα: ο Βιργίλιος την αναφέρει στην πορεία του Αινεία από την Τροία στην Ιταλία, ενώ ταξιδιώτες του 18ου και 19ου αι., πλέοντας από τη Νάξο στην Πάτμο ή αντίστροφα, περνούσαν από αυτήν. Αυτός ο βράχος είχε περισσότερους από έναν πρωτοκυκλαδικούς οικισμούς. Επάνω από τα ερείπια ενός από αυτούς, στην προστατευμένη από τον βοριά νοτιοανατολική πλευρά της, σ' ένα απόκρημνο ακρωτήρι με βαθύ αγκυροβόλι, το «Βαθύ Λιμενάρι», ανασκάφηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά βραχύβια, οχυρωμένη εγκατάσταση που χρονολογείται ανάμεσα στον 9ο και τον 8ο αι.π.Χ.. τα δωδεκανησιακά στοιχεία της κεραμικής, εκτός από τα κυκλαδικά-ναξιακά, μαρτυρούν ότι ο οικισμός αυτός ήταν ένας εμπορικός σταθμός σε ένα θαλάσσιο δρόμο, ο οποίος ένωνε την Αττική και την Εύβοια με το ανατολικό Αιγαίο. Στον 1ο αι.π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος παραχώρησε το νησί στους Ρόδιους,ενώ στους αυτοκρατορικούς χρόνους υπήρξε τόπος εξορίας.[2] Θα καταστεί γνωστή στα ελληνικά πολιτικά δρώμενα εκ του γεγονότος ότι οι κάτοικοί της έμαθαν την έξωση του Βασιλιά Όθωνα 14 χρόνια αργότερα, όταν επισκέφθηκε το νησί ο Γεώργιος ο Α΄.
Αργότερα έγινε γνωστή και στην Ιστορία του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου λόγω της «ανθράκευσης» δηλαδή του εφοδιασμού με κάρβουνο του Γερμανικού καταδρομικού Γκαίμπεν αποκρυπτόμενο πίσω από το ακρωτήριο Άσπρο, διαφεύγοντας έτσι των Αγγλικών και Γαλλικών πολεμικών πλοίων
~ ~ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 :
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Κυριακή 01 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 . ΚΑΛΟ και Ευλογημένο μήνα για όλους μας !: http://stamos-dynami.blogspot.com/2018/07/blog-post.html .-
~*ARFARA - ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ , Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Δευτέρα 02 Ιουλίου 2018. ΟΜΟΡΦΗ , ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΧΑΡΟΥΜΕΝΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ για όλους μας : http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Παρασκευή 06 Ιουλίου 2018 : http://snsstamoskal.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Σάββατο 07 Ιουνίου 2018 : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Κυριακή 08- Ιουλίου 2018 . : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/blog-post.html .-
~* Κυριακή, 8 Ιουλίου 2018 , ARFARA ΑΡΦΑΡΑ , ΒΙΝΤΕΟ από εκδηλώσεις και ΟΜΙΛΙΕΣ στο ΑΡΦΑΡΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ , : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.com/2018/07/arfara-08-2018-video-1.html .-
~** ARFARA ΑΡΦΑΡ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Δευτέρα 09 Ιουλίου 2018 . : http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* arfara ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης.
ΤΡΊΤΗ 10 Ιουλίου 2018 : http://snsarfara.blogspot.com/2018/07/arfara.html .
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Τετάρτη 11 Ιουλίου 2018: http://stamos-dynami.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .Πέμπτη 12 Ιουλίου 2016 :
http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.com/2018/07/arfara_12.html .-
~ * ARFARA ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Παρασκευή 13 Ιουλίου 2018 : http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.com/2018/07/arfara_13.html .-
~* ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ.. ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ ....Σάββατο 14 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 , : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/14-2018.html .-
Σάββατο 14 Ιουλίου 2018 . : http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/arfara_14.html .-
~* ARFARA ΑΡΑΡΑ ΝΕΑ , Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Κυριακή 15 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 . : http://arfara-messinias-stamos.blogspot.com/2018/07/arfara_15.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Δευτέρα 16 Ιουλίου 2018 : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.com/2018/07/arfara_15.html .-
~*ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης ..
Τρίτη 17 Ιουλίου 2018 : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.com/2018/07/arfara_17.html .-
~*ARFARA ΑΡΦΑΡΑ τα ΝΕΑ μας Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Τετάρτη 18 Ιουνίου 2018 . : http://dimmetoparfara.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~*ARFARA ΑΡΦΑΡΑ τα ΝΕΑ μας Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Πέμπτη 19 ΙΟΥΛΊΟΥ 2018 . : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.com/2018/07/arfara_18.html .-
~* ΕΛΛΑΔΑ- ΕΚΔΡΟΜΕΣ -ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ
Στα Ελληνικά Νησιά μας ΄ Α/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ .....
1ο μέρος ~* ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ.. ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ ....Σάββατο 14 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 , : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/14-2018.html .-
Β/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ ... 2ο μέρος .. Πέμπτη 19 Ιουλίου 2018 : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/blog-post_19.html .-
Στα Ελληνικά Νησιά μας ΄
Α/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ .....
1ο μέρος ~* ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ.. ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ ....Σάββατο 14 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 , : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/14-2018.html .-
Β/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ ... 2ο μέρος .. Πέμπτη 19 Ιουλίου 2018 :
Συντεταγμένες: 37°03′00″N 25°28′00″E / 37.05°N 25.4667°E
Οι Κυκλάδες είναι νησιωτικό σύμπλεγμα στο Αιγαίο πέλαγος που κείται γενικά μεταξύ των 36ου και 38ου Βόρειων παραλλήλων και μεταξύ των 24ου και 26ου Ανατολικών μεσημβρινών.
Η διάταξη των νησιών είναι σε δύο παράλληλες ευθείες σε συνέχεια του Σουνίου και της Ευβοίας προσδίδοντας την επιμέρους διάκριση σε Δυτικές και Ανατολικές Κυκλάδες, οι οποίες αποτελούν τον ομώνυμο νομό Κυκλάδων. Ο συνολικός πληθυσμός του Νομού είναι 112.615 κάτοικοι (απογραφή 2001) και η έδρα του στην Ερμούπολη.
Το όνομα τους δόθηκε από τους αρχαίους γεωγράφους εξαιτίας της κυκλικής διάταξης γύρω απ' την ιερή νήσο Δήλο (γενέτειρα της θεάς Άρτεμης και του Απόλλωνα) σε αντιδιαστολή των υπολοίπων νήσων του Αιγαίου που τις αποκαλούσαν Σποράδες.[1]
Στις Κυκλάδες ανήκουν τα παρακάτω νησιά, τα οποία κατά σειρά μεγέθους είναι:
Επίσης ο νομός Κυκλάδων περιλαμβάνει και πολυάριθμα μικρότερα νησιά καθώς και συστάδες νησιών όπως η συστάδα Αντιπάρου, οι νησίδες Μακάρες, η Άνυδρος (ή Αμοργοπούλα), το Ασπρονήσι, η Νέα Καμένη, η Παλαιά Καμένη, η Ασκανιά, η Εσχάτη, η Χριστιανή, η Νικουριά, η Καρδιώτισσα, η Κιτριανή, η Σεριφοπούλα, το Γλαρονήσι, το Ρευματονήσι, το Αβολαδονήσι, το Τραγονήσι, τα Αβελονήσια και το Σχινονήσι.
Τα έξι μικρά νησάκια μεταξύ Αμοργού και Νάξου, αποτελούν τις Μικρές Κυκλάδες. Αυτά είναι τα προαναφερόμενα: Κουφονήσια (το Άνω και Κάτω Κουφονήσι), η Ηρακλειά, η Σχοινούσα, η Δονούσα και η Κέρος.
Οι Κυκλάδες είναι νησιωτικό σύμπλεγμα στο Αιγαίο πέλαγος που κείται γενικά μεταξύ των 36ου και 38ου Βόρειων παραλλήλων και μεταξύ των 24ου και 26ου Ανατολικών μεσημβρινών.
Η διάταξη των νησιών είναι σε δύο παράλληλες ευθείες σε συνέχεια του Σουνίου και της Ευβοίας προσδίδοντας την επιμέρους διάκριση σε Δυτικές και Ανατολικές Κυκλάδες, οι οποίες αποτελούν τον ομώνυμο νομό Κυκλάδων. Ο συνολικός πληθυσμός του Νομού είναι 112.615 κάτοικοι (απογραφή 2001) και η έδρα του στην Ερμούπολη.
Το όνομα τους δόθηκε από τους αρχαίους γεωγράφους εξαιτίας της κυκλικής διάταξης γύρω απ' την ιερή νήσο Δήλο (γενέτειρα της θεάς Άρτεμης και του Απόλλωνα) σε αντιδιαστολή των υπολοίπων νήσων του Αιγαίου που τις αποκαλούσαν Σποράδες.[1]
Στις Κυκλάδες ανήκουν τα παρακάτω νησιά, τα οποία κατά σειρά μεγέθους είναι:
| Νησί | Εικόνα | Έκταση (τ.χλμ.) | Πληθυσμός (2011) | Πληθυσμός (2001) | Πληθυσμός (1991) | Πληθυσμός (1981) | Πληθυσμός (1971) | Πρωτεύουσα | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Νάξος | 429,785 | 18.864 | 18.188 | 14.838 | 14.037 | 14.201 | Νάξος | |
| 2 | Άνδρος | 379,21 | 9.221 | 10.009 | 8.781 | 9.020 | 10.457 | Άνδρος | |
| 3 | Πάρος | 196,308 | 13.715 | 12.853 | 9.591 | 7.881 | 6.776 | Παροικιά | |
| 4 | Τήνος | 194,59 | 8.636 | 8.574 | 7.747 | 7.730 | 8.232 | Τήνος | |
| 5 | Μήλος | 158,403 | 4.977 | 4.771 | 4.390 | 4.554 | 4.499 | Πλάκα | |
| 6 | Κέα | 131,693 | 2.455 | 2.417 | 1.787 | 1.648 | 1.666 | Ιουλίδα | |
| 7 | Αμοργός | 121,464 | 1.973 | 1.859 | 1.630 | 1.718 | 1.822 | Αμοργός | |
| 8 | Ίος | 108,713 | 2.024 | 1.838 | 1.654 | 1.451 | 1.270 | Ίος | |
| 9 | Κύθνος | 99,432 | 1.456 | 1.608 | 1.632 | 1.502 | 1.586 | Κύθνος | |
| 10 | Μύκονος | 86,125 | 10.134 | 9.306 | 6.170 | 5.503 | 3.823 | Μύκονος | |
| 11 | Σύρος | 84,069 | 21.507 | 19.782 | 19.870 | 19.668 | 18.642 | Ερμούπολη | |
| 12 | Σαντορίνη (Θήρα) | 76,19 | 18.883 | 13.402 | 9.360 | 7.083 | 6.196 | Φηρά | |
| 13 | Σέριφος | 75,207 | 1.420 | 1.414 | 1.095 | 1.133 | 1.083 | Σέριφος | |
| 14 | Σίφνος | 73,942 | 2.625 | 2.442 | 1.960 | 2.087 | 2.043 | Απολλωνία | |
| 15 | Σίκινος | 41,676 | 273 | 238 | 267 | 290 | 331 | Σίκινος | |
| 16 | Ανάφη | 38,636 | 271 | 273 | 261 | 292 | 353 | Ανάφη | |
| 17 | Κίμωλος | 37,426 | 910 | 769 | 728 | 786 | 1.086 | Κίμωλος | |
| 18 | Αντίπαρος | 35,09 | 1.211 | 1.037 | 819 | 635 | 538 | Αντίπαρος | |
| 19 | Φολέγανδρος | 32,384 | 765 | 667 | 558 | 567 | 646 | Φολέγανδρος | |
| 20 | Μακρόνησος | 18,427 | 9 | 5 | 0 | 4 | 12 | ||
| 21 | Πολύαιγος | 18,146 | 2 | 0 | 0 | 1 | 4 | ||
| 22 | Ηρακλειά | 18,078 | 141 | 151 | 115 | 95 | 129 | Ηρακλειά | |
| 23 | Γυάρος | 17,574 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | ||
| 24 | Κέρος | 15,042 | 0 | 0 | 0 | 0 | 7 | ||
| 25 | Ρήνεια | 13,904 | 0 | 0 | 11 | 24 | |||
| 26 | Δονούσα | 13,652 | 167 | 163 | 111 | 116 | 149 | Δονούσα (Σταυρός) | |
| 27 | Θηρασία | 9,246 | 319 | 268 | 233 | 245 | 291 | Θηρασία | |
| 28 | Σχοινούσα | 8,144 | 256 | 206 | 122 | 140 | 197 | Σχοινούσα | |
| 29 | Αντίμηλος | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 | |||
| 30 | Δεσποτικό | 7,754 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| 31 | Άνω Κουφονήσι | 5,77 | 399 | 366 | 275 | 232 | 238 | Κουφονήσι | |
| 32 | Κάτω Κουφονήσι | 3,898 | 0 | 0 | 0 | 5 | 6 | ||
| 33 | Δήλος | 3,536 | 14 | 9 | 16 | 16 |
Τα έξι μικρά νησάκια μεταξύ Αμοργού και Νάξου, αποτελούν τις Μικρές Κυκλάδες. Αυτά είναι τα προαναφερόμενα: Κουφονήσια (το Άνω και Κάτω Κουφονήσι), η Ηρακλειά, η Σχοινούσα, η Δονούσα και η Κέρος.
~* Στο 1ο μέρος ΕΛΛΛΔΑ -ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ- ΕΚΔΡΟΜΕΣ -ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ στα Ελληνικά Νησιά ,.. αναφερθήκαμε στα Κυκλαδίτικα νησιά , ..ΑΝΔΡΟΣ , ΤΗΝΟΣ , ΜΥΚΟΝΟΣ , ΠΑΡΟΣ , ΝΑΞΟΣ , ΙΟΣ , ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ , ΣΥΡΟΣ ,ΣΚΥΡΟΣ , .. και επί πλέον στα νησιά του Αιγαίο : ΠΑΤΜΟΣ , ΛΕΡΟΣ , ΣΚΙΑΘΟΣ , ΣΚΟΠΕΛΟΣ , ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ ....
~* Σήμερα συνεχίζουμε με τα Κυκλαδίτικα νησιά μας ....:
ΔΗΛΟΣ , ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ , ΣΥΦΝΟΣ , ΜΗΛΟΣ , ΚΕΑ , ΑΜΟΡΓΟΣ , ΚΥΘΝΟΣ , ΑΝΑΦΗ , ΚΙΜΩΛΟΣ , ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ , ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ ,ΠΟΛΥΑΙΓΟΣ , ΗΡΑΚΛΕΙΑ , ΓΥΑΡΟΣ , ΚΕΡΟΣ , ΡΗΝΕΙΑ , ΔΟΝΟΥΣΑ , ..
*** ΔΗΛΟΣ
Η Δήλος, (αρχαία αττική διάλεκτος: Δῆλος και δωρική: Δᾶλος), είναι μικρή νήσος των Κυκλάδων, δυτικά της Μυκόνου. Στην αρχαιότητα υπήρξε ιδιαίτερα διάσημη ως γενέτειρα του θεού Απόλλωνα, εξ ου και η επωνυμία του Δήλιος και εκ τούτου σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο που εξελίχθηκε ομοίως και σε εμπορικό. Ο κάτοικος της Δήλου καλείται Δήλιος, ή Δηλιεύς (στον πληθυντικό Δήλιοι ή Δηλιείς, αντίστοιχα).Σήμερα η νήσος Δήλος υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Μυκόνου. Ο πληθυσμός του, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, είναι 24 κάτοικοι, οι οποίοι ανήκουν κατά κύριο λόγο στο προσωπικό του αρχαιολογικού χώρου και του αρχαιολογικού μουσείου της Δήλου (φύλακες και διοικητικοί). Το νησί διαθέτει επίσης μικρό λιμανάκι στη δυτική του πλευρά, το οποίο εξυπηρετεί τα τουριστικά πλοιάρια που φέρνουν επισκέπτες για τον αρχαιολογικό χώρο. Τα περισσότερα αναχωρούν από τη γειτονική Μύκονο. 
Με το όνομα Δήλες (στον πληθυντικό) φέρονται ομού, ως σύμπλεγμα νησίδων, η Δήλος και η γειτνιάζουσα βορειοδυτικά και μεγαλύτερη αυτής ερημονησίδα Ρήνεια, διακρινόμενες μεταξύ τους με τα ονόματα Μικρά Δήλος (η Δήλος) και Μεγάλη Δήλος ( η Ρήνεια). Στους παλαιότερους χάρτες των περιηγητών και οι δύο νησίδες αναφέρονται με το όνομα «Sdiles», εκ παραφθοράς της φράσης «εις Δήλες», ή «στις Δήλες». ~* Η Δήλος, ή Δήλες βρίσκονται ΒΔ της Νάξου, Β. της Πάρου, ΒΑ. της Σίφνου και Σερίφου, 17 ν. μίλια ακριβώς Α. της Σύρου, ΝΑ. της Άνδρου και Τήνου και μόλις 2 μίλια ΝΔ. της Μυκόνου. Στην έκκεντρη θέση αυτή της Δήλου ως προς τα προηγούμενα νησιά, όλα ορατά από υψώματα των Δηλών, φέρεται να αποδόθηκε από τους αρχαίους γεωγράφους, και η ονομασία τους σε Κυκλάδες, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου καλούμενα «Σποράδες». Εξ ου μάλιστα και η αρχαία ποιητική ονομασία της νήσου «Ιστίη» (= εστία), κατά Καλλίμαχο.
Η Δήλος έχει σχήμα κανονικό επίμηκες, κείμενη κατά διεύθυνση Βορρά - Νότου, δίνοντας την εικόνα αναρτημένης χλαμύδας, εξ ου και οι αρχαίοι την αποκαλούσαν επίσης «Χλαμυδία», (Πλίνιος, Στέφανος Βυζάντιος). Το μέγιστο μήκος της είναι 5 χλμ και το μέγιστο πλάτος της 1,3 χλμ., ο δε περίπλους της 5,5 μίλια. Η συνολική της έκταση είναι 6,85 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τη νήσο διατρέχει σε όλο το μήκος της μια κεντρική λοφοσειρά με κυριότερες κορυφές από Β. προς Ν. τη «Γκαμήλα» (με υψόμετρο 52,5 μ., ΝΔ. αυτής και πίσω από το αρχαιολογικό μουσείο οι «Πλάκες» (38,5 μ.). Ακολούθως περί το μέσον της νήσου και μετά από ένα ανώνυμο λόφο (73,5 μ.) υψώνεται το λεγόμενο «Κάστρο» που πρόκειται για το αρχαίο όρος «Κύνθος», με υψόμετρο 115 μ. αποτελώντας το υψηλότερο σημείο του νησιού. Εξ αυτού και οι παράλληλες ποιητικές αρχαίες ονομασίες της νήσου «Κυνθία», «Κυνθιάς», «Κύναιθος» και «Κυναιθώ». Στη συνέχεια, ΝΔ. του προηγουμένου, βρίσκεται η «Γκλαστροπή» (36 μ.) ακολουθώντας στο νότιο μέρος της νήσου και στο κέντρο αυτής η κορυφή «Κάτω Βάρδια» (83 μ.).
Η Δήλος στερείται πηγών και συνεπώς ποταμών. Τα όμβρια ύδατα σχηματίζουν μόνο τον χειμώνα ξεροπόταμους που ρέουν κάθετα της λοφοσειράς και που εκβάλουν στη θάλασσα. Σημαντικότερος εξ αυτών είναι αυτός που σχηματίζεται στις ΒΔ πλαγιές του Κύνθου και που εκβάλει δυτικά, Β. του λιμένος. Είναι ο ονομαστός των αρχαίων «Ινωπός», που λεγόταν ότι τα νερά του λάμβανε από τον ποταμό Νείλο. Μοναδική κοιλάδα της νήσου είναι αυτή που σχηματίζεται δυτικά του λόφου Κύνθου, στην οποία και αναπτύχθηκε το ιερό της Δήλου, η αρχαία πόλη και η αρχαία τεχνητή «ιερά λίμνη».
Το κλίμα της Δήλου, αν και μεσογειακό, χαρακτηρίζεται περισσότερο άνυδρο με μεγάλη περίοδο ετήσιας ξηρασίας που αρχίζει από το τέλος της Άνοιξης και συνεχίζει μέχρι τα μέσα του Φθινοπώρου. Η δε περιορισμένη χλωρίδα της Δήλου, μόνο πόες, αναπτύσσεται κυρίως από την πρωινή δρόσο. Η ηλιοφάνεια της Δήλου θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες του ελληνικού χώρου. Οι δε ισχυροί άνεμοι που πνέουν συχνά στην περιοχή, κυρίως βόρειοι, παρέχουν μία εκπληκτική ορατότητα που φθάνει ακόμα και τα 30 ν.μίλια.
~* Πρώτος που μελέτησε επισταμένα, επί διετία (1906-1908), τη γεωλογική σύσταση της Δήλου ήταν ο σπουδαίος Γάλλος γεωλόγος Λουκιανός Καγιέ {Lucien Cayeux] (1864-1944), εκπονώντας σχετική μελέτη υπό τον τίτλο «Description physique de l'ile de Délos», και η οποία δημοσιεύτηκε το 1911 ως 4ο τεύχος της «Explor de Délos» της Γαλλικής (αρχαιολογικής) Σχολής Αθηνών.
Γεωλογικά η Δήλος συνίσταται από γρανίτη, γνευσίου και σχιστόλιθου ηφαιστειογενούς προέλευσης που περιγράφει αναλυτικά ο Λ. Καγιέ στην παραπάνω έρευνά του ακολουθώντας την περί Αιγηίδας αρχαία χώρα, κατά θεωρία του Φιλίπσον, δικαιολογώντας τη γεωλογική δημιουργία - εμφάνιση της Δήλου. Αξίζει όμως ν' αναφερθεί ως προς τη Δήλο, ότι ο Έλληνας γεωλόγος - μεταλλειολόγος Φωκίων Νέγρης (1846-1928) με τη δική του θεωρία περί ανύψωσης της στάθμης των υδάτων της Μεσογείου, έλαβε ως βάση τη νήσο Δήλο. Λαμβάνοντας αφορμή εξ αυτού ο Λ. Καγιέ αντέκρουσε τον Φ. Νέγρη με το άρθρο του «Fixité du niveau de la Mediterranée à l'époque historique», που δημοσιεύτηκε στον XIV τόμο του 1907 των «Annales de Géographie». Επ΄ αυτού ακολούθησε απάντηση του Φ. Νέγρη υπό τον τίτλο «Délos et la tyansgression aciuelle des mers», που δημοσιεύτηκε επίσης το ίδιο έτος.
Το έδαφος της Δήλου παρουσιάζεται σήμερα ιδιαίτερα τραχύ και βραχώδες ως συνέπεια του γεωλογικού σχηματισμού της. Ο γρανίτης της Δήλου έχοντας διακριθεί για την άριστη ποιότητά του άρχισε να λατομείται από το 1928 και να διοχετεύεται σε μεγάλες ποσότητες στην Αθήνα για έργα οδοποιίας σε χρήση γρανιτάσφαλτου. Δένδρα δεν υφίστανται στη Δήλο, αν και στην αρχαιότητα φέρεται να είχε πολλά, σύμφωνα με επιγραφές, η δε χλωρίδα της είναι πολύ φτωχή.
~* Γενικά η βόρεια και βορειο-ανατολική ακτή της Δήλου παρουσιάζει έντονα τα φαινόμενα διάβρωσης και κατακερματισμού λόγω των ισχυρών βορείων ανέμων που πνέουν ιδιαίτερα συχνά στην περιοχή και των υψηλών κυμάτων που δημιουργούν και που ξεσπούν σ' αυτή. Έτσι το βόρειο τμήμα της απολήγει σε δύο μικρά αντιτακτά απόκρημνα ακρωτήρια με ΒΑ. κατεύθυνση δημιουργώντας μεταξύ τους τον όρμο Χάλαρο, ασφαλής μόνο σε ΝΑ., Ν. και ΝΔ. ανέμους Το μεν δυτικό ονομάζεται «ακρωτήριο Μόρου», το δε ανατολικό «Κακό ακρωτήρι», ή «ακρωτήριο Πατηνιώτης». Επί της ανατολικής πλευράς και σε απόσταση 0,5 χλμ νότια του προηγουμένου σχηματίζεται μικρός ορμίσκος καλούμενος «Γούρνα» ασφαλής για αγκυροβολία σε βόρειους, βορειοδυτικούς, δυτικούς και νοτιοδυτικούς ανέμους. Νοτιότερα αυτής είναι ο κάβος ή «ακρωτήριο Συκιά» στη νότια πλευρά του οποίου σχηματίζεται ο ομώνυμος ορμίσκος. Παρά την ακτή αυτού η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ερείπια αρχαίας εβραϊκής συναγωγής.
Η υπόλοιπη νοτιότερα ανατολική ακτή δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω του ότι οι μικροί κάβοι, απολήξεις λόφων, και οι δημιουργούμενοι ορμίσκοι δεν παρέχουν πρόσβαση στο εσωτερικό της νήσου. Στο νότιο μέρος της νήσου, ακριβώς νότια του λόφου «Κάτω Βάρδια» σχηματίζεται όρμος - αγκάλη ασφαλής στους βόρειους ανέμους. Το δυτικό άκρο αυτής συνεχίζει ως μικρή χερσόνησος καταλήγοντας στο ακρωτήριο Γρανίτης που είναι και το νοτιότερο άκρο της νήσου. Ουσιαστικά πρόκειται για μικρή τριγωνική νησίδα σχήματος σπονδύλου, καλούμενη «Χερρόνησος» που προβάλει όντως ως χερσόνησος, προσβάσιμη από ξηράς δι' απλού άλματος.
Ακολουθώντας τη δυτική ακτή της νήσου από νότο προς βορρά που αποτελεί και την ανατολική πλευρά του διαύλου ή Στενού Δήλου, μετά της Ρήνειας σημαντικότερα σημεία της είναι ο όρμος Φούρνοι, περί το μέσον του διαύλου, εγγύτατα του οποίου βρίσκονται τα αρχαία λατομεία. Βορειότερα αυτού απαντώνται οι μικρές βραχονησίδες «Μεγάλος Ρεμαατιάρης» και «Μικρός Ρεματιάρης», σε ευθεία διάταξη κατά διεύθυνση του στενού. Έναντι των «Ρεματιάρηδων» επί της ακτής της Δήλου βρίσκεται ο «ορμος Λιμνιώνας» όπου και οι δύο αρχαίοι λιμένες της Δήλου: ο «ιερός λιμένας» και ο «εμπορικός λιμένας» βόρεια και συνέχεια του προηγουμένου. Δυστυχώς τα απορρίμματα εκ των πρώτων ανασκαφών ρίχθηκαν για ευκολία στη θάλασσα ακριβώς στη θέση του ιερού λιμένα. Παρά τις εν λόγω όμως επιχώσεις παραμένουν ορατά σε γαλήνη τμήματα του αρχαίου λιμενοβραχίονα. Σημειώνεται ότι όλη η ακτή από τον Λιμνιώνα μέχρι τον νοτιότερο προηγούμενο όρμο Φούρνοι στην αρχαιότητα αποτελούσε εμπορική παραλία. Βορειότερα του όρμου Λιμνιώνα βρίσκεται ο «όρμος Σκαρδανάς» που είναι και ο βορειότερος της δυτικής ακτής της Δήλου, παρέχοντας ασφάλεια σε ΒΑ., Α., ΝΑ., Ν., και ΝΔ. ανέμους και αντίστοιχους κυματισμούς. Σημειώνεται ότι στον όρμο αυτόν κατέληγε αρχικά ο ιερός ποταμός Ινωπός, ενώ αργότερα με τεχνητά μέσα οι αρχαίοι Δήλιοι μετατόπισαν την εκβολή του στον ιερό λιμένα.
~* Η Δήλος παρά το τέλος της αρχαίας ακμής της και της τελείας ερήμωσης που ακολούθησε φαίνεται πως ποτέ δεν λησμονήθηκε. Το όνομά της παρέμεινε σ' όλους τους μεταγενέστερους με αμείωτη φήμη και θαυμασμό. Έτσι με τις πρώτες μεσαιωνικές χαρτογραφήσεις του Αιγαίου η Δήλος υπήρξε από τις πρώτες περιοχές του ελλαδικού χώρου που προκάλεσαν το ενδιαφέρον ιστορικών ερευνητών και αρχαιολόγων για ανασκαφές, τη χρηματοδότηση των οποίων ανέλαβαν στη συνέχεια αυτοκράτορες και ευγενείς. Σημειώνεται ότι κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας όπου το ενδιαφέρον ήταν περισσότερο στραμμένο στο εμπόριο δεν αναπτύχθηκε καμία αρχαιολογική έρευνα. Πρώτος που επιχείρησε αρχαιολογική ανασκαφή στη Δήλο ήταν ο Ολλανδο-πρώσος στην καταγωγή, λόγιος αξιωματικός του ρωσικού στρατού, Pasch van Krienen, που τελούσε σε ειδική υπηρεσία, επί Αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης, το 1772, κατά την περίοδο που οι Κυκλάδες τελούσαν υπό ρωσική κατοχή. Ένα μεγάλο μέρος των ευρημάτων της πρώτης αυτής ανασκαφής κατέληξαν στην Αγία Πετρούπολη όπου και εκτίθενται σήμερα στο περίφημο μουσείο Ερμιτάζ, ενώ ένα άλλο μικρότερο μέρος κατέληξε στο Βουκουρέστι.
Το 1813 ο τότε τσάρος της Ρωσίας, μέσω του Ρώσου πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Ανδρέα Ιταλίσκη, φέρεται να χρηματοδότησε τον Χρύσανθο εξ Ιωαννίνων, που διατελούσε σχολάρχης στη Μύκονο, για τη συγγραφή και έκδοση βιβλίου σχετικά με τις γλυπτές αρχαιότητες της Δήλου που ήταν μόνιμα καταφανείς στην επιφάνεια ή που είχαν βρεθεί τυχαία από γεωργούς. Η έκδοση όμως του εν λόγω βιβλίου ματαιώθηκε για άγνωστους λόγους, Πιθανολογείται ο κίνδυνος της αρπαγής των μνημείων που ενδεχομένως θα προκαλούσε. Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821, όπου το φιλελληνικό ρεύμα στην Ευρώπη υπήρξε ιδιαίτερα έντονο, αρχαιολογικό ενδιαφέρον για τη Δήλο επέδειξε ο παρά τον Βασιλέα της Γαλλίας, Γάλλος αρχαιολόγος ευγενής Πέτρος - Λουδοβίκος 1ος δούκας της Μπλάκας, που όμως για άγνωστους λόγους ματαίωσε τη χρηματοδότηση των ανασκαφών. Το 1829 τα μέλη της «Expédition scientifique de Morée» επεχείρησαν μια μικρή ανασκαφή χωρίς όμως άξια λόγου αποτελέσματα. Η πρώτη καθαρά επιστημονική ανασκαφή στη Δήλο ξεκίνησε επί βασιλείας Γεωργίου του Α΄, το 1873, από τη Γαλλική αρχαιολογική σχολή Αθηνών.
Η Γαλλική Σχολή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1846 επί βασιλείας Όθωνα Α΄ και πρωθυπουργού Ιωάννη Κωλέττη, αρχηγού του γαλλικού κόμματος. μετά από συνεννοήσεις που είχε ο δεύτερος με τον τότε πρέσβη της Γαλλίας στην Αθήνα Θ. Πισκατορύ, στα πλαίσια σύσφιξης των πολιτικών και πολιτιστικών σχέσεων του νεοσύστατου Βασιλείου της Ελλάδος με την Γαλλία. Έτσι περίπου 30 χρόνια αργότερα, το 1873, ξεκινούν οι ανασκαφές στη Δήλο υπό τον Γάλλο εταίρο της Σχολής Α Lebègue που συνεχίστηκαν μέχρι το 1877, το έργο του οποίου συνέχισε για πολύ λίγο ο Έλληνας αρχαιολόγος Π. Στανατάκηςμ υπάλληλος τότε της Ελληνικής αρχαιολογικής εταιρείας που είχε ιδρυθεί στην Αθήνα από το 1837. Από το 1877 τις ανασκαφές της Δήλου συνέχισε ο τότε εταίρος και στη συνέχεια διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Θεόφιλος Ομόλ () ο οποίος και τις συνέχισε μέχρι το 1880. Από το 1881 μέχρι το 1894 τις ανασκαφές και μελέτες αυτών συνέχισαν διάφοροι άλλοι εταίροι της Σχολής, Το 1894 οι ανασκαφές της Δήλου διακόπηκαν λόγω στροφής του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Σχολής στους Δελφούς μέχρι το 1902.
Το 1902 η Σχολή επανεκίνησε τις ανασκαφές στη Δήλο αυτή τη φορά συστηματικότερα και μεθοδικότερα μετά από μια γενναία χορηγία που της δόθηκε, για το σκοπό αυτό, από τον δούκα του Λουμπάτ που έφθανε τα 50.000 χρυσά φράγκα ετησίως. Οι δε ανασκαφές που ακολούθησαν αδιάκοπα μέχρι το 1914 τελούνταν υπό την εποπτεία των διευθυντών της Σχολής, αρχικά από τον Θ. Ομόλ και ακολούθως από τον Μ. Ολεώ. και από μια σειρά άλλων αρχαιολόγων εταίρων της Σωολής. Το 1914 οι ανασκαφές διακόπηκαν λόγω του τότε μεγάλου πολέμου. Μετά τη λήξη του πολέμου και χωρίς πλέον τη χορηγία του δούκα του Λαμπάτ η Σχολή ενήργησε μικρές συμπληρωματικές ανασκαφές υπό τους νέους διευθυντές της, αρχικά από τον Κάρολο Πικάρ και τον μετέπειτα Πέτρο Ρουσέλ καθώς και με άλλους εταίρους και τον αρχιτέκτονα Ιωσήφ Ρεπλά. Έκτοτε οι έρευνες κι οι μελέτες που ακολούθησαν υπήρξαν ιδιαίτερα σπουδαίες.
Παράλληλα με τις ανασκαφές και μελέτες επί των ευρημάτων της Δήλου, υπο της Γαλλικής Σχολής, επί των αρχαιοτήτων της νήσου εργάστηκαν και μελέτησαν πολλοί Έλληνες αρχαιολόγοι είτε ως επόπτες των ανασκαφών εκ μέρους του ελληνικού κράτους και έφοροι αρχαιοτήτων, είτε ως διευθυντές του πλούσιου σε εκθέματα αρχαιολογικού μουσείου της Δήλου. Μεταξύ αυτών υπήρξαν οι παλαιότεροι έφοροι όπως ο Π. Καββαδίας (1880 και 1882), ο Δ. Φίλιος (1881), ο Δ. Σταυρόπουλος (επί συνεχή 13 έτη, 1894-1907), ο Α. Κεραμόπουλος (1908) και ακολούθως ο Δ. Πίππας επί συνεχή εικοσαετία, _1909 - 1929) . Ειδικότερα ο τελευταίος εργάσθηκε επισταμένα σε ανασκαφές στη Ρήνεια και ειδικότερα στη Δήλο με αφορμή την ανάγκη που σημειώθηκε για την επίχωση κάποιων ελών της νήσου. Τούτους ακολούθησαν πολλοί άλλοι νεότεροι ερευνητές αρχαιολόγοι.
Από τις παραπάνω μακροχρόνιες και πολυδάπανες ανασκαφές, έρευνες και μελέτες των Γάλλων αρχαιολόγων και των συντονισμένων παράλληλα προσπαθειών των Ελλήνων συναδέλφων τους υπήρξαν μεγάλες και σπουδαίες αρχαιολογικές δημοσιεύσεις με τις οποίες αναπλάστηκε επί το ακριβέστερο η αρχαία πολιτική και μνημειολογική ιστορία της Δήλου, καθώς και ευρύτερα των Κυκλάδων.
~* Με βάση τις παραπάνω εκτεταμένες ανασκαφές και μελέτες διαφαίνεται ότι η Δήλος, όπως άλλωστε και όλες οι Κυκλάδες, κατοικήθηκε από ανθρώπους από της προϊστορικής και προελληνικής εποχής και ειδικότερα περί το τέλος της λεγόμενης νεολιθικής εποχής ή χαλκολιθικής με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στοιχεία του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, όπως εισήγαγε τον όρο ο Χρήστος Τσούντας, δηλαδή από το 3200 π.Χ. Από δε το υλικό ορισμένων ευρημάτων, (π.χ. οψιανού), καταφαίνεται η ήδη ανεπτυγμένη την εποχή εκείνη πρώιμη ναυσιπλοΐα και εξ αυτής η ναυπηγική, η αλιεία, καθώς και το εμπόριο. Κινητά λείψανα αυτής της περιόδου, όπως λεπίδες, άγκιστρα, λίθινοι τριπτήρες, καλύμματα πίθων, θραύσματα αγγείων, πίθοι, εσχάρες κλπ βρίσκονται αποθησαυρισμένα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου και στο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας.
Κατάλοιπα της παραπάνω περιόδου αποτελούν τα ερείπια οικημάτων, αρχαιότατου οικισμού, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, επί της κορυφής του Κύνθου. κάτω ακριβώς από τους μεταγενέστερους ελληνικούς ναούς και άλλων κτισμάτων. Από δε την καμπυλόσχημη και ευθύγραμμη αρχιτεκτονική αυτών διαφαίνονται αφενός μεγάλες διαφορές με μινωικούς και μυκηναϊκούς αντίστοιχους και αφετέρου ο τότε περιορισμένος πληθυσμός ικανός να επιβιώνει στη μικρή νήσο.
Ακριβώς πότε και από που έφθασαν και εγκαταστάθηκαν στη Δήλο οι λίγοι εκείνοι πρώτοι κάτοικοι και τι γένους - έθνους ήταν δεν έχει μέχρι σήμερα προσδιοριστεί. Ο πολύ μεταγενέστερος αρχαίος ιστορικός Θουκυδίδης παραδέχεται ότι κατά την απώτατη εκείνη περίοδο της αρχαιότητας οι κάτοικοι των Κυκλάδων και ειδικότερα της Δήλου, από την οποία μάλιστα φέρεται να συνάγει τις αποδείξεις του, ήταν Κάρες. Τη γνώμη αυτή του Θουκυδίδη που επικράτησε για αιώνες πρώτος που την αμφισβήτησε ήταν ο Δανός καθηγητής της αρχαιολογίας Chr. Būnkenberg στη διατριβή του «Antiquitéw prémycéniehnew» το 1897, και στη συνέχεια ο Έλληνας αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας στη διατριβή του «Κυκλαδικά» που δημοσιεύτηκε στην «Αρχαιολογική εφημερίδα» το 1898. Στη συνέχεια ο Κ.Α. Ρωμαίος, με την διατριβή του «Οι Κάρες της Δήλου και η αρχαιολογική έρευνα του Θουκυδίδου» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ελληνικαί» (τομ. Α΄, σ. 7-77) το 1928. κατέρριψε τις υπέρ των Καρών αποδείξεις του Θουκυδίδη αντιπαραβάλλοντας στοιχεία από τα ευρήματα των τελευταίων ανασκαφών. Μετά δε και τη μελέτη των ευρημάτων των ανασκαφών που επιχείρησε ο Δ. Πίππας στη Ρήνεια, το 1924, η άποψη του Θουκυδίδη περί εγκατάστασης Καρών έχει τελείως ανατραπεί. Ομοίως και κάποιες άλλες απόψεις αρχαίων που κάνουν λόγο για Λέλεγες και τους ομοίους τους Φοίνικες έχουν καταρριφθεί με αρχαιολογικά δεδομένα ότι πολιτισμικά αυτοί οι λαοί αναπτύχθηκαν βραδύτερα από τους πρώιμους αρχαίους Έλληνες.[1]
Παρά ταύτα αν και δεν αποδείχθηκε ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Δήλου ήταν Έλληνες με την ιστορική έννοια του όρου εν τούτοις υπάρχουν αρκετά βάσιμα στοιχεία για τον προσδιορισμό τους. Κύριο στοιχείο (χωροταξικό) είναι η θέση του παμπάλαιου οικισμού επί της κορυφής του Κύνθου και όχι σε μια προασπισμένη από τους ισχυρούς ανέμους περιοχή, και μάλιστα σε εποχή που ακόμα η τεχνολογία (ναυπηγική) δεν επέτρεπε μαζικές μετακινήσεις για τυχόν εξωτερική προσβολή. Μοναδική ερμηνεία που μπορεί να δοθεί είναι η μακρινή ανάμνηση των γεωλογικών αναστατώσεων που είχαν συμβεί στον αιγαιακό χώρο, την Αιγηίδα όπου οι κορυφές των βουνών αποτέλεσαν μοναδικούς τόπους σωτηρίας ανθρώπων και ζώων. Ένα δεύτερο βασικό στοιχείο είναι τα πανάρχαια ιερά που βρέθηκαν στον ίδιο χώρο, κάτω από νεότερα κτίσματα και ναούς αφιερωμένα σε ολύμπιες θεότητες και πρωτίστως στον Δία αλλά και τον Ηρακλή, γεγονός που αποδεικνύει την ήδη εξάπλωση της ελληνικής μυθολογίας. Ένα μάλιστα από τα μυθικά ονόματα της Δήλου, που δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ήταν «Πελασγία». Τέλος ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γεωγράφος, «πατέρας της ιστορίας», Ηρόδοτος σημειώνει ότι οι πρώτοι κάτοικοι των Κυκλάδων ήταν οι «Πελασγοί», που αργότερα όμως ονομάσθηκαν Ίωνες».[2]
Οι Ίωνες που έλαβαν το όνομά τους εκ του μυθικού θεογενή, «εκ πατρώου Απόλλωνος», γενάρχη τους και μυθικού ήρωα της Αττικής, του Ίωνα,[3] ήταν ένας από τους βασικά τέσσερις αδελφούς συγκροτημένους πληθυσμούς - φυλές, του προϊστορικού ελλαδικού χώρου, που φέρονται να διασώθηκαν κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, εξ ου και η μυθολογία θεωρεί αδελφούς τους γενάρχες αυτών και κατά παραλλαγή εγγόνια του Έλληνα, (συνεπώς όλοι Έλληνες), καθώς και δισέγγονα του Δευκαλίωνα. Οι Ίωνες, περισσότερο δημιουργικοί και οξυδερκείς έχοντας αντιληφθεί το τέλος των γεωλογικών αναστατώσεων, εγκαταστάθηκαν στα παράλια του ηπειρωτικού χώρου και κυρίως στην ανατολική Αττική δημιουργώντας μάλιστα και την «ιωνική τετράπολη». Από εκεί επεκτάθηκαν στις Κυκλάδες και με προγεφύρωμα αυτές εξαπλώθηκαν στις έναντι ανατολικές ακτές του Αιγαίου όπου και θα λάβουν εξ αυτών την ονομασία Ιωνία.
~ * Με βάση τις παραπάνω εκτεταμένες ανασκαφές και μελέτες διαφαίνεται ότι η Δήλος, όπως άλλωστε και όλες οι Κυκλάδες, κατοικήθηκε από ανθρώπους από της προϊστορικής και προελληνικής εποχής και ειδικότερα περί το τέλος της λεγόμενης νεολιθικής εποχής ή χαλκολιθικής με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στοιχεία του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, όπως εισήγαγε τον όρο ο Χρήστος Τσούντας, δηλαδή από το 3200 π.Χ. Από δε το υλικό ορισμένων ευρημάτων, (π.χ. οψιανού), καταφαίνεται η ήδη ανεπτυγμένη την εποχή εκείνη πρώιμη ναυσιπλοΐα και εξ αυτής η ναυπηγική, η αλιεία, καθώς και το εμπόριο. Κινητά λείψανα αυτής της περιόδου, όπως λεπίδες, άγκιστρα, λίθινοι τριπτήρες, καλύμματα πίθων, θραύσματα αγγείων, πίθοι, εσχάρες κλπ βρίσκονται αποθησαυρισμένα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου και στο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας.
Κατάλοιπα της παραπάνω περιόδου αποτελούν τα ερείπια οικημάτων, αρχαιότατου οικισμού, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, επί της κορυφής του Κύνθου. κάτω ακριβώς από τους μεταγενέστερους ελληνικούς ναούς και άλλων κτισμάτων. Από δε την καμπυλόσχημη και ευθύγραμμη αρχιτεκτονική αυτών διαφαίνονται αφενός μεγάλες διαφορές με μινωικούς και μυκηναϊκούς αντίστοιχους και αφετέρου ο τότε περιορισμένος πληθυσμός ικανός να επιβιώνει στη μικρή νήσο.
Ακριβώς πότε και από που έφθασαν και εγκαταστάθηκαν στη Δήλο οι λίγοι εκείνοι πρώτοι κάτοικοι και τι γένους - έθνους ήταν δεν έχει μέχρι σήμερα προσδιοριστεί. Ο πολύ μεταγενέστερος αρχαίος ιστορικός Θουκυδίδης παραδέχεται ότι κατά την απώτατη εκείνη περίοδο της αρχαιότητας οι κάτοικοι των Κυκλάδων και ειδικότερα της Δήλου, από την οποία μάλιστα φέρεται να συνάγει τις αποδείξεις του, ήταν Κάρες. Τη γνώμη αυτή του Θουκυδίδη που επικράτησε για αιώνες πρώτος που την αμφισβήτησε ήταν ο Δανός καθηγητής της αρχαιολογίας Chr. Būnkenberg στη διατριβή του «Antiquitéw prémycéniehnew» το 1897, και στη συνέχεια ο Έλληνας αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας στη διατριβή του «Κυκλαδικά» που δημοσιεύτηκε στην «Αρχαιολογική εφημερίδα» το 1898. Στη συνέχεια ο Κ.Α. Ρωμαίος, με την διατριβή του «Οι Κάρες της Δήλου και η αρχαιολογική έρευνα του Θουκυδίδου» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ελληνικαί» (τομ. Α΄, σ. 7-77) το 1928. κατέρριψε τις υπέρ των Καρών αποδείξεις του Θουκυδίδη αντιπαραβάλλοντας στοιχεία από τα ευρήματα των τελευταίων ανασκαφών. Μετά δε και τη μελέτη των ευρημάτων των ανασκαφών που επιχείρησε ο Δ. Πίππας στη Ρήνεια, το 1924, η άποψη του Θουκυδίδη περί εγκατάστασης Καρών έχει τελείως ανατραπεί. Ομοίως και κάποιες άλλες απόψεις αρχαίων που κάνουν λόγο για Λέλεγες και τους ομοίους τους Φοίνικες έχουν καταρριφθεί με αρχαιολογικά δεδομένα ότι πολιτισμικά αυτοί οι λαοί αναπτύχθηκαν βραδύτερα από τους πρώιμους αρχαίους Έλληνες.[1]
Παρά ταύτα αν και δεν αποδείχθηκε ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Δήλου ήταν Έλληνες με την ιστορική έννοια του όρου εν τούτοις υπάρχουν αρκετά βάσιμα στοιχεία για τον προσδιορισμό τους. Κύριο στοιχείο (χωροταξικό) είναι η θέση του παμπάλαιου οικισμού επί της κορυφής του Κύνθου και όχι σε μια προασπισμένη από τους ισχυρούς ανέμους περιοχή, και μάλιστα σε εποχή που ακόμα η τεχνολογία (ναυπηγική) δεν επέτρεπε μαζικές μετακινήσεις για τυχόν εξωτερική προσβολή. Μοναδική ερμηνεία που μπορεί να δοθεί είναι η μακρινή ανάμνηση των γεωλογικών αναστατώσεων που είχαν συμβεί στον αιγαιακό χώρο, την Αιγηίδα όπου οι κορυφές των βουνών αποτέλεσαν μοναδικούς τόπους σωτηρίας ανθρώπων και ζώων. Ένα δεύτερο βασικό στοιχείο είναι τα πανάρχαια ιερά που βρέθηκαν στον ίδιο χώρο, κάτω από νεότερα κτίσματα και ναούς αφιερωμένα σε ολύμπιες θεότητες και πρωτίστως στον Δία αλλά και τον Ηρακλή, γεγονός που αποδεικνύει την ήδη εξάπλωση της ελληνικής μυθολογίας. Ένα μάλιστα από τα μυθικά ονόματα της Δήλου, που δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ήταν «Πελασγία». Τέλος ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γεωγράφος, «πατέρας της ιστορίας», Ηρόδοτος σημειώνει ότι οι πρώτοι κάτοικοι των Κυκλάδων ήταν οι «Πελασγοί», που αργότερα όμως ονομάσθηκαν Ίωνες».[2]
Οι Ίωνες που έλαβαν το όνομά τους εκ του μυθικού θεογενή, «εκ πατρώου Απόλλωνος», γενάρχη τους και μυθικού ήρωα της Αττικής, του Ίωνα,[3] ήταν ένας από τους βασικά τέσσερις αδελφούς συγκροτημένους πληθυσμούς - φυλές, του προϊστορικού ελλαδικού χώρου, που φέρονται να διασώθηκαν κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, εξ ου και η μυθολογία θεωρεί αδελφούς τους γενάρχες αυτών και κατά παραλλαγή εγγόνια του Έλληνα, (συνεπώς όλοι Έλληνες), καθώς και δισέγγονα του Δευκαλίωνα. Οι Ίωνες, περισσότερο δημιουργικοί και οξυδερκείς έχοντας αντιληφθεί το τέλος των γεωλογικών αναστατώσεων, εγκαταστάθηκαν στα παράλια του ηπειρωτικού χώρου και κυρίως στην ανατολική Αττική δημιουργώντας μάλιστα και την «ιωνική τετράπολη». Από εκεί επεκτάθηκαν στις Κυκλάδες και με προγεφύρωμα αυτές εξαπλώθηκαν στις έναντι ανατολικές ακτές του Αιγαίου όπου και θα λάβουν εξ αυτών την ονομασία Ιωνία.
~* Ως γνωστό η Ελληνική Μυθολογία αποτελεί ένα συγκερασμό πρώιμων παρατηρήσεων της φύσης, (αστρονομικών, γεωφυσικών και γεωλογικών κλπ., καθώς και των διάφορων φαινομένων, κλιματολογικών, μετεωρολογικών κλπ.), όπου για την ερμηνεία αυτών ή των αιτιών δημιουργίας τους ακολουθήθηκε μία αξιοθαύμαστη πλοκή με ανθρώπινα ένστικτα, πάθη, επιδιώξεις και αξίες παρουσιάζοντας αυτές (τις παρατηρήσεις) με αλληγορικό ανθρωπομορφισμό σε θεϊκή υπόσταση, προκειμένου να τύχουν του απόλυτου και γενικευμένου σεβασμού. Με βάση αυτά, στο ερώτημα πως η ελληνική μυθολογία κατέστησε, (ή ορθότερα οι Ίωνες κατέστησαν), την μικρή, τραχιά και ασήμαντη νησίδα των Κυκλάδων, τη Δήλο, γενέτειρα του «πανιώνιου εθνικού θεού», Απόλλωνα, την απάντηση δίνει αυτή η ίδια η νησίδα, κατά τη γεωλογία της, την ετυμολογία του ονόματός της, τη γεωγραφική της θέση καθώς και τη σχέση της με τους Ίωνες, λαμβάνοντας υπόψη τον περίφημο γεωδαιτικό νόμο που ίσχυε, για τον καθορισμό των ιερών χώρων, στον οποίο αναφέρεται και ο σπουδαίος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ο Αριστοτέλης.
Από τη γεωλογική εξέταση της νήσου φέρεται να δημιουργήθηκε είτε από κάποια ηφαιστειακή δραστηριότητα όπου και αναδύθηκε στην επιφάνεια, είτε αυτή να αποκαλύφθηκε μετά την υποχώρηση της επιφάνειας των υδάτων που προηγουμένως είχαν κατακλύσει την ευρύτερη περιοχή. Λαμβάνοντας δε υπόψη το πολύ χαμηλό μέσο υψόμετρο της νήσου θεωρείται μία από τις τελευταίες παρόμοιες γεωλογικά δημιουργίες στον αιγαιακό χώρο. Το δε από τους μυθικούς χρόνους όνομα της νήσου ετυμολογείται εκ του αρχαίου ελληνικού ρήματος «δηλόω» που σημαίνει καταφανής, φανερός, ή φανερωμένος -η, και κατ' επέκταση διαυγής, λάμπων - λάμπουσα, σε αντίθεση του «άδηλος». Έτσι ετυμολογικά το όνομα Δήλος επικροτεί και τις δύο απόψεις είτε αυτή της αιφνίδιας ανάδυσης, είτε της αποκάλυψης, (όπως παραδέχεται τη δεύτερη ο σχετικός ομηρικός ύμνος).
Σχετικά με την εξάπλωση των Ιώνων στις αντιπέρα ανατολικές ακτές του Αιγαίου εξυπακούεται ότι αυτή δεν συνέβη σε μία χρονικά επιχείριση διάπλου, αλλά σταδιακά με την ανάπτυξη της ναυπηγικής, δηλαδή ναυπηγώντας κατάλληλα πλοία, άφρακτα, κωπήλατα, αλλά και πηδαλιουχούμενα, εκτελώντας σαφώς ακτοπλοΐα, δηλαδή ακολουθώντας πορεία με τη βοήθεια σταθερών σημείων παρατήρησης στον ορίζοντα και συνεπώς ημεροπλοΐα. Με δεδομένο το τελευταίο, δεύτερο βασικό στοιχείο - προϋπόθεση του εγχειρήματος του διάπλου, μετά τη ναυπήγηση κατάλληλων πλοίων, ήταν το φως της ημέρας, στη διάρκεια του οποίου επιχειρούταν αυτός, δηλαδή ο ήλιος, τουτέστιν η αναγκαία παρουσία της αλληγορικής ανθρωπόμορφης θεότητάς του, ο Απόλλων. Τέλος τρίτο βασικό στοιχείο ήταν η κατάλληλη διάταξη νήσων που θα μπορούσαν να καλύψουν ανάγκη ακτοπλοΐας από δύση προς ανατολή, όπου τέτοια στο χώρο του Αιγαίου παρέχουν αποκλειστικά μόνο οι Κυκλάδες.
Έτσι οι Ίωνες, υπό την παρουσία - προστασία του «πατρώου θεού» του φωτός και της αρμονίας, διερχόμενοι αναγκαστικά από τις Κυκλάδες και παρατηρώντας αυτές αντελήφθησαν την «χλαμυδία» στο μέσον της νησιωτικής τριλογίας (συμπλέγματος) Ρήνειας - Μυκόνου, που ταυτόχρονα αποτέλεσε το γεωγραφικό μέσον της όλης απόστασης της διαβάσεώς τους, όπως ακριβώς και ο ήλιος λαμβάνει στο μέσον της φαινομενικής ημερήσιας διαδρομής του το μέγιστο της τιμής του κατά τη λεγόμενη μεσημβρινή διάβαση. Κατόπιν όλων των παραπάνω δεν άργησε η εν λόγω χθαμαλή, βραχώδης και «παρθένα» από ανθρώπινη ζωή νησίδα να αφιερωθεί στον Απόλλωνα και να περιβληθεί ιερότητας με θαυμάσιους στη συνέχεια σχετικούς αποκαλυπτικούς μύθους, ονοματίζοντας παράλληλα και τις γύρω αυτής νήσους Κυκλάδες.
Συνεπώς οι μύθοι έπονται πραγματικών γεγονότων και δεν προηγούνται ποτέ αυτών αφού βασικός στόχος τους είναι η ερμηνεία και η ευρύτερη ιερή αποδοχή τους από τους μεταγενέστερους. Κατ' ακολουθία όλων των παραπάνω η αρχαία ιερότητα της Δήλου ούτε μυστηριώδης καταφαίνεται, ούτε χαμένη στο μακρινό παρελθόν είναι αλλά και ούτε απορία προκαλεί η γέννηση της θρησκευτικής γοητείας της, όπως αντίθετα υποστηρίζει ο Πιέρ Ρουσέλ στο σύγγραμμά του «Δήλος» (1925).[4]
Τον υπέροχο μύθο της γέννησης του Απόλλωνα στη Δήλο μας παρέδωσαν διάφοροι αρχαίοι Έλληνες ποιητές κατά διάφορες εκδοχές σε ύμνους που δημιούργησαν τιμώντας τον εν λόγω θεό. Εξ αυτών, όσων βεβαίως έχουν διασωθεί, κυρίαρχος είναι ο φερόμενος ως ομηρικός ύμνος «εις Απόλλωνα Δήλιον» που θεωρείται έργο Χίου ποιητή του 7ου ή 6ου αιώνα π.Χ. όπου οι αρχαίοι διέβλεπαν δημιουργό του τον Όμηρο, και μάλιστα κατά μία παράδοση ότι ο ίδιος τον απήγγειλε σε εορτή στη Δήλο, εξ ου και ομηρικός, ενώ κατ΄ άλλη παράδοση δημιουργός αυτού φέρεται ο ραψωδός Κύναιθος ο Χίος που τον απήγγειλε στις Συρακούσες. Πρόκειται για ένα εκπληκτικό ύμνο που παρουσιάζει το γεγονός με μια αξιοθαύμαστη πλοκή αλληγορικών προσώπων και καταστάσεων, στα πλαίσια βέβαια της γνωσιολογικής αντίληψης της εποχής του, που ανάγεται όμως κατά το θρυλούμενο στάδιο όπου ο Ζευς, έχει δώσει τέλος στη βασιλεία του Κρόνου και ο ίδιος έχοντας κυριαρχήσει κατά τη μυθική τιτανομαχία έχει καταστεί «πατήρ ανδρών τε θεών», συγκροτώντας παράλληλα και το Ολύμπιο Δωδεκάθεο. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο ξεκινά η γοητευτική αλλά και εκπληκτικά αποκαλυπτική περιγραφή του μύθου.
Έτσι λοιπόν ο Κρητιγενής Δίας/Ζευς έχοντας κυριαρχήσει αποφάσισε τον περιορισμό των δυνάμεων του κρόνιου σκότους, που ακόμα επικρατούσε, με τη γέννηση του φωτός σε μία όμως αρμονική συνύπαρξη (ημερονύκτιο). Για το σκοπό αυτό «συνεζεύχθη» την τιτανίδα Λητώ προολύμπια θεότητα, συνεπώς αρχαιότερη της Ήρας, προκειμένου αυτή να κυοφορήσει τον φωτοβόλο θεό. Σημειώνεται ότι η Λητώ αποτελεί, περισσότερο κατά τη μυθολογία παρά από την ετυμολογία της, την προσωποποίηση της νύκτας, που μέσα από την απέραντη περίπτυξη του ουρανού περικλείει στα σπλάχνα της το σπέρμα του «αγίου φωτός».[5] Η γέννηση όμως ενός τόσο περίλαμπρου και τρομερού θεού ήταν φυσικό επόμενο να διεγείρει έντονες ανησυχίες για φυσικές αναστατώσεις αλλά και φόβους αντοχής του εδάφους που θα τον δεχόταν. Έτσι ο ποιητής παρουσιάζει αλληγορικά για μεν το φόβο φυσικών αναστατώσεων τη «ζηλότυπη» Ήρα, θεότητα της φυσικής και οικογενειακής γαλήνης να κατατρέχει τη Λητώ, χωρίς ιδιαίτερη μνεία, την δε ετοιμόγεννη Λητώ να περιφέρεται διάφορες περιοχές ζητώντας τη συναίνεσή τους στον επικείμενο τοκετό, αντιμετωπίζοντας τους παραπάνω φόβους.
Η δε περιγραφή της περιπλάνησης της Λητούς, που βεβαίως δεν αναφέρεται σε ηπειρωτικές χώρες, αλλά σε νησιά και εκατέρωθεν ακτές του Αιγαίου, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική αφού ουσιαστικά αποτελεί χαρτογράφηση των περιοχών όπου είχαν ήδη εξαπλωθεί οι Ίωνες στον εν λόγω ευρύτερο χώρο. Ξεκινώντας μάλιστα από Νότο, και συνεχίζοντας προς Δυσμάς και από εκεί προς Βορρά και ακολούθως προς Ανατολάς και νότια, στη συνέχεια συγκλίνει στις ανατολικές Κυκλάδες για να καταλήξει στην γρανιτένια Δήλο, ακολουθώντας έτσι εκπληκτικά τη φορά της αλλαγής της κατεύθυνσης των ανέμων, όπως παρατηρείται αυτή στο βόρειο ημισφαίριο.[6] Η δε παράλληλη παράθεση σημαντικών παράλιων γεωμορφών, όπως π.χ. βουνοκορφές, εκβολές ποταμών, κλπ αποκαλύπτει περίτρανα τη βασική χρήση που είχαν και έχουν αυτές, ως αναγνωριστικά σημεία, ακόμα και σήμερα, σε ημερόπλοη ακτοπλοΐα.
Τελικά η μικρή, άσημη και βραχώδης Δήλος συναινεί να γίνει γενέτειρα του τρομερού φωτοδότη θεού μετά τις διαβεβαιώσεις και τον όρκο της Λητούς ότι κανένα κίνδυνο δεν θα διατρέξει αλλά αντίθετα θα καταστεί διάσημη αφού ουδέποτε θα την εγκατέλειπε ο επικείμενος θεός.[7] Η λαμπρή γέννηση, κατά ανθρώπινα ήθη, περιγράφεται αλληγορικά στους στίχους 117 μέχρι και 132 του ομηρικού ύμνου, απόσπασμα του οποίου και ακολουθεί:
-
-
- ἀμφὶ δὲ φοίνικι βάλε πήχεε, γοῦνα δ᾽ ἔρεισε
- λειμῶνι μαλακῷ: μείδησε δὲ γαῖ᾽ ὑπένερθεν
- ἐκ δ᾽ ἔθορε πρὸ φόωσδε: θεαὶ δ᾽ ὀλόλυξαν ἅπασαι
- ἔνθα σέ, ἤιε Φοῖβε, θεαὶ λόον ὕδατι καλῷ
- ἁγνῶς καὶ καθαρῶς, σπάρξαν δ᾽ ἐν φάρεϊ λευκῷ,
- λεπτῷ, νηγατέῳ: περὶ δὲ χρύσεον στρόφον ἧκαν.
- οὐδ᾽ ἄρ᾽ Ἀπόλλωνα χρυσάορα θήσατο μήτηρ,
- ἀλλὰ Θέμις νέκταρ τε καὶ ἀμβροσίην ἐρατεινὴν
- ἀθανάτῃσιν χερσὶν ἐπήρξατο: χαῖρε δὲ Λητώ,
- οὕνεκα τοξοφόρον καὶ καρτερὸν υἱὸν ἔτικτεν.
- αὐτὰρ ἐπεὶ δή, Φοῖβε, κατέβρως ἄμβροτον εἶδαρ,
- οὔ σέ γ᾽ ἔπειτ᾽ ἴσχον χρύσεοι στρόφοι ἀσπαίροντα,
- οὐδ᾽ ἔτι δέσματ᾽ ἔρυκε, λύοντο δὲ πείρατα πάντα.
- αὐτίκα δ᾽ ἀθανάτῃσι μετηύδα Φοῖβος Ἀπόλλων: ‘
- μοι κίθαρίς τε φίλη καὶ καμπύλα τόξα,
- χρήσω δ᾽ ἀνθρώποισι Διὸς νημερτέα βουλήν.[8]
-
φοίνικος ῥαδινῇς χερσὶν ἐφαψαμένη
-
-
- ἀθανάτων κάλλιστον ἐ
- πὶ τροχοειδέι λίμνῃ,
- πᾶσα μὲν ἐπλήσθη Δῆλος ἀπειρεσίη
- ὀδμῆς ἀμβροσίης, ἐγέλασσε δὲ Γαῖα πελώρη,
-
-
-
- γήθησεν δὲ βαθὺς πόντος ἁλὸς πολιῆς.[9]
-
Το 16ο αιώνα π.Χ. εξαπλώθηκαν στην περιοχή των Κυκλάδων οι Μυκηναίοι, που εγκαταστάθηκαν και στη Δήλο. Εκείνη την εποχή πρέπει να άρχισε να αποκτάει η Δήλος ιερό χαρακτήρα, κάτι που το συναντάμε ήδη μερικούς αιώνες αργότερα, την εποχή που γράφτηκαν τα Ομηρικά έπη. Την περίοδο της μετανάστευσης των Ιώνων προς τη Μικρά Ασία η Δήλος κατοικήθηκε από Ίωνες. Επειδή βρισκόταν στο κέντρο των περιοχών εγκατάστασής τους έγινε το θρησκευτικό τους κέντρο. Κλασική εποχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, το 478 π.Χ., ιδρύθηκε η Δηλιακή Συμμαχία, μία συμμαχία πόλεων κρατών στην οποία την πρωτοκαθεδρία είχε η Αθήνα. Η Δήλος ήταν η έδρα της συμμαχίας και σ’ αυτήν φυλασσόταν το κοινό ταμείο μέχρι το 454 π.Χ., οπότε ο Περικλής το μετέφερε στην Αθήνα.
Την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι, επηρεαζόμενοι από τις καταστροφές που δέχονταν τα πρώτα χρόνια του πολέμου, αποφάσισαν να προχωρήσουν στον εξαγνισμό του νησιού. Αποφάσισαν να μη γεννιέται και να μη θάβεται κανείς στο νησί. Επίσης το 422 εξόρισαν όλο τον πληθυσμό του νησιού, που εγκαταστάθηκε τελικά στο Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας.
Λίγα χρόνια μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου ιδρύθηκε η δεύτερη Δηλιακή συμμαχί . Η Δήλος έγινε ξανά κέντρο της συμμαχίας μέχρι το 314 π.Χ., οπότε οι Μακεδόνες με βασιλιά τον Αντίγονο Γονατά απέσπασαν το νησί από τους Αθηναίους και το ανακήρυξαν ανεξάρτητο.
Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδος [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα ] περίοδος της ανεξαρτησίας που διήρκεσε από το 314 έως το 166 ήταν περίοδος ακμής για το νησί. Το νησί εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Ακόμα περισσότερο θα αναπτυχθεί μετά το 166 π.Χ., όταν και πέρασε στον έλεγχο της Ρώμης. Οι Ρωμαίοι ανακήρυξαν τη Δήλο ελεύθερο λιμάνι και το νησί συγκέντρωσε εμπόρους και πλοιοκτήτες. Μετατράπηκε επίσης σε δουλεμπορικό κέντρο, αφού ήταν μία από τις κύριες εμπορικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν τότε. Υπολογίζεται πως σ’ αυτή τη χρονική περίοδο, στη Δήλο κατοικούσαν 30.000 άνθρωποι, ένας πολύ μεγάλος πληθυσμός για την έκταση του νησιού. Η Δήλος δεν αντιμετώπιζε κινδύνους επιδρομών λόγω του ιερού της χαρακτήρα. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν εμπόδισε το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη να προχωρήσει σε λεηλασία του νησιού το 88 π.Χ. Λίγα χρόνια μετά το 69 π.Χ. το νησί δέχτηκε νέα καταστροφική επιδρομή από πειρατές με αποτέλεσμα να αρχίσει σταδιακά η παρακμή του.[10] Επόμενα χρόνια [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα ] Κατά τη διάρκεια του 8ου και του 9ου αιώνα το νησί δέχτηκε διαδοχικές επιδρομές από Σλάβους αρχικά και Σαρακηνούς στη συνέχεια με αποτέλεσμα να ερημώσει τελείως. Τα επόμενα χρόνια τα ερείπια του νησιού χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά από τους κατοίκους των γύρω νησιών.[7]
Η Δήλος βγήκε από την αφάνεια στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ξεκίνησε η αρχαιολογική έρευνα στο νησί. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1873 από την αρχαιολογική σχολή Αθηνών και συνεχίστηκαν την περίοδο από το 1904 μέχρι το 1914. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου κατασκευάστηκε το 1904 από την Αρχαιολογική Εταιρεία και επεκτάθηκε το 1931 και το 1972. Σημαντική ανασκαφική έρευνα έγινε και στο διάστημα 1958-1975.[10] Η Δήλος ανακηρύχθηκε το 1990 Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
*** ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ
 Η Χώρα της Φολέγανδρου | |
 | |
| Γεωγραφία | |
|---|---|
| Αρχιπέλαγος | Αιγαίο Πέλαγος |
| Νησιωτικό σύμπλεγμα | Κυκλάδες |
| Έκταση | 32,384 km2 |
| Υψόμετρο | 415 μ |
| Υψηλότερη κορυφή | Άγιος Ελευθέριος |
| Χώρα | |
| Περιφέρεια | Νοτίου Αιγαίου |
| Νομός | Κυκλάδων |
| Πρωτεύουσα | Φολέγανδρος |
| Δημογραφικά | |
| Πληθυσμός | 780 (απογραφής 2011) |
| Πρόσθετες πληροφορίες | |
| Ιστοσελίδα | www.folegandros.gr |
Το νησί έχει δύο μεγάλους οικισμούς. Πρωτεύουσα είναι η Χώρα (ή πόλη Φολέγανδρος), με 316 κατοίκους, χτισμένη στην ανατολική πλευρά, σε ύψωμα 200 μ. Ο άλλος οικισμός, η Άνω Μεριά, βρίσκεται βορειότερα με πληθυσμό 291 κατοίκων, και αποτελεί το πιο παραδοσιακό κομμάτι του νησιού. Είναι ο αγροτικός οικισμός με τα σπίτια να βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους και να δημιουργούν τις λεγόμενες «Θεμονιές». Μικρότεροι οικισμοί είναι ο Πετούσης και το λιμάνι του νησιού που είναι ο Καραβοστάσης, στο νοτιοανατολικό άκρο του, που απέχει από Πειραιά 102 μίλια και από Νάξο 32 μίλια.
Οι κάτοικοι της νήσου ονομάζονται Φολεγανδρίτες ή Φολεγανδρινοί, και ειδικότερα της Χώρας (πρωτεύουσας), Χωραΐτες - Χωραΐτισσες.
Σε συνέχεια, σύμφωνα με τη μυθολογία στο νησί ήρθαν οι Μινωίτες Κρήτες, με οδηγό τους το γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα Φολέγανδρο, το όνομα του οποίου πήρε το νησί στους κατοπινούς χρόνους. Είναι γνωστό από ιστορικά κείμενα ότι το νησί αποτελούσε καταφύγιο καταδιωκομένων από την Κρήτη. Από τους μελετητές διατυπώνεται επίσης η εκδοχή ότι η Φολέγανδρος οφείλει το όνομά της στους Φοίνικες. Οι Φοίνικες, ξακουστοί έμποροι στα πρώτα χρόνια της 1ης χιλιετίας π.Χ., χρησιμοποιούσαν το νησί ως αγκυροβόλιο και σταθμό στις εμπορικές τους εξορμήσεις σε όλη την Μεσόγειο και το ονόμαζαν «phelekgundari», όνομα που σημαίνει στη γλώσσα τους «πετρώδης γη», όρος που αποδίδει επακριβώς την μορφολογία του νησιού. Άλλωστε, «σιδηρά γη», εξαιτίας της τραχύτητας του εδάφους της την αποκαλεί και ο αρχαίος συγγραφέας Άρατος. Από επιγραφές που βρέθηκαν στη νήσο οι κάτοικοι κατά την ιστορική περίοδο πρέπει να ήταν Δωριείς από τη Σαντορίνη του γένους των Αιγιδών. Το 425 π.Χ. φέρεται να έχει ήδη κυριευθεί και να ήταν υποτελής των Αθηναίων, καταβάλλοντας ετήσιο φόρο 2.000 δραχμών, σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών. Δεύτερη ιστορική αναφορά προέρχεται από επιγραφή που βρέθηκε στους Δελφούς παρά τον θησαυρό των Σιφνίων, του 4ου - 3ου αιώνα π.Χ. που η Φολέγανδρος φέρεται να συνέβαλλε οικονομικά στην επισκευή του ναού του Απόλλωνα, ή να αποτελούσε αποικία που ιδρύθηκε κατ΄ εντολή του Μαντείου.
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν το νησί ως τόπο εξορίας.
~* Μεσαίωνας-Νεότερα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Επί Φραγκοκρατίας η Φολέγανδρος ανήκε στο Δουκάτο του Αιγαίου. Την κατέκτησε ο ιδρυτής του Δουκάτου Μάρκος Σανούδος το 1212 και ανέγειρε μεγάλο οχυρό φρούριο στο ψηλότερο σημείο της Χώρας, όπου και η αρχαία πόλη. Το νησί έμεινε υπό την κυριαρχία των Βενετών μέχρι το 1566, όταν και ερημώθηκε από τους Τούρκους πειρατές. Το 1617 οι Τούρκοι κατέλαβαν το νησί και το εξουσίαζαν μέχρι το 1821. Το έτος 1715 η Φολέγανδρος υπέστη λεηλασία και ερήμωση από τον πασά Τζανούμ Χότζα που υποδούλωσε τους κατοίκους της. 20ός αιώνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά την περίοδο που ίσχυε ο θεσμός των εκτοπίσεων, δηλαδή μεταξύ 1928 και 1971, χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 29 νησιά του Αιγαίου ως τόποι εξορίας και φυλακής μεταξύ των οποίων και η Φολέγανδρος. Μάλιστα το 1937, το δικτατορικό Καθεστώς της 4ης Αυγούστου όρισε τα νησιά Άγιο Ευστράτιο, Ανάφη, Σίφνο και Φολέγανδρο ως τόπους εξορίας «των ήσσονος βαθμού σοβαρότητος κομμουνιστών»[1]. Μεταξύ των εξορισθέντων εκείνης της περιόδου στη Φολέγανδρο ήταν σημαντικές προσωπικότητες του πνεύματος όπως η Φούλα Χατζιδάκη, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης κ.ά.[2][3][4] Μορφολογία εδάφους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γενικά πρόκειται για ορεινό νησί, πετρώδες με απότομες ακτές. Οι αρχαίοι Έλληνες την αποκαλούσαν «σιδηράν». Κυριότερες κορυφές είναι στο νοτιοανατολικό τμήμα ο Άγιος Ελευθέριος (415 μ.), της Παναγίας (365 μ.), ο Τρούλος (312 μ.), ο Ορθόνικας (305 μ.) και στο βορειοδυτικό το Μεροβίγλι (310 μ.) και ο Προφήτης Ηλίας (285 μ.). Η σημαντικότερη κοιλάδα «Λιβάδι» βρίσκεται στο νότιο τμήμα. Μεγάλα ποτάμια δεν υπάρχουν, αλλά μόνο χείμαρροι. Πηγές υπάρχουν ελάχιστες και οι ανάγκες ύδρευσης καλύπτονται από στέρνες αποθήκευσης υδάτων. Το ανάπτυγμα των ακτών της Φολεγάνδρου φθάνει περίπου τα 32 χλμ. που παρουσιάζουν πλούσια εναλλαγή ακρωτηρίων όρμων και παραλιών. Σημαντικότεροι όρμοι είναι αυτοί περί τον ισθμό του Καραβοστάση στην νότιο-ανατολική ακτή και της Αγκάλης ή Βαθύ στη νοτιοδυτική ακτή. Κυριότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήριο Κυπαρίσσι και το ακρωτήριο Κάστελλος στο βόρειο τμήμα και Ασπροπούντα νοτιοδυτικά του βορείου τμήματος.
~* Η ακτογραφία της Φολεγάνδρου παρουσιάζει αρκετό αριθμό κολπώσεων και ακρωτηρίων. Κυριότερα ακρωτήρια, όρμοι και νησίδες του νησιού που απαντώνται κατά σειρά από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά και βορειοδυτικά (δεξιόστροφα) είναι:
- Ακρωτήριο Κάστελλος, βορειο-βορειοδυτική εσχατιά
- Όρμος Αγίου Γεωργίου
- Ορμίσκος Σιφναίικα
- Παραλία Πλατιά
- Ακρωτήριο Καβαλάρη
- Όρμος Σερφιώτικο
- Ακτή Σύλλακα
- Ακτή Μαρουλίδες
- Ακτή Πιτσίνια
- Πόρτα Κατεργάκι
- Όρμος Βορίνα
- Ακρωτήριο Μεσοτρούλι
- Όρμος Πλάκας
- Ακρωτήριο Παναγίας
- Χοντρόκαβος
- Όρμος Αθερινός
- Ακρωτήριο Χονδρομουτσούνα
- Ακτή Αύλακας
- Όρμος Ντεμενέου
- Όρμος Καραβοστάσης
- Άκρα Βιντσέντζου
- Όρμος Λιβάδι
- Ορμίσκος Βαθύ
- Άκρα Βαθύ, το νοτιοανατολικότερο σημείο της νήσου
- Άκρα Γιωργίτσι
- Όρμος Κάτεργο
- Άκρα Διαπόρι, το νοτιοανατολικότερο σημείο της νήσου
- Ακτή Ντελαγκράντα
- Ακτή Κόκκινα
- Ακτή Αλατσάρια
- Ακτή Σκάλες
- Όρμος Λάκκος
- Ακτή Δογκάρια
- Άκρα Μέγα
- Ακτή Φράγκου
- Όρμος Βαθύ ή Αγκάλη, ο μεγαλύτερος του νησιού
- Άκρα Μέλισσα
- Ακτή Ασπροπούντα
- Ακτή Κεφαλές
- Ακρωτήριο Ασπροπούντα, το σημαντικότερο της νότιας πλευράς
- Όρμος Λιβαδάκι
- Ακτή Καρανικόλα
- Ακτή Κασέλες
- Όρμος Καλαμάκι
- Ορμίσκος Αυλάκι
- Όρμος Αμπέλι
- Ακτή Βάρσαμο
- Ακρωτήριο Κυπαρίσσι, το δυτικότερο σημείο του νησιού
- Ακτή Πλάκαρη
- Όρμος Δύο Αυλάκια
- Όρμος Λυγαριά, που είναι ο δυτικά σχηματιζόμενος του Ακρωτηρίου Κάστελλος
Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] Το κλίμα της Φολεγάνδρου είναι ξηρό, με εξαιρετικά λίγες βροχές. Το νησί είναι εξαιρετικά εκτεθειμένο σχεδόν όλη τη διάρκεια του έτους σε ισχυρούς βορείους ανέμους. Χαρακτηριστικό στοιχείο της έντασής τους είναι η κλίση που έχουν λάβει τα δέντρα του νησιού προς το νότο. Ειδικά το χειμώνα φτάνουν σε ένταση που εμποδίζουν ακόμα και την προσέγγιση από πλοία της γραμμής. Αυτό το στοιχείο έχει αρνητική επίδραση στην προοπτική κατασκευής διαφόρων εγκαταστάσεων –ιδίως λιμενικών και γεωργικών. Για την προστασία των καλλιεργειών έχουν κατασκευαστεί αναβαθμοί, ενώ την προστασία των οπωροφόρων κυκλικά τοιχία ανά δέντρο. Οι Νότιοι άνεμοι σπανίζουν στο νησί. Πιο συχνά δημιουργούνται την Άνοιξη. Όταν συμβαίνει αυτό, συνοδεύονται από ομίχλη η οποία είναι εντονότερη στη στεριά απ’ ότι στη θάλασσα.
Τουρισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] νωστές παραλίες στο νότιο και δυτικό τμήμα είναι το Λιβάδι, το Λιβαδάκι, το Αμπέλι, το Δένδρο και το Αυλάκι. Στο νότιο το Λατινάκι και το Κάτεργο. Επίσης, δίπλα στο νοτινό όρμο της Αγκάλης, βρίσκονται τρεις παραλίες, Φυρά, Γαλύφος και Άγ. Νικόλαος. Στο λιμάνι βρίσκεται η παραλία του Καραβοστάση και λίγο ανατολικότερα η Βάρδια. Βορεινά, βρίσκονται οι παραλίες του Σερφιώτικου, της Λυγαριάς και του Αη Γιώργη. Οι ξενοδοχειακές υποδομές τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί πολύ, χωρίς όμως να επηρεάζουν το «χρώμα» του νησιού. Υπάρχουν καταλύματα για όλα τα γούστα και βαλάντια, στην Χώρα, τον Καραβοστάση, την Αγκάλη και την Άνω Μεριά. Η Φολέγανδρος είναι μοναδικό δείγμα νησιού των Κυκλάδων με πλατείες στην διαμόρφωση της Χώρας. Παραδοσιακά φαγητά είναι τα ματσάτα, που είναι τοπικά μακαρόνια και σερβίρονται συνήθως με κόκκορα κοκκινιστό, κατσίκι κοκκινιστό ή σουτζουκάκια, καθώς και η καρπουζένια, γλυκό από καρπούζι, μέλι και σουσάμι(παστέλι) ψημένο στον φούρνο. Στην Φολέγανδρο, υπάρχει και τοπική τυροκομία με διάφορα τυριά όπως το σουρωτό (φρέσκο αιγοπρόβιο τυρί), το ξυνότυρο, το ανθότυρο και το "σκέτο" τυρί, ένα σκληρό τυρί που συνοδεύει ιδανικά τα ματσάτα.
Οι συγκοινωνίες στο νησί γίνονται με λεωφορεία, συνδέοντας τον Καραβοστάση με την Χώρα, την Αγκάλη και την Άνω Μεριά. Το καλοκαίρι μπορεί κάποιος να κάνει και το γύρο του νησιού με καραβάκια ή να επισκεφτεί με αυτό κάποιες δυσπρόσιτες παραλίες.*** ΣΥΦΝΟΣ
Η Σίφνος είναι νησί μεσαίου μεγέθους στις δυτικές Κυκλάδες. Βρίσκεται μεταξύ Σερίφου και Κιμώλου. Απέχει περίπου 130 χιλιόμετρα ή 80 ναυτικά μίλια από τον Πειραιά. Έχει έκταση 73,942 τετραγωνικών χιλιομέτρων, μήκος 15 χιλιόμετρα και πλάτος 7,5 χιλιόμετρα. Η ακτογραμμή της είναι περίπου 70 χιλιόμετρα, και έχει μόνιμο πληθυσμό 2,625 κατοίκους (απογραφή 2011). ~* Η Σίφνος διασχίζεται από τέσσερις παράλληλες οροσειρές με κυριότερες κορυφές του Προφήτη Ηλία (682 μ.), στο κέντρο, και του Αγίου Συμεών (463 μ.) στα βόρεια. Κυριότερα ακρωτήρια της Σίφνου είναι: του Αγ. Φιλίππου (ΒΔ.), το Ακρ. Νάπος (Α.), και το Ακρ. Κοντό (Ν.) Οι ακτές του νησιού σχηματίζουν τους παρακάτω όρμους: Όρμος Αγίου Γεωργίου (ΒΔ.), των Καμαρών (Δ.), ο όρμος Βαθύ (ΝΔ), ο όρμος Φυκιάδα(Ν), ο Πλατυγιαλός(ΝΑ), ο Φάρος και η Φασολού (Α), ο όρμος Σεράλια (ΒΑ). Νότια της Σίφνου βρίσκεται η μικρή νησίδα Κιτριανή.
Το έδαφος της Σίφνου αποτελείται από πετρώματα γρανίτη, αργιλώδη ψαμμίτη λίθο ή σχιστόλιθους, ασβεστόλιθους κ.λπ. Περιέχει και ορυκτό πλούτο όπως μεταλλεύματα σιδήρου, χαλκού, μολύβδου, μαγγανίου, γαληνίτη, μαγνησίου κ.λπ. Στην αρχαιότητα διέθετε και μεταλλεία χρυσού και αργύρου καθώς και λατομεία «Σιφναίου Λίθου» από τα οποία κατασκευάζονταν περίφημα επιτραπέζια είδη όπως τα «σίφνια ποτήρια».
~*Γενικά το κλίμα της Σίφνου είναι εύκρατο και υγιεινό, όπως όλων των Κυκλάδων και το έδαφός της είναι αρκετά εύφορο. Κυριότερα προϊόντα που παράγονται είναι τα κεραμικά (η Σίφνος ήταν γνωστή από την αρχαιότητα για τα κεραμικά της), δημητριακά, λάδι, κρασί, όσπρια, φρούτα, τυριά - τα πιο γνωστά είναι η μανούρα και η μυζήθρα, εξαιρετικής ποιότητας μέλι (θυμαρίσιο) καθώς και υφαντά βαμβακερά.
~* Διοικητ κά η Σίφνος υπάγεται στην επαρχία Μήλου. Παλαιότερα αποτελούνταν από δύο κοινότητες, της Απολλωνίας (με 10 χωριά) και του Αρτεμώνα (με 5 χωριά) που αποτελούσαν ένα δήμο. Τα χωριά της Σίφνου είναι: Απολλωνία (είναι η πρωτεύουσα από το 1836 και πήρε το όνομά της από τον θεό Απόλλωνα), Άνω Πετάλι, Εξάμπελα, Κάτω Πετάλι, Καταβατή, Αρτεμώνας (είναι το μεγαλύτερο χωριό και πήρε το όνομά του από τη θεά Άρτεμη) και το Κάστρο. Στο Κάστρο λειτουργεί αρχαιολογικό μουσείο και επίσης στην είσοδό του βρίσκεται το παλιό Δημοτικό Σχολείο στο χώρο του οποίου κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες διοργανώνονται σημαντικές εκθέσεις καλλιτεχνών. Οι παραλιακοί οικισμοί του νησιού είναι οι Καμάρες (λιμάνι), το Βαθύ, ο Φάρος, η Χερρόνησος, ο Πλατύς Γυαλός,Φασολου .
Οι σημαντικότερες παραλίες βρίσκονται στο Γλυφό, στη Φασολού, στο Φάρο, στα Σεράλια (η παραλία του Κάστρου και το αρχαίο λιμάνι της Σίφνου), στο Αποκοφτό, στα Βρουλίδια, στον Πλατύ Γιαλό, στις Καμάρες και στο Βαθύ.
- Τα κύρια αξιοθέατά της περιλαμβάνουν το βενετικό χωριό Κάστρο που ήταν και η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού (δίπλα στον οικισμό βρίσκεται το γραφικό εκκλησάκι των Επτά Μαρτύρων στην κορυφή ενός βράχου), τον Προφήτη Ηλία τον αψηλό, τον Άγιο Συμεών (με θέα προς τις Καμάρες), τον αρχαιολογικό χώρο του Αγίου Ανδρέα, και το Μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοπηγής σκαρφαλωμένο στον βράχο (πολιούχος της Σίφνου).
~* Η Σίφνος κατά τον Πλίνιο ονομαζόταν αρχικά «Μεροπία» και «Άκίς», ενώ κατά τον Στέφανο τον Βυζάντιο «Μερόπη». Το σημερινό όνομά της πήρε από τον Σίφνο, γιο του μυθικού αττικού ήρωα Σουνίου.
Νοτιοανατολικά της σημερινής Απολλωνίας, στο λόφο του Αγίου Ανδρέα βρίσκονται διπλά τείχη προελληνικής Ακρόπολης, που αποδεικνύουν την ύπαρξη πόλης από εκείνη την εποχή αγνώστου όμως ονόματος. Το εξωτερικό τείχος μοιάζει με εκείνο της Τροίας και της Μυκηναϊκής εποχής. Στο ίδιο σημείο βρέθηκαν πολλά αγγεία και τάφοι της ίδιας ιστορικής περιόδου.
Πρώτοι κάτοικοι του νησιού πιθανολογούνται οι Κάρες και οι Κρήτες. Ο Ηρόδοτος θεωρεί ότι ήταν οι Ίωνες, άποικοι των Αθηναίων. Στους κλασικούς χρόνους στο νησί υπήρχε σπουδαία πόλη που ο Ηρόδοτος την αποκαλεί Άστυ, που εντοπίσθηκε στη σημερινή θέση Σεράλια ή Κάστρο (στα ανατολικά). Στη πόλη αυτή υπήρχε Πρυτανείο, Λευκόφρυξ Αγορά, κτισμένη από παριανό λευκό μάρμαρο, μεγάλος ναός και θέατρο του Διονύσου.
Η αρχαία Σίφνος είχε γίνει πολύ γνωστή από τα χρυσωρυχεία και αργυρωρυχεία της, από τα οποία οι Σίφνιοι είχαν γίνει πολύ πλούσιοι. Μάλιστα, γύρω στο 525 π.Χ., οι Σίφνιοι δημιούργησαν στους Δελφούς ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια του ιερού, τον Θησαυρό των Σιφνίων, χρησιμοποιώντας ένα δέκατο των εισοδημάτων από τα χρυσωρυχεία τους, τον οποίο διακόσμησαν πλουσιοπάροχα με σκοπό να καταπλήξουν τους υπόλοιπους Έλληνες. Αργότερα, όμως, είτε λόγω εξάντλησης κοιτασμάτων, είτε λόγω κατακλυσμού των σηράγγων από θάλασσα παρήκμασε οικονομικά.
~* Η Σίφνος μαζί με τις άλλες Κυκλάδες καταλήφθηκε από Βενετούς ευγενείς το 1207, 3 χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους και εντάχθηκε στο Δουκάτο της Νάξου. Με την επανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1261 η Σίφνος ξαναέγινε τμήμα της και τη διοικούσαν διάφοροι Έλληνες διοικητές.
Ο πόλεμος όμως Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και Βενετίας το 1296 οδήγησε στην κατάληψη των νησιών και πάλι από τη Βενετία. Συγκεκριμένα το 1307 ο Γιαννούλης ντα Κορούνια (από την ισπανική πόλη Κορούνια), ιππότης του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη κατέλαβε τη Σίφνο, αποκήρυξε την υποτέλεια του στο Τάγμα και ανακηρύχθηκε ανεξάρτητος ηγεμόνας, παρά τις διαμαρτυρίες του Δούκα. Το 1347 ο Τούρκικος στόλος λεηλατεί τα νησιά και τα υποχρεώνει να γίνουν φόρου υποτελείς.
Το 1494 η Σίφνος ξαναπερνά στη διοίκηση της Βενετίας και αυτή την παραχωρεί στην οικογένεια Γκοζαντίνι, από τις ισχυρότερες της εποχής. Οι Γκοζαντίνι κατόρθωσαν να διασωθούν από όλες τις πολιτικές θύελλες της εποχής. Το 1607 ο Άντζελο Γκοζαντίνο διοικούσε 6 νησιά, τη Σίφνο, Κύθνο, Κίμωλο, Φολέγανδρο, Γυάρο και Σίκινο. Το 1617 όμως τελικά η Σίφνος προσαρτήθηκε στους Οθωμανούς. Ενθύμια της εξουσίας τους βρίσκουμε τα οικόσημα τους στο Κάστρο της Σίφνου.
~* Η Σίφνος φημίζεται για την αρχιτεκτονική των οικισμών της. Τα σπίτια, κατάλευκα με συνδυασμούς ορθογώνιων όγκων, διατάσσονται γύρω από τα πλακόστρωτα σοκάκια με τους επιμελημένα ασβεστωμένους αρμούς, με τρόπο που δημιουργείται μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ποικιλομορφία. Ο οικισμός του Κάστρου ξεχωρίζει με την μεσαιωνική αρχιτεκτονική του και την αμυντικού χαρακτήρα ρυμοτομία του. Χαρακτηριστικό επίσης του νησιού είναι οι ξερολιθιές που ακολουθώντας την μορφολογία του εδάφους δημιουργούν επίπεδες καλλιεργήσιμες ζώνες (λουριά). Στις παραλίες σήμερα υπάρχουν οικισμοί, ενώ κατά το παρελθόν υπήρχαν μόνο τα αγγειοπλαστεία, όπου αρκετά από αυτά σώζονται και λειτουργούν μέχρι σήμερα.
~* Ο σεφ, Νίκος Τσελεμεντές, καταγόταν από το χωριό Εξάμπελα της Σίφνου και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο. Το γεγονός αυτό έχει προσδώσει στο νησί μία κουλτούρα μαγειρικής.
Κάθε χρόνο στις αρχές Σεπτεμβρίου διοργανώνεται στη Σίφνο το Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές», όπου αντιπροσωπείες από τα νησιά των Κυκλάδων και όχι μόνο συγκεντρώνονται και επιδεικνύουν τις παραδοσιακές τους συνταγές και γεύσεις.
Παράλληλα η ευρεία χρήση των αγγείων που παράγονταν στη Σίφνο έχει κάνει διάσημες δύο συνταγές που παρασκευάζονται στα αντίστοιχα πήλινα σκεύη. Η πρώτη είναι το μαστέλο το οποίο πήρε την ονομασία του από το ομώνυμο σκεύος στο οποίο ψήνεται και η δεύτερη είναι η ρεβιθάδα. Εκτός αυτών άλλα παραδοσιακά σιφνέικα φαγητά είναι τα εξής: καπαροσαλάτα, ρεβιθοκεφτέδες, μελόπιτες, αμυγδαλωτά, παστέλια.
~* Σημαντικό ρόλο στη ζωή της Σίφνου κατείχε και κατέχει η αγγειοπλαστική. Στην ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής συνέβαλε η γεωλογική σύσταση του νησιού, λόγω του ότι το πλούσιο σε άργιλο έδαφος της απετέλεσε εξαιρετική πρώτη ύλη. Η ιστορία της ανάγεται αρκετούς αιώνες πίσω, αλλά την μεγαλύτερη άνθιση της γνώρισε τον 19ο αιώνα όπου οι σίφνιοι αγγειοπλάστες εξήγαγαν τα προϊόντα τους σε όλη την χώρα. Με την πάροδο του χρόνου οι αγγειοπλάστες της Σίφνου εγκαταστάθηκαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, στις Κυκλάδες, στη Χίο, στην Κρήτη, στα νησιά του Αργοσαρωνικού, μεταφέροντας την τέχνη τους. Στην περιοχή του Αμαρουσίου στην Αθήνα δημιούργησαν πολλά εργαστήρια και συνοικίες. Τα αγγειοπλαστεία εγκαθίστανται, μετά την εξάλειψη της πειρατείας, στις παραλίες, διευκολύνοντας έτσι την ασφαλή μεταφορά με τα καΐκια.
Στο νησί σήμερα λειτουργούν αρκετά αγγειοπλαστεία, τα οποία συνεχίζοντας την παράδοση, κατασκευάζουν τα παραδοσιακά χρηστικά αγγεία αλλά και διακοσμητικά έργα τέχνης.
~* δήμος Σίφνου περιλαμβάνει το νησί της Σίφνου καθώς και τις γύρω νησίδες.
Αναλυτικά οι οικισμοί και οι νησίδες που αποτελούν τον δήμο Σίφνου:
Δημοτική Κοινότητα Απολλωνίας [1.691]
-
- η Απολλωνία [ 869 ]
- το Βαθύ [ 40 ]
- οι Καμάρες [ 245 ]
- το Κάστρο [ 118 ]
- το Κάτω Πετάλι [ 109 ]
- η Κιτριανή (νησίδα) [ 0 ]
- ο Πλατύς Γιαλός [ 199 ]
- ο Φάρος [ 105 ]
- η Χρυσοπηγή [ 6 ]
- Τοπική Κοινότητα Αρτεμώνος [ 934 ]
- ο Αρτεμώνας [ 800 ]
- η Αγία Μαρίνα [ 70 ]
- το Τρουλάκι [ 27 ]
- η Χερρόνησος [ 37 ]
*** ΜΗΛΟΣ
Λέγεται ότι το όνομά του προέρχεται από τη λέξη «βήλος» που εξελίχθηκε σε «μήλος» και σήμαινε «πρόβατο». Κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους και έχει δώσει σημαντικό μεταλλευτικό πλούτο: οψιδιανό στους προϊστορικούς χρόνους, καολίνη και ποζολανών στους ιστορικούς χρόνους μέχρι τώρα και πρόσφατα μπεντονίτη, περλίτη. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Πλάκα. Η Μήλος έχει σχήμα πετάλου, υπάρχουν πολλές παραλίες και πολλά καταλύματα (ξενοδοχεία - ενοικιαζόμενα δωμάτια) που καθιστούν τη Μήλο τουριστικό πόλο. Το γνωστό άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, το οποίο σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου (Παρίσι) βρέθηκε στη Μήλο το 1820 ενώ το αντίγραφο βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Μήλου στην Πλάκα. ~*
Η Μήλος βρίσκεται στην νοτιοδυτική άκρη των Κυκλάδων και είναι το 5ο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων, 120 χλμ (75 μίλια) ανατολικά των ακτών της Λακωνίας. Από Ανατολικά προς Δυτικά έχει πλάτος 23 χλμ, από Βορρά σε Νότο 13 χλμ, και η επιφάνειά της εκτιμάται στα 151 τ.χλμ. Έχει σχήμα πετάλου, σχηματίζοντας μεγάλο κόλπο. Το ψηλότερο βουνό είναι ο Προφήτης Ηλίας (751 μ.) και ακολουθεί το Χονδρό Βουνό (636 μ.) στο δυτικό μέρος του νησιού. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας. Το δυτικό μισό του νησιού το πιο άγριο και γοητευτικό κομμάτι του νησιού. Εδώ δεν υπάρχουν χωριά, παρά μόνο ελάχιστοι οικισμοί και κάποια παλιά ορυχεία ( το μόνο που λειτουργεί είναι το ορυχείο ποζολάνη στην ξυλοκερατιά). Σχεδόν όλη η δυτική Μήλος ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000. Η νοτιοδυτική πλευρά της Μήλου είναι βιότοπος της μεσογειακής φώκιας ενώ το υπόλοιπο δυτικό μέρος του νησιού, είναι βιότοπος της κόκκινης οχιάς της Μήλου (Macrovipera schweizeri) και της σαύρας (Podacris milensis). Στην περιοχή Natura ανήκει η Αχιβαδόλιμνη η οποία κάποτε ήταν γεμάτη αχιβάδες εξ ού και το όνομά της, ενώ είναι ο μεγαλύτερος φυσικός υγρότοπος των Κυκλάδων, σημαντικός σταθμός μεταναστευτικών πτηνών. Επίσης, υπάρχει το δάσος οριζοντιόκλαδων κυπαρισσιών, σπάνιος βιότοπος με αιωνόβια δέντρα. Στη δυτική Μήλο υπάρχει πλήθος από φυτά, βότανα και αγριολούλουδα και προστατευόμενα πουλιά όπως ο Μαυροπετρίτης, ένα σπάνιο μεταναστευτικό είδος γερακιού. Οι παραλίες στην περιοχή είναι απομονωμένες ωστόσο, η εμπειρία είναι μοναδική και είναι σίγουρο ότι παρ' όλη την απόσταση που θα διανύσει όποιος τις επισκεφτεί θα αποζημιωθεί με την ομορφιά τους.
Είναι ένα ενεργό ηφαιστειογενές νησί και η ιδιαιτερότητα του αυτή την καθιστά μοναδική στα τοπία με τα διαφορετικά είδους πετρώματα που αποτελούν αντικείμενο μελέτης επιστημόνων από όλο το πλανήτη. Τα πιο μεγάλα κοντινά νησιά είναι η Κίμωλος 1,6 χλμ βορειοανατολικά, η Αντίμηλος 20 χλμ βορειοδυτικά και ο Πολύαιγος, 2 χλμ δυτικά.
~* Η Μήλος δημιουργήθηκε από ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στο παρελθόν και αποτελεί ένα στρωματοηφαίστειο χωρίς εκρήξεις τους ιστορικούς χρόνους. Οι ηφαιστειακοί βράχοι καλύπτουν τη μεγαλύτερη έκταση του νησιού.[1] Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ξεκίνησε πριν 2-3 εκατομμύρια χρόνια και σταμάτησε πριν 90.000 χρόνια. Στο νησί υπάρχουν δύο σβηστά ηφαίστεια, το ηφαίστειο της Φυριπλάκας και το ηφαίστειο του Tράχηλα βόρεια-βορειοδυτικά. Επίσης στο νησί υπάρχουν πολλοί ηφαιστειακοί δόμοι, όπως είναι το κάστρο της Χώρας, και η ψηλότερη κορυφή του νησιού, ο Προφήτης Ηλίας. Αποτελούνται από λάβα που στερεοποιήθηκε πριν χυθεί. Είναι κυρίως από ανδεσίτη. Οι ηφαιστειακοί βράχοι στο Σαρακίνικο έχουν λευκό χρώμα και δημιουργήθηκαν με την εναπόθεση επαναλαμβανόμενων στρώσεων υλικού. Μέσα τους έχουν βρεθεί απολιθώματα.[2]
Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Μήλου είναι η παρουσία ενεργών σολφατάρων και φουμαρόλων με θερμοκρασία που φτάνει μέχρι και τους 100 βαθμούς Κελσίου σε αυτές στην Αγία Κυριακή, το Παλαιοχώρι, τις Πυρωμένες και τον Αδάμαντα. Από αυτές εξέρχονται αέρια που διαφεύγουν από το εσωτερικό της Γης (ατμίδες). Σε αυτές τις περιοχές είναι έντονη η παρουσία του θείου. Υπάρχουν και υποθαλάσσιες ατμίδες, όπου το αέριο φτάνει στην επιφάνεια ως φυσαλίδες. Επίσης, στη Μήλο υπάρχουν και θερμές πηγές, με θερμοκρασία μέχρι 55 °C.[2]
Στο νησί λειτουργούσαν ορυχεία θείου, ενώ είναι γόνιμο πεδίο για τη κατασκευή υδροθερμικών εγκαταστάσεων, αφού έχει βρεθεί ατμός σε βάθος 1.100 μέτρων οι κάτοικοι του νησιού όμως εναντιώθηκαν στη κατασκευή μιας τέτοιας μονάδας.[1]
Εκτός από ηφαιστειογενή υλικά, στο νησί υπάρχουν ιζηματογενή και μεταμορφωσιγενή πετρώματα.[2] ~* Η Μήλος διαθέτει σημαντικό ορυκτό πλούτο, κυρίως βιομηχανικά ορυκτά. μπεντονίτης, περλίτης, ποζολάνη και μικρές ποσότητες καολίνη και πυριτικού εξορύσσονται στη Μήλο και εξάγονται σε όλο τον κόσμο[3]. Στο παρελθόν στη Μήλο εξορυσσόταν βαρυτίνη (μέχρι το 2000), θείο (μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα), μυλόπετρες (μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα), μαγγάνιο και γύψος. Στα αρχαία χρόνια, η «Μήλια γη», μια ουσία που αποτελούταν κατά κύριο λόγο από καολίνη, χρησιμοποιούνταν ως χρωστική από τους καλλιτέχνες για την παραγωγή του λευκού χρώματος, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ζωγράφο Απελλή ο οποίος χρησιμοποιούσε την μήλια γη ως ένα από τα τέσσερα βασικά του χρώματα.[4] Η Μήλος ήταν πηγή οψιανού (οψιδιανού) ο οποίος χρησίμευε για κατασκευή λίθινων εργαλείων κατά τη νεολιθική εποχή σε όλη την περιοχή γύρω από το Αιγαίο αλλά και γενικά στη λεκάνη της Μεσογείου.
Επίσης, στο νησιωτικό σύμπλεγμα Μήλου-Κιμώλου-Πολυαίγου έχει εντοπιστεί το πρώτο γεωθερμικό πεδίο υψηλής θερμοκρασίας στη χώρα, το οποίο μπορεί να παράξει ηλεκτρική ενέργεια. Το εκμεταλλεύσιμο γεωθερμοηλεκτρικό δυναμικό της Μήλου είναι της τάξεως των 120 MWe. H εκτίμηση αυτή, οδήγησε στην κατασκευή της πρώτης πιλοτικής μονάδας παραγωγής ισχύος 2MW. Η μονάδα αυτή, που ετέθη σε λειτουργία στις 4/12/1986, αρχικά λειτούργησε κανονικά και κάλυψε εξ ολοκλήρου την ηλεκτρική κατανάλωση του νησιού επί διετία. Δυστυχώς, η απειρία στην παραγωγή αυτής της μορφής ενέργειας την δεκαετία του '80, οδήγησε σε λάθη που είχαν δυσανάλογα μεγάλη, αρνητική δημοσιότητα, σε σχέση με τις πραγματικές συνέπειες. Αυτό δημιούργησε τοπικές αντιδράσεις, που οφείλονταν στην έντονη οσμή υδρόθειου στην περιοχή εκμετάλλευσης. Κάτω από την πίεση των αντιδράσεων αυτών η προσπάθεια ανάπτυξης της γεωθερμίας στη Μήλο σταμάτησε το 1989[5][6].
Η Μήλος είναι επίσης μια περιοχή με εξαιρετικές δυνατότητες Γεωτουρισμού και Μεταλλευτικής Περιήγησης. Στη νήσο Μήλο απογράφησαν 250 και πλέον γεωσημεία και γεώτοποι, σημαντικοί μάρτυρες διεργασιών που έλαβαν χώρα σε προηγούμενους χρόνους και που συνεχίζουν να εξελίσσονται στην επιφάνεια της Γης.Οι συγκεκριμένοι Γεώτοποι και γεωθέσεις μαζί με τα ιστορικά, πολιτιστικά, αρχαιολογικά, οικολογικά στοιχεία της περιοχής καθώς και τοπία φυσικού κάλλους, συνθέτουν 12 Γεωδιαδρομές
~* Η Μήλος είχε πληθυσμό 5.129 άτομα στην απογραφή του 2011, πολύ μικρότερο από το 1907 (17.638, από τα οποία 4.864 σε χωριά και 12.774 εκτός αστικών περιοχών). Το κύριο λιμάνι της Μήλου είναι ο Αδάμας, με πληθυσμό 1.391 άτομα (2001). Μικρότερο λιμάνι (κυρίως για την συγκοινωνία Μήλου-Κιμώλου) είναι τα Πολλώνια. Η πρωτεύουσα του νησιού είναι η Μήλος (που αποτελείται από δύο οικισμούς:την Πλάκα και τις Πλάκες), η οποία μαζί με τον Τριοβάσαλο, τον Πέρα Τριοβάσαλο και την Τρυπητή βρίσκονται σε ύψωμα, πάνω από τον Αδάμαντα.
Άλλος οικισμός και παλαιά πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ζεφυρία. Μικρότεροι αλλά γραφικοί οικισμοί είναι το Κλίμα, τα Μανδράκια και ο μοναδικής ομορφιάς Φυροπόταμος.
Δημοτικά Διαμερίσματα: Μήλου, Αδάμαντος, Πέραν Τριοβασάλου, Τριοβασάλου, Τρυπητής.
Οι οικισμοί της Μήλου που καταγράφονται ως κατοικημένοι (απογραφή 2001) είναι οι (πλήρης κατάλογος): ο Εμπουρειός, η Ξυλοκερατιά, το Ραλάκι, το Φουρκοβούνι, ο Φυροπόταμος, τα Ψαθάδικα, ο Αδάμας, ο Πέραν Τριοβάσαλος, ο Κατσαρώνας, η Κόμια, ο Τριοβάσαλος, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Γεράσιμος, τα Πολλώνια, τα Βούδια, τα Μανδράκια, ο Μύτακας, η Πάχαινα, η Φυλακωπή, η Τρυπητή, η Ζεφυρία, η Κάναβα, το Κλήμα, η Σχινωπή, ο Προβατάς, το Παλαιοχώρι.
Χωρίς κατοίκους αναφέρονται τα Γλαρονήσια και τα Θειωρυχεία.
Η αρχαία πόλη της Μήλου βρίσκονται πιο κοντά στην είσοδο του λιμανιού από τον Αδάμα, χτισμένη στην πλαγιά ανάμεσα στα χωριά Τρυπητή και Κλίμα. Εκεί βρίσκεται το αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο και ερείπια από τα τείχη και από άλλα κτίσματα. Ένα από αυτά, με ένα σπουδαίο μωσαϊκό ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές της Βρετανικής σχολής της Αθήνας το 1896. Πολλά σημαντικά γλυπτά έχουν ανακαλυφθεί σε αυτό το σημείο. Ανάμεσά τους η Αφροδίτη της Μήλου, που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, ο Ασκληπιός, που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο και ένας αρχαϊκός Απόλλωνας που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
~* Χάρη στην στρατηγική της θέση μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης, στο ασφαλές λιμάνι της μέσα στον μεγάλο φυσικό όρμο, και, κυρίως, χάρη στον ορυκτό πλούτο της και στην εξόρυξη του οψιανού, η Μήλος ήταν από τα πρώτα νησιά του Αιγαίου που ευημέρησαν και άρχισαν να δημιουργούν σημαντικό πολιτισμό.
Η ανθρώπινη παρουσία στη Μήλο χρονολογείται στη Μεσολιθική εποχή, την 8η χιλιετία π.Χ. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν πιθανότατα Φοίνικες ή Κάρες. Κατά τη Νεολιθική εποχή υπήρχαν προσωρινές εγκαταστάσεις για την εξόρυξη και την επεξεργασία του οψιανού ή οψιδιανού και ίσως και για την αλιεία, ενώ πρέπει να ήταν γνωστή και η ναυσιπλοΐα, αφού ήδη από την 6η χιλιετία π.Χ. οψιανός της Μήλου υπήρχε από την Κνωσό της Κρήτης έως τη Νέα Νικομήδεια στη Μακεδονία. Τα ορυχεία οψιανού βρίσκονταν κυρίως στις θέσεις Νύχια και Δεμενεγάκι.
Κατά την πρώιμη εποχή του Ορείχαλκου, εμφανίστηκαν στη Μήλο νόμιμοι οικισμοί στη Φυλακωπή, στον Πηλό, στις Καλόγριες και τον Άγιο Παντελεήμονα, που έγιναν γνωστοί κυρίως από τα νεκροταφεία. Οι τάφοι είναι κιβωτιόσχημοι τραπεζοειδείς με κάθετες πλάκες στις πλευρές, στους οποίους ο νεκρός θαβόταν σε συνεσταλμένη στάση. Μοναδικά στο είδος τους αντικείμενα που βρέθηκαν στους τάφους, δίνουν πληροφορίες για την αρχιτεκτονική του οικισμού: ένα πώρινο ομοίωμα ορθογώνιου κτηρίου με σαμαρωτή στέγη και ένα σκεύος από στεατίτη, που απεικονίζει 7 κυκλικούς χώρους γύρω από μια αυλή με σκεπαστή είσοδο. Πρόκειται για κτιριακό σύμπλεγμα με θρησκευτικό ίσως χαρακτήρα.
Η Μήλος γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τη Μυκηναϊκή εποχή, με κύριο οικισμό τη Φυλακωπή. Ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του κυκλαδικού πολιτισμού, η Φυλακωπή ιδρύθηκε γύρω στο 2300 π.Χ. στη βορειοανατολική ακτή της Μήλου, σε καίρια θέση για την επικοινωνία με την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη, είχε διάρκεια ζωής καθ' όλη την εποχή του Χαλκού, έως το 1100 π.Χ., οπότε καταστράφηκε από σεισμό ή από επιδρομή. Ο οικισμός παρουσίασε τέσσερις φάσεις ζωής, γνωστές ως Φυλακωπή Ι (2300 π.Χ. - 2000 π.Χ.), Φυλακωπή II (2000 π.Χ. - 1600 π.Χ.), Φυλακωπή ΙΙΙ (1600 π.Χ. - 1400 π.Χ. περίπου) και Φυλακωπή IV (1400 π.Χ. - 1100 π.Χ.)
Ο προϊστορικός οικισμός της Φυλακωπής είναι ανοιχτός για το κοινό και τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφωθεί κατάλληλα, με πλούσιο ενημερωτικό υλικό και σχεδιαγράμματα που κάνουν εύκολη και ενδιαφέρουσα την περιήγηση στο χώρο. Τα περισσότερα αρχαιολογικά ευρήματα του προϊστορικού οικισμού κοσμούν τις προθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών και του Αρχαιολογικού Μουσείου Μήλου. Γνωστότερο εύρημα η «κυρά» της Φυλακωπής.
Στη συνέχεια τη Μήλο την κατοίκησαν Δωριείς προερχόμενοι από την Σπάρτη, γι’ αυτό και οι Μήλιοι είχαν ανέκαθεν φιλικά αισθήματα προς τους Σπαρτιάτες. Οι Μήλιοι έλαβαν μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. και ήταν από τους λίγους νησιώτες που δεν έδωσαν «γην και ύδωρ» στους Πέρσες. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Αθηναίοι κατέκτησαν τη Μήλο το 416 π.Χ. και έσφαξαν όλους τους άρρενες κατοίκους. Στο 5ο βιβλίο της ιστορίας του Θουκυδίδη, αναφέρεται ο Διάλογος Αθηναίων-Μηλίων, στον οποίο περιγράφονται οι άγονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών πριν την κατάκτηση της Μήλου.
Αργότερα, η Μήλος ακολούθησε την τύχη των άλλων Κυκλάδων κάτω από τους Μακεδόνες, τους Ρωμαίους και στη συνέχεια τους Βυζαντινούς. Στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους είχε αρκετούς Εβραίους κατοίκους και έτσι ο Χριστιανισμός διαδόθηκε αρκετά γρήγορα. Κατά τη Φραγκοκρατία ο Μάρκος Σανούδος κατέλαβε τη Μήλο και το 1207 την ένωσε με το δουκάτο της Νάξου. Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, ένας από τους σημαντικότερους πειρατές όλων των εποχών, ως επικεφαλής του τουρκικού στόλου, λεηλάτησε και κατέστρεψε τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, αλλά η Μήλος γλίτωσε από την καταστροφική μανία του.[9] Από το 1566 πέρασε από τους Ενετούς στους Τούρκους. Καθ’όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν ορμητήριο πειρατών.
Από το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, η Μήλος, όπως και όλες οι Κυκλάδες περιλήφθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος.
Στις 9 Μαΐου 1941 επιβλήθηκε η γερμανική κατοχή στο νησί κατ' εξαίρεση σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων που είχαν ενταχθεί στην Ιταλική ζώνη κατοχής. Την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 1943 αγγλικά αεροπλάνα βύθισαν το φορτηγό πλοίο «Άρτεμις», που ήταν φορτωμένο με καύσιμα. Στο πλοίο βρήκαν τραγικό θάνατο Έλληνες και Γερμανοί. Τα βαρέλια ξεβράστηκαν στην παραλία της Χιβαδολίμνης και κάποιοι Μηλιοί πήγαν να πάρουν το περιεχόμενό τους, νομίζοντας πως περιείχαν λάδι. Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν και από αυτούς επέλεξαν 14, τους οποίους οδήγησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 26 Φεβρουαρίου, με διαταγή του διοικητή Kawelmacher. Οι Γερμανοί είχαν κάνει πολλά οχυρωματικά έργα, στον Τράχηλα, στο Κάστρο, στην Αρετή, στον Προβατά, στον Τόπακα, στον Κόρφο, στην Μπομπάρδα και στα Νύχια. Σήμερα σώζονται τα υπολείμματα αυτών των έργων. Το καταφύγιο των Πλακών λόγω της εξαίρετης λιθοδομής του είναι καλά διατηρημένο. Το μεγάλο καταφύγιο του Αδάμαντα για χρόνια είχε μετατραπεί σε Υδραγωγείο μιας και ήταν δυσπρόσιτο για τους επισκέπτες.[9] Τα τελευταία χρόνια έχει αναστηλωθεί και είναι ανοιχτό για το κοινό. Κατά τον 20ο αιώνα, η Μήλος αποτέλεσε κατά διαστήματα και τόπο εξορίας αριστερών.
~* Στην Πλάκα υπάρχουν το Αρχαιολογικό Μουσείο [10] και το Λαογραφικό Μουσείο, ενώ στην περιοχή του Αδάμαντα βρίσκονται το Μεταλλευτικό Μουσείο, το Εκκλησιαστικό Μουσείο και το Ναυτικό Μουσείο
~* Κύριο λήμμα: Η Αφροδίτη της Μήλου
Η Αφροδίτη της Μήλου, Λούβρο, Παρίσι
~* Ένα άλλο σημαντικό έργο τέχνης είναι και το αρχαίο θέατρο, το οποίο θεωρήθηκε αρχικά ρωμαϊκό κατασκεύασμα του 1ου αιώνα μ.Χ. Εντοπίστηκε το 1735 από τον Ιησουίτη Nicolas Sarrabat, σε μία εντυπωσιακή θέση πάνω από τον παραθαλάσσιο οικισμό του Κλήματος. Αρχικά βρέθηκαν μόνο οι εννέα πρώτες σειρές εδωλίων. Σήμερα όμως έχει βρεθεί και το προγενέστερο ελληνιστικό τμήμα του (3ος αι. π.Χ.). Ο γερμανός αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας Καρλ Χάλλερ έφτασε στη Μήλο τον Αύγουστο του 1816, ύστερα από εντολή του διαδόχου του βαυαρικού θρόνου Λουδοβίκου Α΄ και διενήργησε δύο ανασκαφές με σημαντικά ευρήματα. Ο χώρος του αρχαίου θεάτρου, ύστερα από διάφορα κρούσματα κλοπών και καταστροφών, αγοράστηκε από τον Λουδοβίκο Α΄, ο οποίος, ως βασιλιάς της Βαυαρίας, επισκέφτηκε το νησί το 1836 μαζί με τον γιο του Όθωνα. Σήμερα σώζονται τα θεμέλια της σκηνής, η ορχήστρα και 7 σειρές μαρμάρινων εδωλίων, που μπορούν να χωρέσουν περίπου 700 θεατές. Σίγουρα όμως η χωρητικότητα του θεάτρου ήταν πολύ μεγαλύτερη, μιας και τα εδώλια του κοίλου συνεχίζονταν αρκετά ψηλότερα. Μετά τις ανασκαφές του 1994, αφού καθαρίστηκε ο χώρος της ορχήστρας, βρέθηκαν πολλά μαρμάρινα τμήματα της σκηνής διακοσμημένα με ανθέμια, καθώς και ένα ακέφαλο άγαλμα του τύπου της «Μικρής Ηρακλειώτισσας». Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει στο αρχαίο θέατρο της Μήλου πρόγραμμα συντήρησης και αναστήλωσης (ενταγμένο στο ΕΣΠΑ), με σκοπό την προστασία, ανάδειξη και βελτίωση της πρόσβασης στο σπουδαίο αυτό μνημείο του παρελθόντος.[9]
~* Οι κατακόμβες είναι σκαμμένες σε ηφαιστειακό έδαφος και αποτελούν ένα από τα αξιοθέατα του νησιού. Είναι το μεγάλο κοινοτικό νεκροταφείο των πρώτων χριστιανικών χρόνων στη Μήλο. Oι κατακόμβες ανακαλύφθηκαν από αρχαιοκάπηλους και έγιναν γνωστές μετά τη σύλησή τους, το 1840. Eίναι τρεις και μαζί με πέντε διαδρόμους και ένα νεκρικό θάλαμο αποτελούν ένα δαιδαλώδες σύστημα συνολικού σημερινού μήκους 185 μέτρων. Eίχαν εισόδους στο εξωτερικό περιβάλλον, αλλά σήμερα λειτουργεί μόνο μία, αυτή της δεύτερης κατακόμβης ή των «Πρεσβυτέρων», απ' όπου μπορεί να εισέλθει ο επισκέπτης.
Στο εσωτερικό των κατακομβών, δεξιά και αριστερά επάνω στους τοίχους, υπάρχουν τα «αρκοσόλια» (σκαμμένες αψίδες) όπου μέσα σ' αυτά, καθώς και στο πάτωμα, ανοίγονταν οι τάφοι. Aρκοσόλια σήμερα σώζονται 126 (Πετροχείλου, 1972) και υπολογίζεται ότι έχουν ταφεί μερικές χιλιάδες νεκρών. Σε κάθε τάφο υπήρχε λυχνάρι, ενώ σήμερα έχουν τοποθετηθεί ηλεκτρικοί λαμπτήρες που φωτίζουν το χώρο διακριτικά και δημιουργούν την ατμόσφαιρα εκείνων των χρόνων.
Στους τάφους των πιο διακεκριμένων προσώπων ζωγράφιζαν χριστιανικά σύμβολα ή χάραζαν επιγραφές. Τέτοια είδαν και μελέτησαν οι Ross (1843) και Σωτηρίου (1927), αλλά με την πάροδο των χρόνων τα περισσότερα καταστράφηκαν.
Μια τέτοια επιγραφή μπορεί να δει ο σημερινός επισκέπτης στη δεύτερη κατακόμβη, στο 6ο αρκοσόλιο δεξιά. Είναι η επιγραφή των «Πρεσβυτέρων», απ' όπου και το όνομά της. Ακόμα στην ίδια κατακόμβη, στη μέση περίπου, υπάρχει ένας τάφος σκαμμένος στο βράχο υπό μορφή σαρκοφάγου. Πιστεύεται ότι είχε ταφεί σε αυτόν ένας από τους πρώτους μάρτυρες της χριστιανοσύνης και ακόμα ότι οι πρώτοι χριστιανοί τον χρησιμοποιούσαν ως Αγία Τράπεζα στις λειτουργίες τους,όπως αποδεικνύεται από το κομμάτι του πετρώματος, που έχει αφεθεί στη θέση του στο μέσο περίπου της στοάς Β΄. Από τις βάσεις που βρέθηκαν στα τέσσερα άκρα κατά την έρευνα του 1928, υποθέτουμε ότι πάνω από την Τράπεζα, υπήρχε αρχικά «κιβώριο».
H δραστηριότητα των πρώτων χριστιανών στις κατακόμβες σταματά λίγο μετά τη θεσμοθέτηση της ανεξιθρησκίας (Διάταγμα των Μεδιολάνων), ή μέχρι να καταστραφεί και να εγκαταλειφθεί η αρχαία πόλη του Kλήματος από σεισμούς τον 5ο ή 6ο αιώνα μ.X.
~* Στην έντονη μεταηφαιστειακή υδροθερμική δράση στο έδαφος της Μήλου οφείλεται η ύπαρξη πολλών θερμών πηγών, με πολύτιμα συστατικά για θεραπεία πολλών παθήσεων. Τα ιαματικά λουτρά του νησιού ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης το αναφέρει στο Ε΄ βιβλίο του Περί Επιδημιών. Αναφορά σε αυτά κάνει πολύ αργότερα, το 1717 και ο γάλλος καθηγητής της Βοτανικής pitton de Tournefort στα περιηγητικά του κείμενα. Σήμερα, λίγες πηγές χρησιμοποιούνται και αυτές είναι ελάχιστα αξιοποιημένες. Οι πιο γνωστές είναι τα χλωριονατριούχα λουτρά του Λάκκου που βρίσκονται σε μια φυσική σπηλιά κοντά στο λιμάνι του Αδάμαντα. Εκεί έχουν σκαλιστεί θάλαμοι με μπανιέρες, από όπου αναβλύζει το νερό. Εκτός από το χλωριούχο νάτριο το νερό περιέχει πυριτικό οξύ και ιόντα νιτρωδών ενώσεων με σίδηρο. Η θερμοκρασία των νερών φτάνει στους 39-41 βαθμούς, ανάλογα με τη στάθμη της θάλασσας και τον καιρό. Η πηγή αυτή είναι κατάλληλη για δερματικά νοσήματα, αρθριτικά, ραχιτισμό, ισχιαλγία, αδενοπάθεια, χρόνια ρινίτιδα κ.ά. Μία ακόμα αξιόλογη ιαματική πηγή είναι τα λουτρά του Κάναβα. Τα νερά βγαίνουν στην αμμουδιά και χύνονται στην θάλασσα, νοτιοδυτικά του εργοστασίου της Δ.Ε.Η. Εκεί, το καυτό νερό είναι γεμάτο άλατα, που ιριδίζουν στο φως της ημέρας. Από την ίδια πηγή προέρχονται και οι ατμίδες που βγαίνουν λίγα μέτρα πιο πέρα μέσα στην θάλασσα ζεσταίνοντάς την. Τα νερά αυτά λέγεται ότι θεραπεύουν αρθριτικά. Τέλος, υπάρχουν τα λουτρά του Μακρινού στον Αδάμαντα, η Πικροπηγή στα Μαντράκια, τα λουτρά του Προβατά και τα λουτρά της Αλυκής.
~* Η Μήλος έχει πολλές παραλίες εξαιρετικής ομορφιάς. Κάθε παραλία που πρόκειται να επισκεφτεί κάποιος κατά την διάρκεια του στο νησί θα δει πως είναι εντελώς διαφορετική από την άλλη και αυτός είναι ο λόγος που την κάνει να ξεχωρίζει όχι μόνο στις Κυκλάδες αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα λόγω των ιδιαίτερων πετρωμάτων που την περικλείουν. Πολλές είναι προσβάσιμες από την ξηρά, ενώ κάποιες άλλες είναι προσιτές μόνο από τη θάλασσα. Παρακάτω αναφέρονται 90 παραλίες, 17 στη βόρεια, 12 στην ανατολική, 21 στη νότια, 15 στη Δυτική πλευρά και 25 μέσα στον κόλπο. Αν και ο κατάλογος αυτός περιέχει τις περισσότερες παραλίες, δεν είναι πλήρης.
*** ΚΕΑ
Η Κέα ή Τζια είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους. Είναι το πιο κοντινό κατοικήσιμο κυκλαδονήσι στην Αττική. Είναι το 6ο σε έκταση και το 10ο σε πληθυσμό νησί των Κυκλάδων.
~* Η Κέα[1] είναι το δυτικότερο κατοικήσιμο νησί των Κυκλάδων και η επιφάνειά της εκτιμάται στα 131,693 τ.χλμ. ενώ έχει μήκος ακτών 88 χιλιόμετρα. Το ψηλότερο βουνό είναι ο Προφήτης Ηλίας με υψόμετρο 568 μέτρα. Επίσης στο νησί υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια (όρμοι) της Μεσογείου, ο κόλπος του Αγίου Νικολάου.
~* Η παλαιότερη ονομασία της Κέας ήταν Υδρούσα, ενώ κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το νησί λεγόταν Τζια. Η σημερινή του ονομασία οφείλεται στον ήρωα Κέω που ήταν επικεφαλής των Λοκρών από τη Ναύπακτο οι οποίοι κατά την αρχαιότητα κατέλαβαν το νησί. Ο προϊστορικός οικισμός της Κεφάλας, που βρίσκεται στο ομώνυμο ακρωτήριο, στη βορειοδυτική ακτή του νησιού, ιδρύθηκε κατά την τελική νεολιθική περίοδο, γύρω στα τέλη της 4ης χιλιετίας (3300 π.Χ. περίπου). Ο προϊστορικός οικισμός της Αγίας Ειρήνης Κέας, στο βόρειο τμήμα του λιμανιού του Αγίου Νικολάου, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα του Αιγαιακού χώρου, από το τέλος της νεολιθικής εποχής (3000 π.Χ.), που χρονολογείται η πρώτη εγκατάσταση στο χώρο, μέχρι τον 15ο αιώνα π.Χ., οπότε καταστράφηκε από τους ισχυρούς σεισμούς, σε περίοδο μεγάλης ακμής. Στους αρχαϊκούς χρόνους (7ος -6ος αιώνας), στην Κέα υπήρχαν τέσσερις ανεξάρτητες και δυνατές οικονομικά και πολιτιστικά πόλεις: η Ιουλίς, η Καρθαία, η Ποιήεσσα και η Κορησσός. Ερείπια των οποίων υπάρχουν έως σήμερα και μαρτυρούν την μεγάλη ακμή του νησιού κατά την αρχαιότητα. Όλες οι πόλεις περιβάλλονταν από οχύρωση, ενώ η ανέγερση μεμονωμένων πύργων σε επίκαιρα σημεία συμπληρώνει τον έλεγχο και την προστασία κάθε επικράτειας. Έπειτα κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, τη Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία το νησί περιήλθε σε παρακμή και ήταν ορμητήριο πειρατών. Από το 1830, η Κέα, όπως και όλες οι Κυκλάδες περιελήφθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, κατέφυγαν στο νησί Μικρασιάτες πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν κυρίως στο λιμάνι και τη γύρω περιοχή. Αρκετοί από αυτούς παρέμειναν στο νησί και το 1928-1930 κτίσθηκε επίσης μικρός προσφυγικός συνοικισμός. Έτσι, το νησί εμπλουτίζεται πληθυσμιακά, πολιτισμικά και οικονομικά καθώς ο πληθυσμός αυξήθηκε και ταυτόχρονα αυξήθηκε ο αριθμός των ναυτικών και των εργατών. Οι Μικρασίατες επιπλέον επιδόθηκαν σε νέες καλλιέργειες, κυρίως του καπνού.[2]
Σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές στο νησί φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Κέας.[3]
~*Η Κέα είχε πληθυσμό 2.417 άτομα στην απογραφή του 2001 και 2.455 στην απογραφή του 2011. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ιουλίδα ή Χώρα. Το κύριο λιμάνι της Κέας είναι η Κορησσία ή Λιβάδι. Το νησί διαθέτει 3 Δημοτικά Σχολεία( δύο εξαθέσια και ένα διθέσιο), Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις και Επαγγελματικό Λύκειο, καθώς και δύο νηπιαγωγεία.
~* Η Κέα είναι σχετικά αραιοκατοικημένο νησί, με εξαίρεση την Κορησσία (Λιβάδι), που αποτελεί το κεντρικό λιμάνι του νησιού, την Ιουλίδα, που είναι η Χώρα (πρωτεύουσα) του νησιού και το Βουρκάρι. Οι ωραιότερες περιοχές του νησιού, λόγω του ότι παραμένουν ακόμη εμπορικά μη αξιοποιημένες, βρίσκονται στην βορειοανατολική μεριά. Μια εξ αυτών είναι η Πέρα Μεριά που έχει αρκετές μικρές παραλίες, όπως το Σπαθί. Οι πιο γνωστές παραλίες της Κέας είναι το Σπαθί, ο Οτζιάς, το Γιαλισκάρι, οι Ποίσσες, τα Ξύλα, καθώς και ο Κούνδουρος που έχει βραβευτεί με γαλάζια σημαία. Το καλοκαίρι σε όλο το νησί πραγματοποιείται η Γιορτή των Παραμυθιών.[4]
~* Στην Κέα σημαντικό αριθμό επισκεπτών προσελκύουν τα μονοπάτια της χτισμένα σαν πέτρινες σκάλες που διανύουν όλο το νησί. Το έντονο ανάγλυφο και οι μικροί όρμοι παρέχουν μοναδική ομορφιά στη διαδρομή. Επιπλέον το νησί έχει πολλά καταφύγια θηραμάτων κυρίως για αποδημητικά πουλιά αλλά και για κάποια αρπακτικά. Εντυπωσιακή είναι και η χλωρίδα[5] που καταγράφει 3000 είδη φυτών (σταμναγκάθι, δρυς, ασφόδελοι και σφένδαμοι κυρίως αλλά και σπανιότερα είδη ορχιδέας κ.α.)
~* Η Κέα, με δίκτυο μονοπατι=ών συνολικού μήκους 36 χλμ., θεωρείται ιδανικό μέρος για όσους αγαπούν την πεζοπορία. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα ο περιπατητικός τουρισμός, και μάλιστα τα μονοπάτια της Κέας έχουν χαρακτηριστεί ως «Δίκτυο Διαδρομών Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος». Έχουν επιλεγεί δώδεκα διαδρομές, στις οποίες είναι τοποθετημένες ξύλινες πινακίδες που καθοδηγούν τους περιπατητές με ασφάλεια. Η περιήγηση στα -κατά κύριο λόγο- λιθόστρωτα μονοπάτια είναι μαγευτική, καθώς οι περιπατητές διασχίζοντάς τα περνούν μέσα από δάση με βελανιδιές, θαυμάζουν τα υπέροχα αγριολούλουδα, συναντούν παραδοσιακές πετρόκτιστες πηγές, και ασπρισμένα, γραφικά ξωκλήσια, καταλήγοντας είτε σε μικρούς όρμους είτε σε υπέροχες παραλίες. Όσοι αποφασίσουν να τα περπατήσουν έχουν κάποιες φορές την ευκαιρία να «μεταφερθούν» στο μακρινό και γοητευτικό παρελθόν, καθώς περπατούν στα χνάρια των αρχαίων Κείων, αφού πολλές από τις διαδρομές ήταν μέρος του οδικού δικτύου που συνέδεε τις τέσσερις πόλεις-κράτη και παρουσιάζουν έντονο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
~* Η Κέα ήταν το πρώτο νησί του Αιγαίου που πιστοποιήθηκε για τις δράσεις του στην κατεύθυνση της αειφορικής ανάπτυξης και βραβεύτηκε με το «Σήμα Αειφορίας Δάφνη» Το βραβείο που θεσπίστηκε από τον χορηγό-επιχειρηματία Γεώργιο Προκοπίου, αποδόθηκε στην Κέα μετά από αξιολόγηση που έκανε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο για προγράμματα που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 2007 από τα νησιά μέλη του δικτύου.
Όπως τόνισε κατά τη διάρκεια της σχετικής εκδήλωσης (ΚΕΔΚΕ 10.12.07) ο καθηγητής του ΕΜΠ Κίμων Χατζημπίρος, «...η Κέα διακρίθηκε τόσο για την πρωτοτυπία των δράσεων όσο και για την ποικιλία των θεμάτων που αξιολογήθηκαν».
Η Κέα είναι το πρώτο νησί στο Αιγαίο που εφαρμόζει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης στο πλαίσιο του νέου νόμου και με προγραμματικές συμφωνίες με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης. Επίσης, για την προώθηση του οικολογικού – περιπατητικού τουρισμού, επισκευάζει τα παλιά μονοπάτια και συνδέει το περιβάλλον με τον πολιτισμό. Για παράδειγμα, η «Γιορτή των Παραμυθιών» φέρνει κοντά κάθε καλοκαίρι τις νέες γενιές με την παράδοση κι ανοίγει – μέσα από την αφήγηση – το παράθυρο του Αιγαίου σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Η «Γιορτή Παραμυθιών», δίνοντας την υψηλότερη βαθμολογία σε σχέση με τις υπόλοιπες δράσεις, κατοχύρωσε για το 2007 το Βραβείο Αειφορίας στην Κέα.
~* Γιορτή Παραμυθιών
Η Γιορτή Παραμυθιών είναι το αρχαιότερο Φεστιβάλ του είδους στην Ελλάδα, είναι διεθνές και πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι στην Κέα από το 2003. Κάθε χρόνο λαμβάνουν μέρος στις εκδηλώσεις πολλοί διακεκριμένοι αφηγητές, μουσικοί και καλλιτέχνες, τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό. Έχει ως στόχο την ανάδειξη, την πολύπλευρη προσέγγιση και τη διάδοση της πολιτιστικής παράδοσης και κληρονομιάς. Το κοινό της είναι άνθρωποι όλων των ηλικιών και οι χώροι που επιλέγονται να πραγματοποιηθεί είναι ιδιαίτερης φυσικής ή ιστορικής σημασίας. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει παραστάσεις αφήγησης, μουσικά και εικαστικά δρώμενα, θέατρο, κουκλοθέατρο, θέατρο Σκιών, παρουσιάσεις βιβλίων, εκπαιδευτικά εργαστήρια για ενήλικες και παιδιά, όλα με άξονα το παραμύθι και τους μύθους. Εμπνευστής της Γιορτής ήταν ο Γιώργος Ευγενικός ο οποίος είναι και καλλιτεχνικός υπεύθυνος έως σήμερα. Το λογότυπο της Γιορτής έχει φιλοτεχνήσει ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός. Τη Γιορτή Παραμυθιών διοργανώνει το Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών υπό την αιγίδα και στήριξη του Δήμου Κέας και τη συνεργασία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου
Πανηγύρι Σωτήρος
Το βράδυ της 6ης Ιουλίου, Ο Σύλλογος των Ποισσών, «Αγ. Ισίδωρος» διοργανώνει τζιώτικο, γλέντι στην παραλία των Ποισσών, με τοπική παραδοσιακή μουσική, προσφέροντας φαγητό και ντόπιο κρασί.
Πανηγύρι Δεκαπενταύγουστου
Το βράδυ του Δεκαπενταύγουστου, μπορείτε να ζήσετε ένα γνήσιο τζιώτικο γλέντι, μέχρι τις πρωινές ώρες, απολαμβάνοντας το φαγητό και το κρασάκι σας σε μια από τις ταβέρνες της Πλατείας της Ιουλίδας. Θα διασκεδάσετε με τζιώτικη, παραδοσιακή μουσική, χορό και τραγούδια.
Παραμονή Πρωτοχρονιάς
Από το απόγευμα της παραμονής Πρωτοχρονιάς, ο Πολιτιστικός Σύλλογος, «Σιμωνίδης Ο Κείος», τιμώντας ένα λαϊκό, τζιώτικο έθιμο, γυρίζει από σπίτι σε σπίτι, ψάλλοντας τα παραδοσιακά κάλαντα, με συνοδεία τσαμπούνας και τουμπιού. Μουσική παράδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] Η μουσική και το τραγούδι έχουν κυρίαρχο ρόλο στην ζωή των Τζιωτών. Υπάρχουν αρκετοί παραδοσιακοί οργανοπαίχτες, οι οποίοι διασκεδάζουν τον κόσμο με μουσική, τραγούδι και χορό σε πανηγύρια και εκδηλώσεις. Τα τραγούδια πλαισιώνονται από τους ήχους βιολιού, λαούτου αλλά και παραδοσιακών μουσικών οργάνων, όπως «τσαμπούνας» και «τουμπιού». Οι νέοι συνεχίζουν τη τζιώτικη μουσική παράδοση, εμπνευσμένοι από το μεράκι και την αστείρευτη διάθεση των παλαιότερων, μαθαίνοντας παραδοσιακά τραγούδια, μουσικά όργανα και τζιώτικο συρτό και μπάλο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τζιά, τα τελευταία χρόνια, έχει ενεργό ρόλο σε μουσικά δρώμενα, όπως η ετήσια Πανκυκλαδική Μουσική Συνάντηση Λαϊκών Πνευστών και συμμετέχει με τοπικά χορευτικά σε διάφορες εκδηλώσεις.
~*Έχει καλή ακτοπλοϊκή συγκοινωνία. Καθημερινά επικοινωνεί με το λιμάνι του Λαυρίου. Η συγκοινωνία εντός του νησιού εξυπηρετείται από 5 ταξί, ένα τουριστικό λεωφορείο και 2 ακόμη λεωφορεία (ιδιώτες).
~* Η Μακρόνησος ή αλλιώς Νήσος Ελένη ανήκει ιδιοκτησιακά και διοικητικά στο Δήμο Κέας και βρίσκεται μεταξύ Κέας και Λαυρίου. Το νησί σήμερα είναι ακατοίκητο πλην μερικών βοσκών που βρίσκονται στην περιοχή. Το λιμάνι του δεν το προσεγγίζει καράβι της γραμμής, αλλά δέχεται εκδρομείς, που φτάνουν από το Λαύριο. Ο μύθος λέει ότι σε μια σπηλιά στη βόρεια πλευρά του νησιού ο άνθρωπος που προκάλεσε τον Τρωικό πόλεμο, ο Πάρης, έκρυψε την απαχθείσα Ωραία Ελένη. Γι'αυτό το νησί πήρε το όνομα της «Νήσος Ελένη». Η Μακρόνησος έχει τη δική της σελίδα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας.
~
*** ΑΜΟΡΓΟΣ
Η Αμοργός είναι το ανατολικότερο νησί των Κυκλάδων και με το μακρόστενο σχήμα της μοιάζει να προστατεύει τις ανατολικές Μικρές Κυκλάδες. Είναι ένα νησί με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και ιδιαίτερα άγρια ομορφιά που προκαλεί δέος στα μάτια του επισκέπτη από την πρώτη στιγμή που θα φτάσει σε αυτό.
Στην Αμοργό θα γευτείτε την φιλοξενία του ελληνικού λαού. Οι κάτοικοί της δοκιμάστηκαν για πολλά χρόνια καθώς είχε χαρακτηριστεί νησί της άγονης γραμμής. Στερήθηκαν την επικοινωνία και τώρα που το νησί αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς οι Αμοργιανοί απλόχερα χαρίζουν αξέχαστες στιγμές σε όσους την επιλέγουν. Είναι άνθρωποι καλοί, φιλότιμοι που παρά την τουριστική αύξηση των τελευταίων ετών παραμένουν αγνοί και πιστοί στις παραδόσεις του τόπου τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού αλλά και τον υπόλοιπο χρόνο διοργανώνονται πανηγύρια και αναβιώνουν έθιμα που κρατούν από τα παλιά τα χρόνια. Έτσι για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι…Οι Αμοργιανοί δεν επαναπαύονται σε όσα τους έχει χαρίσει ο τόπος αλλά αναζητούν συνεχώς νέες δραστηριότητες μέσω των οποίων θα αναδείξουν όλες τις ομορφιές του νησιού. Γιορτή της ψημένης, του παστελιού, της μουσικής, αγώνες τρεξίματος, ημέρες γαστρονομίας Αμοργού, καταδυτικοί Αγώνες είναι μόνο μερικές από τις νέες δράσεις που έχουν αγκαλιάσει ντόπιοι και τουρίστες.
Το νησί με το έντονο κυκλαδίτικο χρώμα και τον αλώβητο, από το πέρασμα των χρόνων, παραδοσιακό χαρακτήρα του θα σας εντυπωσιάσει κυρίως επειδή εδώ το παλιό συναντά το νέο και αρμονικά συμπορεύονται χωρίς το ένα να αλλοιώνει το άλλο
~* Η Χώρα της Αμοργού βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του νησιού και αποτελεί την πρωτεύουσα της. Η θέση της δεν είναι τυχαία. Την είχαν διαλέξει οι κάτοικοι τα παλιά τα χρόνια για να μην φαίνεται από τη θάλασσα και να μην τους βλέπουν οι πειρατές. Επίνειό της είναι τα Κατάπολα από τα οποία απέχει περίπου 5 χιλιόμετρα.
Η αρχιτεκτονική της Χώρας είναι κάτι το μοναδικό στις Κυκλάδες. Από την πρώτη στιγμή θα σας κερδίσει με την αρχοντιά της, την σπάνια αρχιτεκτονική της και τις πολλές εκκλησίες. Οι ανεμόμυλοι στην περιοχή του Τρούλλου σε προκαλούν να σταματήσεις στην άκρη του δρόμου και να τους φωτογραφήσεις.
Πλακόστρωτα δρομάκια, λευκά σπίτια γεμάτα γλάστρες με βασιλικούς και γαριφαλιές και αυλές που μοσχομυρίζουν αγιόκλημα και γιασεμί συνθέτουν μια μυρωδάτη ατμόσφαιρα. Στον κεντρικό δρόμο με τα παλαιά καλντερίμια βρίσκονται και τα περισσότερα μαγαζιά της Χώρας. Ταβέρνες , ουζερί, καταστήματα με δώρα όλα σε παραδοσιακά κτίσματα και στολισμένα με μεράκι, προσθέτουν μία ακόμα πινελιά στην ομορφιά της Χώρας.
Σε έναν τόπο όμως μετρούν πάνω απ’ όλα οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι της Χώρας είναι καλοσυνάτοι. Θα το καταλάβετε αμέσως από τις αυθόρμητες καλημέρες που θα ανταλλάξετε με τους φιλόξενους Χωραΐτες για να σας ανταμείψουν για την τιμή που τους κάνετε να επισκεφτείτε την πρωτεύουσα της Αμοργού.
~* Η Αιγιάλη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και αποτελεί ένα από τα δύο λιμάνια της Αμοργού.
Καθώς την προσεγγίζουν τα πλοία από μακριά φαίνονται τα τέσσερα χωριά της: αριστερά τα Θολάρια, στο κέντρο η Λαγκάδα, δεξιά ο Ποταμός και φυσικά ο Όρμος. Τα λευκά σπίτια έτσι όπως είναι μαζεμένα μοιάζουν με κοπάδια προβάτων που βοσκούν στις πλαγιές των Γιαλίτικων βουνών.
Ο παραθαλάσσιος οικισμός της Αιγιάλης ονομάζεται Όρμος και αποτελεί τον νεότερο της περιοχής καθώς παλαιότερα τα χωριά κτίζονταν μακριά από τη Θάλασσα λόγω των πειρατών. Τα ψαροκάικα, τα δέντρα – αρμυρίστριες, η απέραντη αμμουδιά και τα κρυστάλλινα νερά συνθέτουν το σκηνικό του Όρμου.Ο Ποταμός βρίσκεται βόρεια του Όρμου και είναι το χωριό με την ωραιότερη θέα στην περιοχή της Αιγιάλης. Η Λαγκάδα η οποία απέχει 4 χιλιόμετρα από τον Όρμο είναι ένα όμορφο χωριουδάκι αμφιθεατρικά κτισμένο με θέα όλο τον κόλπο μέχρι την νησίδα Νικουριά. Τα Θολάρια βρίσκονται στη βορειοδυτική πλευρά της περιοχής και είναι κοντα στη Βίγλα, στην Αρχαία Αιγιάλη.
Σε όλα τα χωριά της Αιγιάλης θα βρείτε ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, καφέ μπαρ, ταβερνες είτε με ψάρια είτε με κρέας και καταστήματα που θα καλύψουν όλες τις ανάγκες σας.
Οι παραλίες της είναι ξεχωριστές και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία ως προς τη μορφή. Με βότσαλο ή ψιλή άμμο, τουριστική ή απόμακρη όποια κι αν είναι τα γούστα σας σίγουρα θα βρείτε την παραλία που θα σας ταιριάζει περισσότερο.
~* Τα Κατάπολα βρίσκονται περίπου στο κέντρο της Αμοργού και αποτελούν το κύριο λιμάνι του νησιού με πολλά σημαντικά αξιοθέατα. Στην αρχαιότητα στο λόφο νότια των Καταπόλων βρισκόταν η Αρχαία Μινώα μια από τις τρεις πόλεις της αρχαίας Αμοργού.
Καθώς μπαίνεις στο λιμάνι ξεπροβάλλουν οι οικισμοί με τα κάτασπρα σπιτάκια. Αριστερά στο βόρειο άκρο του λμανιού προβάλει το Ξυλοκερατίδι με την εκκλησία των Τριών Ιεραρχών στην αρχή του οικισμού, στο κέντρο το Ραχίδι με την εκκλησία του Αγ. Γεωργίου να φαίνεται πρώτη και δεξιά τα Κατάπολα εκεί που βρίσκεται η κεντρική προβλήτα. Η θέα των τριών οικισμών που αγκαλιάζουν τον κόλπο, ο απέραντος κάμπος στο βάθος, το βουνό Μουντουλιά ή Μινώα στο νότιο μέρος του λιμανιού πάνω από τα Κατάπολα, ο λόφος με τον παλιό πέτρινο μύλο στο βόρειο άκρο του κόλπου πάνω από το Ξυλοκερατίδι, η εκκλησία του Αγ. Παντελεήμονος από αριστερά και δεξιά η εκκλησία του Αγ Ιωάννη, των Αγ. Αναργύρων και της Παναγίας συνθέτουν ένα πανέμορφο τοπίο που δεν υπάρχει σε κανένα άλλο νησί των Κυκλάδων.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας το λιμάνι των Καταπόλων υπήρξε ορμητήριο των πειρατών και γι αυτό το λόγο δεν υπήρχαν μόνιμοι κάτοικοι. Όταν όμως το 1830 οργανώθηκε το Ελληνικό Κράτος και οι πειρατές εκδιώχθησαν από το Αιγαίο, τα Κατάπολα άρχισαν σιγά σιγά να κατοικούνται. Αρχικά τα Κατάπολα υπήρξαν η βάση των καπετάνιων της Αμοργού οι οποίοι από το τέλος του 18ου αιώνα έως το 1950 περίπου ανέπτυξαν σημαντικά τη ναυτιλία. Αργότερα αρκετοί ασχολήθηκαν με τις επιχειρήσεις ανοίγοντας μαγαζιά και φτιάχνοντας ξενοδοχεία συμβάλοντας έτσι στην τουριστική ανάπτυξη του νησιού.
Κοντά στα Κατάπολα υπάρχουν πολλές παραλίες για να επιλέξετε ανάλογα με τα γούστα σας. Με βότσαλο, άμμο, με βράχια ή πλάκες κάθε παραλία είναι μοναδική. Όλες διατηρούν την άγρια ομορφιά τους και την αυθεντικότητά τους έως και σήμερα. Οι περισσότερες είναι προσβάσιμες με καΐκι.
Τα Κατάπολα είναι γεμάτα ζωή κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Από τα δρώμενα που δεν πρέπει με τίποτα να χάσετε είναι η γιορτή της Ψημένης παραμονή του Αγίου Παντελεήμονος
~* Καμάρι – Βρούτση
Αρκεσίνη – Κολωφάνα – Καλοταρίτισσα
Για να φτάσεις στην Κάτω Μεριά, ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Αμοργού, ακολουθείς το δρόμο που διασχίζει σαν φίδι τη ράχη της Αμοργού αφήνοντας πίσω την Χώρα. Πριν φτάσεις στον προορισμό σου συναντάς τον Άι Γιώργη Βαλσαμίτη, το ιστορικό μοναστήρι όπου αξίζει να κάνεις μια στάση.
Μόλις φτάσεις στην Κάτω Μεριά αντικρίζεις μια περιοχή γεμάτη διάφορες φυτείες, οικόσιτα ζώα και γενικά ένα όμορφο, γαλήνιο τοπίο που αμέσως σε κάνει να ξεχάσεις τις σκοτούρες της καθημερινότητας.
Στην πλαγιά του λόφου με θέα όλη την πεδιάδα βρίσκεται το Καμάρι. Απέχει 12 χιλιόμετρα από την Χώρα και κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η αλιεία, η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ακολουθεί το χωριό Βρούτση ενώ ξεχωριστό είναι και το χωριό Αρκεσίνη που απέχει περίπου 15 χιλιόμετρα από την Χώρα. Τα σπιτάκια εδώ είναι κτισμένα στην πλαγιά του όρους Κόρακα, ενός άσπρου βουνού και βλέπουν στον Κάμπο της Κάτω Μεριάς. Από τα πιο σημαντικά κτίσματα του χωριού ο ναός του Αγίου Ονούφριου. Η Αρκεσίνη ήταν μία από τις τρεις αρχαιότερες πόλεις της Αμοργού. Στο χωριό υπάρχουν αρκετά μαγαζιά που μπορούν να καλύψουν τις απαιτήσεις των τουριστών. Μετά την Αρχαία Αρκεσίνη είναι η Κωλοφάνα με τα αραιά σπιτάκια και τις καλαίσθητες αυλές τους. Στολίδι της Κάτω Μεριάς είναι και η Καλοταρίτισσα. Το απάνεμο λιμανάκι με την αμμώδη παραλία.
Το σημείο αναφοράς για την Κάτω Μεριά είναι η Αγία Παρασκευή. Εδώ ο τόπος είναι ιερός για όλους τους κατοίκους της Αμοργού και των Μικρών Κυκλάδων. Κάθε χρόνο στη χάρη της γίνεται μεγάλο πανηγύρι με περισσότερα από 2000 άτομα και άφθονο πατατάτο για να φτάσει για όλους! Κοντά στην εκκλησία έχουν κτιστεί δωμάτια για τη φιλοξενία των επισκεπτών και υπάρχει επίσης μαγειρείο, αποθήκη και τραπεζαρίες.
Η Κάτω Μεριά είναι ένα από τα πιο ωραία χωριά της Αμοργού και κυρίως για αυτούς που θέλουν ηρεμία και φυσική ζωή, ενώ έχει και πολλά αξιοθέατα.
~* Θα το βρεις «κρεμασμένο» πάνω σε έναν απότομο βράχο και από κάτω το απέραντο γαλάζιο της Αγίας Άννας. Το Μοναστήρι Παναγίας Χοζοβιώτισσας στέκει εκεί κατάλευκο από το 1088 που ιδρύθηκε. Αφορμή για το χτίσιμό του στάθηκε η εύρεση μιας εικόνας από το Χόζοβο ή Χόζοβα της Παλαιστίνης. Η τοποθεσία Χόζιβα ή Κοζιβά βρίσκεται στους Άγιους τόπους κοντά στην Ιεριχώ.
Η παράδοση λέει πως μια γυναίκα στην Ασία την περίοδο της εικονομαχίας έριξε την εικόνα της Παναγίας στην θάλασσα για να μην καταστραφεί. Η εικόνα έφτασε στην Αγία Άννα και οι νησιώτες μόλις την βρήκαν αποφάσισαν να φτιάξουν μια εκκλησία εκεί. Όσο κι αν προσπάθησαν όμως δεν τα κατάφεραν. Την ημέρα έχτιζαν, το βράδυ γκρεμίζονταν. Όλοι απογοητεύτηκαν και τότε ο πρωτεργάτης ζήτησε από την Παναγία να του υποδείξει Εκείνη έναν τόπο όπου ήθελε να χτιστεί το Μοναστήρι. Την επόμενη ημέρα πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, πολύ ψηλά ήταν καρφωμένη η σμίλα με το ζεμπίλι και όλα τα εργαλεία του πρωτομάστορα δείγμα πως εκεί ήθελε να ανεγερθεί ο Ναός. Το καρφί του πρωτομάστορα έμεινε καρφωμένο στο βράχο μέχρι το 1956 χρονιά κατά την οποία άρχισε η απαλλοτρίωση των κτιρίων του Μοναστηριού. Τότε έπεσε στην αυλή του Μοναστηριού και οι πιστοί θεώρησαν πως το γεγονός αυτό είναι σημάδι αντίδρασης της Παναγίας στην απαλλοτρίωση. Η σμίλα βρίσκεται σήμερα σε προθήκη στην Εκκλησία της Μονής.
Σχετικά με την ιστορία της Μονής αξίζει να σημειωθεί πως επί Αλεξίου Α’ Κομνηνού ανακαινίστηκε. Κατά τη διάρκεια τη Ενετοκρατίας σημειώθηκαν σε αυτή αρκετές αλλαγές εμφανείς έως και σήμερα. Ήταν ανέκαθεν πλούσια με αγροτεμάχια που βρίσκονταν στα γύρω νησιά, Σάμο, Ικαρία, Ίο, Νάξο, Σαντορίνη. Ο πλούτος της άλλωστε ήταν και αυτός που της εξασφάλισε την ανεξαρτησία της κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Για να φτάσεις στην Μονή πρέπει να ανέβεις αρκετά σκαλιά. Βρίσκεται σε απόσταση 300 μέτρων από τη θάλασσα, το μήκος της είναι 40 μέτρα και το πλάτος της μόλις 5. Οι διαστάσεις της είναι και αυτές που της έχουν χαρίσει τον τίτλο «Το Μοναστήρι του ενός τοίχου». Στο εσωτερικό της υπάρχουν στενές πέτρινες σκάλες οι οποίες οδηγούν στους 8 ορόφους και συνδέουν τα τμήματα του μοναστηριού δηλαδή τα κελιά, την τραπεζαρία, τα μαγειρεία, τους φούρνους, τις αποθήκες.
Το Μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας απέχει 2 χλμ από την Χώρα του νησιού. Για να φτάσεις σε αυτό θα πρέπει να ανέβεις 300 σκαλιά. Αξίζει όμως τον κόπο! Η Παναγιά θα σας ανταμείψει με την θέα του απέραντου γαλάζιου και της Αγίας Άννας και ο μοναχός θα σας καλωσορίσει κερνώντας ψημένη, το παρασοδιακό ποτό της Αμοργού, γλυκό τριαντάφυλλο ή λουκούμι.
Προσοχή για να εισέλθετε στο Μοναστήρι θα πρέπει να έχει ντυθεί ευπρεπώς με μακρύ παντελόνι ή φούστα και κοντομάνικη μπλούζα ή πουκάμισο.
Η Παναγιά η Χοζοβιώτισσα γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου.
*** ΚΥΘΝΟΣ
Η Κύθνος είναι ένα κυκλαδονήσι ανάμεσα σε Κέα και Σέριφο (Δυτικές Κυκλάδες) σε απόσταση 3 ωρών από το λιμάνι του Πειραιά και μόλις 1 ώρα και 40 λεπτά από το λιμάνι του Λαυρίου. Διοικητικά ανήκει στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Ονομάζεται και Θερμιά (τα Θερμιά), τουλάχιστον από τον 12ο αιώνα οπότε και αναφέρεται ως "Επισκοπή Κέας και Θερμιών". Το όνομα αυτό οφείλεται στις θερμές πηγές που υπάρχουν μέχρι και σήμερα στον όρμο των Λουτρών. Τα λουτρά της Κύθνου απολάμβανε ο βασιλιάς Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία (1837-1862).
Η Κύθνος έχει έκταση 99,3 τ.χλμ, πληθυσμό 1310 κάτοικους (σύμφωνα με την απογραφή του 2009) και μήκος ακτογραμμών περίπου 104 χιλιόμετρα, με 92 όρμους, ορμίσκους και παραλίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσβάσιμες οδικά. Στο νησί υπάρχουν δύο μεσόγεια χωριά, η Χώρα ή Μεσαριά και η Δρυοπίδα ή Σύλλακας. Επιπλέον υπάρχουν τρείς κύριοι παραθαλάσσιοι οικισμοί: το κύριο λιμάνι ο Μέριχας, τα Λουτρά με τις ιαματικές πηγές και η Παναγία Κανάλα με την ομώνυμη εκκλησία. Η Κύθνος έχει καθημερινή συγκοινωνία με τον Πειραιά και το λιμάνι του Λαυρίου.
~* Λίγα λόγια για την ιστορία της Κύθνου
Πρώτοι κάτοικοι της Κύθνου αναφέρονται οι αρχαίοι Δρύοπες με βασιλιά τους τον Κύθνο εξ ου και το όνομα της νήσου που λεγόταν επίσης και Δρυοπίς ή Οφιούσα. Κατά τον Μεσαίωνα λεγόταν Θήραμνα (όπως ο Δανιήλ ο Θηράμνιος 1661), ενώ ο Νείλος Δοξαπατρή από το 1143 την αναφέρει με το όνομα Θερμιά, από τις θερμές πηγές που υφίστανται. Αργότερα οι Τούρκοι την αποκαλούσαν «Χαμάμ αντασί» (=νήσος Λουτρά). Και τέλος οι Ιταλοί την αποκαλούσαν «Φέρμινα».
Στους αρχαίους επίσης χρόνους στη Κύθνο είχε ιδρυθεί μια ακμάζουσα ιωνική αποικία από τους Κέστορα και Κέλυφο. Οι αρχαίοι Κύθνιοι ασχολούνταν και με την ναυτιλία και στους Περσικούς πολέμους συμμετείχαν με μια τριήρη και μία πεντηκόντορο αφού απέκρουσαν τις προτάσεις φιλίας του Πέρση Βασιλέως. Η αρχαία πολιτεία της Κύθνου φημιζόταν για την ευνομία της όπου και για το λόγο αυτό ο Αριστοτέλης αφιερώνει ειδική μελέτη για τη Κύθνο στο έργο του «Περί Κυθνίων Πολιτείας», έργο που δεν διασώθηκε. Επίσης οι άρχαίοι Κύθνιοι διέπερεψαν στα γράμματα και τις τέχνες όπου και ανέδειξαν δύο ονομαστούς ζωγράφους τον Τιμάνθη και τον Κυδία.
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης η Κύθνος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχαία εποχή. Ο Βασιλεύς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Ε” το 202 π.Χ. εγκατέστησε φρουρά για να ανακόψει τις ρωμαϊκές επιθέσεις, όπου και πράγματι μετά την άλωση της Άνδρου το 199 π.Χ. όταν επιχείρησαν οι Ρωμαίοι να καταλάβουν την Κύθνο όχι μόνο δεν το κατάφεραν αλλά αναγκάσθηκαν μετά από μακρά πολιορκία να εγκαταλείψουν τη νήσο λόγω της ισχυρής οχύρωσης. Ίχνη αρχαίων πόλεων βρίσκονται στα ΝΔ μέρη της νήσου στη τοποθεσία Ρηγόκαστρο ή Εβραιόκαστρο και στα ΒΔ στη τοποθεσία Κεφαλόκαστρο. Το Κεφαλόκαστρο πρέπει να ήταν η πρωτεύουσα της νήσου που καταστράφηκε από τους Τούρκους κατόπιν προδοσίας τον 16ο αιώνα.
Η Κύθνος χρησιμοποιήθηκε επίσης ως τόπος εξορίας πρώτα από τους Ρωμαίους. Έγινε δε περισσότερο γνωστή από ένα τρομερό πειρατή με το όνομα Νέρων κατά του οποίου επιχείρησε ολόκληρη εκστρατεία ο Καλπούρνιος Ασπρενάτος κατά την οποία συνέλαβε και σκότωσε τον ψευδο-Νέρωνα.
Επί Φραγκοκρατίας η νήσος περιήλθε από το 1207 και μετά στη κυριαρχία διαφόρων Οίκων όπως των Σανούδων, Καστέλλη κ.ά. μέχρι το 1537που καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Το 1600 οι Τούρκοι έσφαξαν όλους τους άρρενες με συνέπεια το νησί σχεδόν να ερημωθεί και οι κάτοικοί του, τον επόμενο αιώνα, έφθαναν μόλις τους 1.000 έως 3.000 που και οι περισσότεροι εξ αυτών προέρχονταν από τις γύρω νήσους. Το 1770 τη Κύθνο κατέλαβαν οι Ρώσοι όταν και εγκατέστησαν ως διοικητική αρχή ένα διοικητή – επίτροπο και τέσσερις συνδίκους. Όταν οι Ρώσοι εγκατέλειψαν μετά 4 χρόνια τη Κύθνο μετέφεραν μαζί τους πολλές αρχαιότητες. Αναζητήστε τα σημάδια της ιστορίας και του χρόνου….
~* Αρχαιολογικοί χώροιΟι εγκαταστάσεις των ιστορικών χρόνων είναι αρκετές. Ξεχωρίζουν αρκετοί πύργοι κυκλικού και ορθογώνιου σχήματος των κλασικών χρόνων. Η οχυρωμένη ακρόπολη στο Βόρειο απόκρημνο άκρο του νησιού που σήμερα είναι γνωστή ως το Κάστρο της Ωριάς ταυτίζεται με την πρωτεύουσα του νησιού στα Βυζαντινά χρόνια και επί Λατινοκρατίας, αλλά όπως φαίνεται ήταν ήδη κατοικημένη από την προϊστορική εποχή. Αντίθετα, μια ακόμη οχυρωμένη ακρόπολη του νησιού, ο Κάστελλας, που βρίσκεται στη ΝΔ ακτή, φαίνεται ότι ιδρύθηκε κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους αλλά εγκαταλείφθηκε στο τέλος της αρχαϊκής περιόδου.
Η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, στη ΒΔ ακτή του νησιού, η ομώνυμη σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές Κύθνος ονομάζεται σήμερα Βρυόκαστρο. Οι επιφανειακές έρευνες έφεραν στο φως πλούσια ευρήματα και κατανοήθηκε σε μεγάλο βαθμό η πολεοδομία και η οικιστική οργάνωση της οχυρωμένης πόλης, η οποία, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα, κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 10 π.Χ. έως και τον 6 μ.Χ αι. Η υποβρύχια ανασκαφή του αρχαίου λιμανιού (όρμος «Μανδράκι») από το 2005 έως και σήμερα πραγματοποιείται από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με τη συνεργασία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Μεταξύ άλλων αποκαλύφθηκαν δύο μαρμάρινα αγάλματα της ρωμαϊκής περιόδου και τμήματα του παράκτιου οχυρωματικού τείχους.
Στην κορυφή της ακρoπόλεως δεσπόζουσα θέση κατέχει ένα σημαντικό ιερό αφιερωμένο στη Δήμητρα, σε χρήση από τον 8ο π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Σε χαμηλότερο επίπεδο, στο μακρόστενο πλάτωμα που σχηματίζεται κατά μήκος της κορυφογραμμής, σώζονται δυο μνημειώδη ορθογώνια οικοδομήματα, πιθανώς ναοί, που μπορούν να χρονολογηθούν στον 4ο ή στον 3ο π.Χ. αι. Ένα ακόμη ιερό βρίσκεται στο Βορειότερο άκρο του ίδιου πλατώματος. Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, οι οποίες πραγματοποιούνται με τη συνεργασία της ΚΑ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων από το 2002 έως σήμερα, οδήγησαν σε σημαντικές ανακαλύψεις. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως και τους ελληνιστικούς χρόνους. Βρέθηκαν δύο κτιστοί βωμοί και δίπλα τους δίδυμος ναός, που πιθανώς οικοδομήθηκε στα πρώιμα αρχαϊκά χρόνια (7 αι. π.Χ.). Το «άδυτο» του ναού βρέθηκε αδιατάρακτο, με τα πολυάριθμα αναθήματα ακόμη στη θέση τους. Πρόκειται για πολύτιμα ως επί το πλείστον κοσμήματα και άλλα αναθήματα χρονολογούμενα κυρίως στους αρχαϊκούς χρόνους. Η ταυτότητα των λατρευόμενων θεοτήτων παραμένει αβέβαιη, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Τόσο ο πλούτος όσο και οι ποικίλες και εξωτικές προελεύσεις των ευρημάτων οδηγούν στην αναθεώρηση της εικόνας σχετικής φτώχειας που είχαμε σχηματίσει για την αρχαία Κύθνο, η οποία, έως τώρα, προέκυπτε από τις λιγοστές διαθέσιμες φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες.
Βρυόκαστρο
Η σημαντικότερη θέση των ιστορικών χρόνων είναι αναμφισβήτητα το Βρυόκαστρο ή Ρηγόκαστρο, όπως ονομάζεται σήμερα η αρχαία![]( "Αεροφωτογραφία της νησίδας Βρυοκαστράκι")
πρωτεύουσα του νησιού, στη ΒΑ ακτή του νησιού, η ομώνυμη σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές Κύθνος. Οι επιφανειακές έρευνες των ετών 1990-95 έφεραν στο φως πλούσια ευρήματα και κατανοήθηκε σε μεγάλο βαθμό η πολεοδομία και η οικιστική οργάνωση της πόλης, η οποία, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα, κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 10οπ.Χ. έως και τον 6ο-7ομ.Χ αι. Ανάμεσα στα πολυάριθμα ευρήματα, σημαντική θέση κατέχουν τα επιτύμβια ανάγλυφα, τα γλυπτά, τα αρχιτεκτονικά μέλη, οι επιγραφές, τα θραύσματα αρχαϊκών πίθων με ανάγλυφη διακόσμηση και η αττική κεραμική των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, οι ενσφράγιστες λαβές εμπορικών αμφορέων κ.ά. Με βάση την επιφανειακή κεραμική, η εγκατάλειψη της πόλης τοποθετείται στον 6ο ή 7ο μ.Χ. αι. όταν οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στον οχυρωμένο οικισμό του Κάστρου της Ωριάς.
Το αρχαίο λιμάνι
Στην κορυφή της ακροπόλεως δεσπόζουσα θέση κατέχει ένα σημαντικό ιερό, που όπως δείχνουν τα επιφανειακά ευρήματα ήταν σε χρήση από τα τέλη του 8ου π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Διακρίνονται τα κατάλοιπα τουλάχιστον τεσσάρων κτιρίων (Κτίρια 1-4) και πιθανώς ενός βωμού. Το πλήθος και το είδος των ευρημάτων (πήλινα ειδώλια – γυναικών, υδριαφόρων και παιδιών – πολύμιξα φωτιστικά σκεύη, ελευσινιακοί κέρνοι κ.ά.), καθώς και επιγραφές που βρέθηκαν στο ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στη λατρεία της Δήμητρας.
Αρχαιολογικός χώρος «Μαρουλά» Λουτρά Κύθνου
Αρχαιολογικά ευρήματα στη περιοχή Μαρουλάς της Κύθνου, μαρτυρούν ότι το νησί κατοικήθηκε στη περίοδο της Μεσολιθικής εποχής (9.000 – 8.000 π.Χ.). Αρκετά ευρήματα από τον υπαίθριο οικισμό που χρησιμοποιήθηκε ως σταθμός ανεφοδιασμού ή ορμητήριο σώζονται μέχρι και σήμερα. Με τις ανασκαφές αποκαλύφτηκαν αρχαιολογικές κυκλικές κατοικίες, τάφοι και ένας ανθρώπινος σκελετός κοντά στον οποίο βρέθηκαν λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο, χαλαζία και οψιανό. Ο οικισμός είναι ο μοναδικός υπαίθριος εκείνης της περιόδου που έχει βρεθεί στον ελλαδικό χώρο.Επιστημονικός υπεύθυνος: Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν
*** ΑΝΑΦΗ
Στην εσχατιά των Κυκλάδων, ζυμωμένη στον ήλιο του Αιγαίου και την αρμύρα της θάλασσας, μοναχική μέσ’ στην απλότητά της, η Ανάφη παραμένει ένα νησί μακριά από τους ρυθμούς της σύγχρονης ανάπτυξης. Ο επισκέπτης της, παίρνοντας γεύσεις από το μοναδικό τοπίο και τη νησιώτικη φιλοξενία που απλόχερα θα του προσφερθεί, θα την αγαπήσει μόνιμα και σταθερά.Το νησί παίρνει αργά-αργά τη θέση του στο τουριστικό «στερέωμα». Σήμερα, είναι σε θέση να παρέχει όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες στον ταξιδιώτη, που δεν έρχεται στην Ανάφη σαν κάποιος οποιοσδήποτε τουρίστας, αλλά συνήθως φέρει όλα τα χαρακτηριστικά του παλαιού περιηγηγή. Περιηγητή ενός παρθένου κι απόκοσμου τόπου, που τον ανακαλύπτει συνεχώς ανιχνεύοντας τον από στεριά και θάλασσα.~* ΧΩΡΑ
Πυκνοδομημένος ο οικισμός, έλκει την καταγωγή του από τα μεσαιωνικά χρόνια. Απλώνεται αμφιθεατρικά πάνω από το λιμάνι, σε υψόμετρο 260 μέτρων.
Με 270 κατοίκους σήμερα, η Χώρα διαφοροποιείται ανάμεσα σ’ εκείνες των άλλων Κυκλάδων από τα πολυάριθμα θολωτά μονόχωρα σπίτια της, που καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο στον οικισμό. Στενά σοκάκια διαπερνούν κάθε γωνιά του, ώσπου οδηγούν στο ενετικό Κάστρο, τον αρχικό πυρήνα και καρδιά του χωριού. Κεντρική θέση στη Χώρα κατέχουν οι ναοί του Αγίου Νικολάου, της Κοίμησης, του Αγίου Χαραλάμπους, του Χριστού του Σταυρού, των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Γεωργίου στην κορυφή του Κάστρου, με βυζαντινές ή μεταβυζαντινές εικόνες. Ευρήματα από την αρχαία Ανάφη φιλοξενούνται στην Αρχαιολογική Συλλογή.Πεζοί κυκλοφορούν ελεύθερα, αφού σαν παραδοσιακός οικισμός η Χώρα δεν είναι προσπελάσιμη από τροχοφόρα. Ταβέρνες, ψησταριά, φούρνος, παντοπωλείο και μπάρ, καλύπτουν τις ανάγκες του ντόπιου πληθυσμού και των επισκεπτών. Η διαμονή των τελευταίων εξυπηρετείται από αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια.
ΚΛΕΙΣΙΔΙ
Παραθαλάσσιος οικισμός, χτισμένος σε πλαγιά κοντά στο λιμάνι του νησιού (Όρμος Αγίου Νικολάου), με θέα στη θάλασσα και τα νησάκια Μακρά, Φτενά και Παχιά .Το Κλεισίδι απέχει 2,5 χλμ ΝΑ από τη Χώρα και μπορείτε να το επισκεφθείτε είτε με αυτοκίνητο, εάν διαθέτετε, είτε με το λεωφορείο, που ξεκινά από το λιμάνι και τη Χώρα.
ΓΥΑΛΟΣ
Ο οικισμός του Άγιος Νικόλαου ή Γιαλός όπως λένε οι μόνιμοι κάτοικοι είναι το Λιμάνι του νησιού, όπου θα προσορμιστείτε αν πάτε με δικό σας πλεούμενο και κατοικείται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι χτισμένο στους πρόποδες απόκρημνου βράχου και οφείλει την ονομασία του στο ομώνυμο εκκλησάκι. Απέχει τρία χλμ από τη Χώρα και μπορείτε να το επισκεφθείτε είτε με αυτοκίνητο, εάν διαθέτετε, είτε με το λεωφορείο, που ξεκινά από τη Χώρα και το Κλεισίδι.
~* Παραλίες
Οι παραλίες της Ανάφης συνιστούν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για το νησί από τη σκοπιά του παρθένου εξωτικού χαρακτήρα τους, που προσελκύει τους λάτρεις του ερημικού τοπίουκαι του γυμνισμού. Παράλληλα, οι βραχώδεις ακτές παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για ποικίλες κατηγορίες επισκεπτών
ΦΛΑΜΟΥΡΟΥ
Περισσοτερα
ΠΡΑΣΙΕΣ
Περισσοτερα
ΠΡΑΣΑ
Περισσοτερα
ΜΕΓΑΣ ΠΟΤΑΜΟΣ
Περισσοτερα
ΛΙΒΟΣΚΟΠΟΣ
Περισσοτερα
ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ (ΚΑΜΜΕΝΗ ΛΑΓΚΑΔΑ)
Περισσοτερα
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Περισσοτερα
ΚΑΤΣΟΥΝΙ
Περισσοτερα
ΜΕΣΑ ΡΟΥΚΟΥΝΑΣ
Περισσοτερα
ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΣΑ
Περισσοτερα
ΕΞΩ ΡΟΥΚΟΥΝΑΣ
Περισσοτερα
ΒΑΓΙΑ
Περισσοτερα
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (ΒΡΥΣΗ)
Περισσοτερα
ΚΛΕΙΣΙΔΙ
Περισσοτερα
ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ
Περισσοτερα
Η θέση και το θέαμα προκαλεί απερίγραπτο δέος στον επισκέπτη.…
Ορατός από όπου κι αν στέκεται κανείς στο νησί ο Κάλαμος, στο νοτιοανατολικό τμήμα του 22 χλμ. από τη Χώρα, αποτελεί ένα θεσπέσιο μνημείο της φύσης και, αναμφίβολα, το στολίδι της Ανάφης. Πρόκειται για έναν επιβλητικό ασβεστολιθικό βράχο ύψους 460 μ. που συνδέεται με το υπόλοιπο νησί μέσω ενός μικρού ισθμού. Σύμφωνα με τις τοπικές λαϊκές δοξασίες καθώς τον πλησιάζεις, νιώθεις κάτι να σε βαραίνει. Δεν είναι τυχαίο που ο Γάλλος περιηγητής Τουρνεφόρ τον αποκάλεσε: «έναν από τους φοβερότερους βράχους του κόσμου»! Μάλιστα, θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος της Μεσογείου, μετά το Γιβραλτάρ, ενώ περιλαμβάνεται στην περιοχή δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura.
Φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και παρουσιάζει εντυπωσιακά γεωμορφολογικά στοιχεία. Ο βράχος κατοικήθηκε – περιστασιακά τουλάχιστον – στα μεσαιωνικά χρόνια σαν θέση καταφυγίου από τους ποικιλώνυμους επιδρομείς.
Στο ψηλότερο άκρο του φιλοξενεί σήμερα τη Μονή της Καλαμιώτισσας, αφιερωμένη στην Παναγία, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με θρύλους και τοπικές παραδόσεις … Πρόκειται για μονόχωρο ναό με τρούλο και ιδιότυπα αρχιτεκτονικά στοιχεία, που περιβάλλεται από λιγοστά κελιά και μικρή δεξαμενή.
Στη βόρεια πλευρά του Κάλαμου βρίσκεται το Δρακοντόσπηλο, ένα σπήλαιο απρόσιτο από τη θάλασσα και προσεγγίσιμο μόνο από ένα μονοπάτι. Το εντυπωσιακό στόμιό του ξεπερνά σε ύψος τα 10 μ. Πιο μέσα το νερό που στάζει στα τοιχώματα δημιουργεί χρυσοπράσινες αποθέσεις, κολώνες και φυσικές γούρνες, ενώ οι σταλακτίτες του βρίσκονται ακόμα στο στάδιο του σχηματισμού. Οι ντόπιοι πιστεύουν ότι το εσωτερικό του καταλήγει σε μεγαλύτερα βάθη διατρέχοντας κατά μήκος τον Κάλαμο με διέξοδο σε άλλο μικρότερο σπήλαιο στη νότια πλευρά του μονολιθικού βράχου.
~* Μοναστήρι Ζωοδόχου Πηγής 
Ορατός από όπου κι αν στέκεται κανείς στο νησί ο Κάλαμος, στο νοτιοανατολικό τμήμα του 22 χλμ. από τη Χώρα, αποτελεί ένα θεσπέσιο μνημείο της φύσης και, αναμφίβολα, το στολίδι της Ανάφης. Πρόκειται για έναν επιβλητικό ασβεστολιθικό βράχο ύψους 460 μ. που συνδέεται με το υπόλοιπο νησί μέσω ενός μικρού ισθμού. Σύμφωνα με τις τοπικές λαϊκές δοξασίες καθώς τον πλησιάζεις, νιώθεις κάτι να σε βαραίνει. Δεν είναι τυχαίο που ο Γάλλος περιηγητής Τουρνεφόρ τον αποκάλεσε: «έναν από τους φοβερότερους βράχους του κόσμου»! Μάλιστα, θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος της Μεσογείου, μετά το Γιβραλτάρ, ενώ περιλαμβάνεται στην περιοχή δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura.Φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και παρουσιάζει εντυπωσιακά γεωμορφολογικά στοιχεία. Ο βράχος κατοικήθηκε – περιστασιακά τουλάχιστον – στα μεσαιωνικά χρόνια σαν θέση καταφυγίου από τους ποικιλώνυμους επιδρομείς.
Στο ψηλότερο άκρο του φιλοξενεί σήμερα τη Μονή της Καλαμιώτισσας, αφιερωμένη στην Παναγία, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με θρύλους και τοπικές παραδόσεις … Πρόκειται για μονόχωρο ναό με τρούλο και ιδιότυπα αρχιτεκτονικά στοιχεία, που περιβάλλεται από λιγοστά κελιά και μικρή δεξαμενή.
Στη βόρεια πλευρά του Κάλαμου βρίσκεται το Δρακοντόσπηλο, ένα σπήλαιο απρόσιτο από τη θάλασσα και προσεγγίσιμο μόνο από ένα μονοπάτι. Το εντυπωσιακό στόμιό του ξεπερνά σε ύψος τα 10 μ. Πιο μέσα το νερό που στάζει στα τοιχώματα δημιουργεί χρυσοπράσινες αποθέσεις, κολώνες και φυσικές γούρνες, ενώ οι σταλακτίτες του βρίσκονται ακόμα στο στάδιο του σχηματισμού. Οι ντόπιοι πιστεύουν ότι το εσωτερικό του καταλήγει σε μεγαλύτερα βάθη διατρέχοντας κατά μήκος τον Κάλαμο με διέξοδο σε άλλο μικρότερο σπήλαιο στη νότια πλευρά του μονολιθικού βράχου.
Το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται πάνω στο στενό ισθμό που χωρίζει τον κύριο όγκο του νησιού από το μεγαλοπρεπή βράχο του Κάλαμου.
Είναι χτισμένο στη θέση του επιφανούς αρχαίου ναού του Απόλλωνα Αιγλήτη. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ως τις μέρες μας, η Μονή λειτουργεί ως προσκύνημα με εξαιρετική απήχηση μέσα κι έξω από τα όρια της Ανάφης.
Το μοναστήρι εορτάζει τη 1η Παρασκευή μετά το Πάσχα, ενώ εκεί γίνεται στις 7-8 Σεπτεμβρίου το μεγάλο πανηγύρι του νησιού προς τιμήν της Παναγίας της Καλαμιώτισσας.
Είναι χτισμένο στη θέση του επιφανούς αρχαίου ναού του Απόλλωνα Αιγλήτη. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ως τις μέρες μας, η Μονή λειτουργεί ως προσκύνημα με εξαιρετική απήχηση μέσα κι έξω από τα όρια της Ανάφης.
Το μοναστήρι εορτάζει τη 1η Παρασκευή μετά το Πάσχα, ενώ εκεί γίνεται στις 7-8 Σεπτεμβρίου το μεγάλο πανηγύρι του νησιού προς τιμήν της Παναγίας της Καλαμιώτισσας.
*** ΚΥΜΩΛΟΣ
Μικρή σε μέγεθος αστράφτει κάτω από τον ήλιο του Αιγαίου. Αυθεντική και γοητευτική, η Κίμωλος σας καλωσορίζει.
Η φύση γέννησε αυτό το νησί σε μια έκρηξη οργής και ως αντάλλαγμα το προίκισε με πλούσια δώρα. Είναι το ηφαιστιογενές νησί, η Κίμωλος, η Αρζαντιέρα- Ασημένια των Ενετών που σας υποδέχεται στα μέρη της πρόσχαρη, ήρεμη, γαλήνια, ξεχωριστή στην οικογένεια των νησιών που ανήκει, τις Κυκλάδες. Βρίσκεται δίπλα στη Μήλο, από την οποία είναι προσβάσιμη εύκολα με το τοπικό ferry σε 30 λεπτά.Πολύχρωμα, λαμπερά βότσαλα, διάφανα νερά, γκριζόλευκοι βράχοι που με τα σχήματά τους ωθούν τη φαντασία να ταξιδέψει, θερμές πηγές που αναβλύζουν στα αμμουδερά ακρογιάλια της, συνθέτουν έναν πίνακα μοναδικής ομορφιάς. Σε κάθε βήμα σας η φύση θα σας εκπλήσσει με τα δημιουργήματα της, σε κάθε βήμα σας θα ξετυλίγεται περισσότερο η ασημένια κλωστή για να συνεχιστεί το παραμύθι που θα ζήσετε στο μαγικό αυτόν τόπο.
Αξίζει να δείτε στην Κίμωλο
Το Χωριό και το KάστροΤο Χωριό, ο μοναδικός οικισμός του νησιού στους πρόποδες του όρους Ξαπλοβουνίου θα σας μαγέψει με την απλότητά του, τη γραφικότητα και την καθαρότητά του. Περπατήστε τα δρομάκια με τις καμάρες και τα σκεπαστά περάσματα ανάμεσα από λευκά σπίτια με ολάνθιστες αυλές. Από την Πλατεία του Σχολείου θαυμάστε το φεγγάρι και από το ξωκλήσι του Παντοκράτορα, στην κορυφή του λόφου τη θέα στα κοντινά νησιά, όπως η γειτονική Μήλος
Ο οικιστικός πυρήνας του Χωριού είναι το Μεσαιωνικό κάστρο του 14ου-15ου.αι. Αποτελείται από δύο συγκροτήματα σπιτιών, το Μέσα Κάστρο που είναι σήμερα ερειπωμένο και το Έξω Κάστρο, τα σπίτια του οποίου είχαν φρουριακή διάταξη για να προστατεύονται οι κάτοικοι από τις επιδρομές των πειρατών και τους επίδοξους κατακτητές.
Το ΣκιάδιΣτο ύψωμα Σκλάβοι, στη μέση γυμνού πλατώματος ένας σπάνιος γεωλογικός σχηματισμός θα σας εντυπωσιάσει. «Το πέτρινο μανιτάρι» δημιουργήθηκε από τους δυνατούς ανέμους και τη διαφορά ανάμεσα στα πετρώματα που το συνιστούν.
Το Αρχαιολογικό και Λαογραφικό ΜουσείοΣτο Αρχαιολογικό Μουσείο, θα δείτε εκθέματα που αποδεικνύουν το παρελθόν χιλιάδων χρόνων του νησιού. Εντυπωσιακό είναι το κρυστάλλινο διάφανο δάπεδο κάτω από το οποίο υπάρχει αναπαράσταση αρχαίας ταφής, όπως βρέθηκε κατά την ανασκαφή.
Στο Λαογραφικό Μουσείο, το πατρογονικό σπίτι του ιδρυτή του, θα θαυμάσετε την προσπάθεια να μείνει ζωντανή η λαϊκή παράδοση του τόπου και να παραδοθεί στις επόμενες γενιές ως φάρος στη ζωή τους.
Μοναδικές παραλίες στην Κίμωλο
Τα ΕλληνικάΣτην παραλία αυτή μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί τη μάσκα σας. Βυθισμένη στα ρηχά θα δείτε την αρχαία πόλη του νησιού. Ίσως να καταφέρετε να διακρίνετε πηγάδια, σπίτια και μέρη των τειχών.
Στα Μαυροσπήλια θα απολαύσετε ένα ονειρικό ηλιοβασίλεμα. Ετοιμάστε τις φωτογραφικές σας μηχανές, γιατί και τα Ασπράγκρεμνα θα σας μαγέψουν.
Παραλία Πράσσα
Από τις πιο εντυπωσιακές παραλίες της Κιμώλου με τυρκουάζ νερά και λευκή χοντρή άμμο. Στην είσοδο του οικισμού λειτουργούν ιαματικά λουτρά. Κάτω από το εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου, στις θαλάσσιες σπηλιές βρίσκει καταφύγιο η μεσογειακή φώκια monachus-monachus.
Γιούπα-ΡέμαΗ Γιούπα είναι ένα γραφικό ψαροχώρι. Στην άκρη του κάβου θα δείτε τον «ελέφαντα», μορφή που σμίλευσαν η θάλασσα και ο αέρας με το πέρασμα του χρόνου. Σε άλλο σημείο θα τραβήξουν την προσοχή σας τα « Σύρματα», οι σπηλιές που λάξευσαν στα βράχια οι ψαράδες για να σύρουν τις βάρκες τους το χειμώνα. Πλάι στα «Σύρματα» θα βρείτε το Ρέμα, μια βοτσαλωτή ακτή με γαλαζοπράσινα νερά που μοιάζει με φυσική πισίνα.Στα Μαυροσπήλια θα απολαύσετε ένα ονειρικό ηλιοβασίλεμα. Ετοιμάστε τις φωτογραφικές σας μηχανές, γιατί και τα Ασπράγκρεμνα θα σας μαγέψουν.
Παραλία Πράσσα
Από τις πιο εντυπωσιακές παραλίες της Κιμώλου με τυρκουάζ νερά και λευκή χοντρή άμμο. Στην είσοδο του οικισμού λειτουργούν ιαματικά λουτρά. Κάτω από το εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου, στις θαλάσσιες σπηλιές βρίσκει καταφύγιο η μεσογειακή φώκια monachus-monachus.
Παραλία ΑλυκήΑν σας αρέσει να τριγυρνάτε στις ακτές και να μαζεύετε βότσαλα, εδώ θα ενθουσιαστείτε, αφού η συλλογή σας θα μεγαλώσει με χρωματιστά λαμπερά βότσαλα. Βρείτε σκιά κάτω από τα αρμυρίκια και απολαύσετε το μπάνιο σας σε αστραφτερά νερά και τη θέα στο απέραντο πέλαγος.
Στην Κίμωλο με καΐκι ή σκάφοςΜε πλωτό μέσο θα μπορέσετε να χαρείτε πανέμορφες παραλίες και άγρια τοπία. Η σπηλιά της Γερακιάς ενάλια, με κρυστάλλινα νερά δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να την εξερευνήσει περπατώντας στα ρηχά. Στο Αγιόκλημα θα αναζωογονηθείτε στο θερμό ιαματικό νερό και στου «Γερονικόλα τ΄Αψηλά» θα θαυμάσετε τα γκριζόλευκα ηφαιστειακά πετρώματα.
Νήσος ΠολύαιγοςΈνας επίγειος παράδεισος σας περιμένει σε απόσταση ενός ναυτικού μιλίου από την Κίμωλo. Η Πολύαιγος φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας σε τοπία άγρια, ενώ οι πανέμορφες ακτές του, όπως το Μερσίνι και τα Γαλάζια Νερά, τραβούν σαν μαγνήτης τους ιδιοκτήτες σκαφών από όλον τον κόσμο.
Μονοπάτια στο νησίΑν αγαπάτε την πεζοπορία εξοπλιστείτε κατάλληλα, ενημερωθείτε για τις διαδρομές και ξεκινήστε. Η Κίμωλος έχει δεκάδες αγροτικά μονοπάτια. Θα χορτάσουν τα μάτια σας με εικόνες απίστευτου κάλλους και θα πλημμυρίσει η ψυχή σας γαλήνη.
*** ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ
Σήμερα το νησί μας επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες, για να θαυμάσουν ένα από τα ωραιότερα και αρχαιότερα σπήλαια του κόσμου, τις αρχαιολογικές περιοχές, την καταπληκτική θέα που βρίσκεται σκόρπια σε κάθε γωνιά του νησιού μας, τις όμορφες καθαρές παραλίες, τα γραφικά πλακόστρωτα δρομάκια, το φρέσκο ψάρι, το ψητό χταποδάκι ...
~* Το Δεσποτικό ή Επισκοπή, δεν είναι το μοναδικό νησί της Συστάδας της Αντιπάρου με πλούσιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Δίπλα στο Δεσποτικό βρίσκονται το Τσιμιντήρι και το Στρογγυλό, ενώ στη νησίδα Σάλιαγκος, βόρεια του ισθμού μεταξύ Πάρου και Αντιπάρου, ανακαλύφθηκε ο πρώτος οικισμός των Κυκλάδων.
Το Δεσποτικό ταυτίζεται με την αρχαία Πρεπέσινθο, όπως πληροφορούμαστε από τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό και γεωγράφο Στράβωνα και τον Πλίνιο, Ρωμαίο ιστοριογράφο και φιλόσοφο. Τις πρώτες ανασκαφικές έρευνες διενήργησε τον 19ο αιώνα ο Χρήστος Τσούντας, ο οποίος ανακάλυψε στην περιοχή πρωτοκυκλαδικά νεκροταφεία. Το 1959 έγινε ανασκαφή από τον Νίκο Ζαφειρόπουλο στις θέσεις Ζουμπάρια και Μάντρα, στη Βορειοανατολική ακτή του νησιού, όπου εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά μέλη, δωρικού ναού αρχαϊκών χρόνων. Τα εν λόγω ευρήματα χρονολογούνται γύρω στο 500 π. Χ.Από το 1997 η ανασκαφική έρευνα στη θέση Μάντρα, που διενεργείται από τον αρχαιολόγο της αρχαιολογικής υπηρεσίας κ. Γιάννο Κουράγιο έφερε στο φως ένα μεγάλο μέρος των βοηθητικών χώρων ενός ιερού. Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκε ένα επίμηκες κτιριακό συγκρότημα με κατεύθυνση Β-Ν, αποτελούμενο από πέντε συνεχόμενα παράλληλα δωμάτια. Ο δυτικός τοίχος του κτιρίου αποκαλύφθηκε σε μήκος 35 μέτρων και έχει μέγιστο (σωζόμενο) ύψος 1,70 μ.
Τα τρία δωμάτια της βόρειας πλευράς αποτελούν αυτοτελή οικοδομική ενότητα, χάρη στο μεγάλο προστώο δωρικού ρυθμού, που υπάρχει κατά μήκος τους, με στυλοβάτη, μήκους 18 μ. που φέρει τις εδράσεις των δωρικών κιόνων. Τα δύο δωμάτια της νότιας πλευράς είναι κατασκευασμένα σε χαμηλότερο επίπεδο. Είναι τετράγωνα, περίπου ίδιων διαστάσεων 8μ Χ 8μ., με εισόδους στην δυτική πλευρά και ένα είδος κλειστού προδόμου 17 μέτρων, στα ανατολικά τους. Η είσοδος του προδόμου ήταν στο κέντρο, ανάμεσα στις δύο εισόδους των δωματίων.
Η διατήρηση των προσόψεων του κτιρίου είναι εξαιρετική, σώζονται δύο σειρές μαρμάρινων δόμων σε ισοδομικό σύστημα πάνω σε ευθυντηρία από μεγάλες πλάκες σχιστόλιθου.
Η σταδιακή απομάκρυνση της μάντρας και το γκρέμισμά της αποκάλυψε 520 νέα αρχιτεκτονικά μέλη, σπόνδυλους, κιονόκρανα, τρίγλυφα, τμήματα γείσων, κ.ά.
Νοτιοανατολικά αποκαλύφθηκε μια πληθώρα μεταγενέστερων κτιρίων, για τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί αρχιτεκτονικά μέλη του δωρικού ναού .Η αποκάλυψη αυτών των ύστερων κτιρίων επιβεβαιώνει τη χρήση του χώρου στη Μεσαιωνική εποχή. Στα βαθύτερα στρώματα κάτω από τα μεσαιωνικά κτίσματα αποκαλύφθηκε η συνέχεια του νότιου τοίχου του αρχαϊκού συγκροτήματος, μήκους 60 μέτρων, που σχηματίζει ένα είδος περιβόλου σε σχήμα γάμα.
Στό νότιο δωμάτιο του αρχαϊκού κτηρίου Α, κάτω από το δάπεδο, βρέθηκαν σημαντικότατα κινητά ευρήματα από διάφορα υλικά αρχαϊκών χρόνων ανατολικοϊωνικής, ροδιακής, κυπριακής και αιγυπτιακής προέλευσης.
Είναι πιθανό τα ευρήματα αυτά, τα οποία χρονολογικά καλύπτουν σχεδόν όλο το φάσμα της αρχαϊκής εποχής, να τοποθετήθηκαν κάτω από τις πλάκες του νέου δαπέδου του δωματίου κατά την ανακαίνιση του ναού σε μια δεύτερη φάση της αρχαϊκής περιόδου. Ήρθαν στο φως πρωτοκορινθιακοί και κορινθιακοί αρύβαλλοι, αλάβαστρα, κοτύλες, δακτυλιόσχημοι αρύβαλλοι, πήλινα ειδώλια, διάφορα αντικείμενα και αγαλματίδια από φαγεντιανή, σφραγιδόλιθοι από ημιπολύτιμες πέτρες, χάλκινες και ελεφαντοστέινες οκτώσχημες πόρπες, ένα αυγό στρουθοκαμήλου, λίθινες, γυάλινες και χρυσές χάντρες, σιδερένια, χάλκινα, αργυρά και μολύβδινα αντικείμενα, όπως εγχειρίδια, ξίφη και πολλά γεωργικά εργαλεία. Αξιόλογοι οι αρύβαλλοι με μορφές ζώων κόκκορα, λαγού, ένας με μορφή γεννητικών οργάνων και ένα σπάνιο ρυτό σε μορφή λεοντοκεφαλής. Μοναδικό εύρημα αποτελεί το ειδώλιο μεγάλων διαστάσεων γυναικείας θεότητας Δαιδαλικής τεχνοτροπίας, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 680-660 π.Χ..
Στο χώρο της ανασκαφής έχουν βρεθεί πολλά μαρμάρινα μέλη γλυπτών, αρχαϊκές κεφαλές κούρων ,κορμός γυμνού ανδρικού αγάλματος τμήμα ενεπίγραφου περιρραντηρίου αρχαϊκής εποχής, με την επιγραφή "Μάρδης ανέθηκεν".Σπουδαιότατο εύρημα αποτελεί ο κτιστός μαρμάρινος τετράγωνος βωμός, αφιερωμένος στην ΕΣΤΙΑ ΙΣΘΜΙΑ, κλασικών χρόνων .Μαρτυρία για μία από τις λατρευόμενες θεότητες. Παράλληλα μας δίνει το τοπωνύμιο του ακρωτηρίου όπου βρίσκεται το ιερό "ΙΣΘΜΟΣ" και επιβεβαιώνει την ύπαρξη ισθμού. Συνολικά αποκαλύφθηκαν εκτός από το κτίριο Α άλλα πέντε κτίρια. Το κτίριο Γ πρόκειται για ένα μεγάλο ορθογώνιο διμερές κτίριο με φορά Β -Ν, διαστάσεων 12,5Χ10μ., που χωρίζεται σε δύο, ιδίων διαστάσεων, δωμάτια, και χρονολογείται στο τέλος του 6ου αι. π.Χ.. Σε απόσταση 5 μέτρων από το κτίριο Γ, σε περίοπτη θέση, βρίσκεται το κτίριο Β, διαστάσεων 20 μέτρων.
Στο χώρο έξω από τη σύγχρονη μάντρα - που έχει διατηρηθεί, για λόγους προστασίας του ήδη ανασκαμμένου κτιρίου Α - βρέθηκε το κτίριο Ε. Έχει φορά Α-Δ και διατηρεί δάπεδα από κονίαμα. Χρονολογείται στην πρώϊμη ελληνιστική περίοδο. Οι διαστάσεις του κτιρίου δεν είναι δυνατόν προς το παρόν να προσδιοριστούν. Τέλος, στα ανατολικά του κτιρίου Ε, αποκαλύφθηκε άλλο ένα κτίριο μεγάλων διαστάσεων, που ονομάσθηκε κτίριο Ζ. Η χρήση του κτιρίου θα πρέπει να χρονολογηθεί στους ύστερους κλασικούς-πρώϊμους ελληνιστικούς χρόνους.
Η ανακάλυψη πέντε ενεπίγραφων οστράκων, που χρονολογούνται από τον 6ο έως τον 3ο αι. π.Χ. με την επιγραφή "ΑΠΟΛΛ" ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για ιερό αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Οι μεγάλες ομοιότητες που παρουσιάζουν τα κινητά ευρήματα και τα αρχιτεκτονικά μέλη του Δεσποτικού με εκείνα του ιερού του Δηλίου της Πάρου, που ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και την Άρτεμη, οδηγούν στην υπόθεση ότι πρόκειται για ιερό αφιερωμένο στη λατρεία των δύο αυτών θεοτήτων.
Ως γνωστό η λατρεία του Απόλλωνα ήταν από τις πλέον διαδεδομένες στις Κυκλάδες, το μεγαλύτερο κέντρο λατρείας του Απόλλωνα ήταν η Δήλος. Κατά την παράδοση, υπήρχαν συνολικά 22 δευτερεύοντα μικρότερα και πιο λιτά ιερά. Ένα από αυτά ήταν, όπως φαίνεται, και το ιερό του Δεσποτικού.
Μέχρι στιγμής η κάτοψη του ναού δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί, εφ' όσον δεν έχουν αποκαλυφθεί ως τώρα τα θεμέλια, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα βρίσκονται στην ανατολική πλευρά ή μέσα στο Γάμα που σχηματίζει το αρχαϊκό κτίριο Α.
Το ιερό του Δεσποτικού αποτελεί μία μοναδική περίπτωση στο χώρο του Αιγαίου. Σε ένα από τα ωραιότερα και ιδιαιτέρης φυσικής ομορφιάς ακατοίκητα και παρθένα μικρά νησιά του Αιγαίου βρίσκεται ένα μοναδικό ανέπαφο αρχαϊκό ιερό, το οποίο λειτουργούσε από τον 7 αι.π..Χ έως και τα Ρωμαϊκά χρόνια.
~* Το Σπήλαιο της Αντιπάρου είναι ένα από τα ομορφότερα και τα πιο σημαντικά του κόσμου. Και αυτό γιατί, εκτός από μαγευτικό φυσικό αξιοθέατο, συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία του τόπου και προκαλεί μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, λόγω των ευρημάτων της λίθινης εποχής που ανακαλύφθηκαν στο εσωτερικό του. Οι χαραγμένες επιγραφές, επίσης, που το "στολίζουν" είναι ανεξάντλητη πηγή ιστοριών, θρύλων και πληροφοριών για τους διάσημους - και μη - επισκέπτες του, σαν ένα βιβλίο εντυπώσεων, του οποίου η πρώτη σελίδα γράφτηκε εκατοντάδες χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού.
Το "Καταφύγι", όπως το αποκαλούσαν οι ντόπιοι, διακοσμείται από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, οι οποίοι αλλάζουν μορφή, ανάλογα με την έμπνευση του επισκέπτη. Βρίσκεται 171 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι βαραθρώδες και η θερμοκρασία του το χειμώνα κυμαίνεται στους 15 βαθμούς Κελσίου. Έχει έκταση περίπου 5.600 τετραγωνικά μέτρα. Το μέγιστο βάθος του φτάνει τα 85 μέτρα περίπου και η κατάβαση γίνεται εύκολα και με ασφάλεια, μέσω τσιμεντένιας σκάλας που αριθμεί 411 σκαλιά. Η εξαιρετική ορατότητα επιτρέπει την παρατήρηση της λεπτομέρειας της καλλιτέχνιδος φύσης και την αναζήτηση της ανθρώπινης παρουσίας από την εποχή του Πάριου ποιητή Αρχίλοχου (728 - 650 π.Χ.) έως τον εικοστό αιώνα.
Περιγραφή / Εσωτερική Διαμόρφωση
Πριν από πολλούς αιώνες, η οροφή του πρόσθιου τμήματος γκρεμίστηκε, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της αψιδωτής εισόδου του σπηλαίου. Στον υπαίθριο και ημιυπαίθριο χώρο που δημιουργήθηκαν από την κατακρήμνιση, χτίστηκαν δύο γραφικά εκκλησάκια, που επικοινωνούν μεταξύ τους και είναι πολύ αγαπητά στους Αντιπαριώτες και τους επισκέπτες. Ο Άη Γιάννης ο Σπηλιώτης και η Ζωοδόχος Πηγή. Αν και το δεύτερο είναι μικρότερο και παλαιότερο, το πρώτο έχει δώσει το όνομά του σε ολόκληρο το Αγιογιαννίτικο βουνό (ή Βουνάλι του Άη Γιάννη) μα και στο ίδιο το σπήλαιο που πολλοί ονοματίζουν "Σπήλαιο του Άη Γιάννη".
Η είσοδος του σπηλαίου ονομάζεται "Προθάλαμος" και αποτελείται από τρία επίπεδα. Το πρώτο και υψηλότερο, η "Καλυμμένη πλατεία", είναι στρωμένο με μπετόν και γύρω γύρω έχουν τοποθετηθεί παγκάκια. Το δεύτερο, ο "Κρυφός θάλαμος", χωρίζεται από το πρώτο με έναν πελώριο σταλαγμίτη, τον αρχαιότερο της Ευρώπης, με το όνομα "Πελώρια Κεντρική Κολώνα" και σταλαγμίτες δεξιά και αριστερά του, που μοιάζουν με αγάλματα. Στην "Κολώνα" έδεναν παλιά τα σχοινιά, για να κατέβουν στο κυρίως σπήλαιο. Το τρίτο επίπεδο του "Προθάλαμου" προεκτείνεται με ένα είδος διαδρόμου, στο τέλος του οποίου κιγκλιδωτή πόρτα οδηγεί στο κατεξοχήν εσωτερικό του σπηλαίου. Σε αυτό το επίπεδο, και σε ύψος τρία μέτρα περίπου από το δάπεδο, υπάρχει μικρό άνοιγμα που φανερώνει έναν θάλαμο με διαστάσεις 20x10 μέτρα, γνωστό ως "Κρύπτη". Αρχαιολογικές έρευνες στο χώρο αυτό κατά το 1974 - 75 αποκάλυψαν όστρακα και ανθρώπινα οστά που σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο της Πάρου. Περνώντας την κιγκλιδωτή πόρτα βρίσκεσαι στην καρδιά του σπηλαίου, το οποίο και χωρίζεται σε τρεις "αίθουσες".
Η πρώτη αίθουσα ή "Θάλαμος των πέτρινων καταρρακτών" έχει διαστάσεις 17x27x10 μέτρα και πλούσιο σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο. Την ονομασία του την πήρε από το μεγαλοπρεπή και θαυμαστό στολισμό προς το δεξιό τοίχο του, όπου υπάρχουν πανέμορφες κολώνες και σταλακτίτες σαν καταρράκτες.
Η δεύτερη αίθουσα ή "Θάλαμος του καθεδρικού ναού" βρίσκεται 25 μέτρα χαμηλότερα από την πρώτη. Οι διαστάσεις της είναι 33x20x30 μέτρα. Εδώ έγινε η λειτουργία των Χριστουγέννων, το 1673, από τον Μαρκήσιο ντε Ντουανέλ και τη συνοδεία του. Δεξιά υπάρχουν ολόλευκα σταλαγμιτικά συγκροτήματα και από πάνω τους κρεμαστοί "πολυέλαιοι". Πιο πέρα βρίσκεται ο σχηματισμός που εύστοχα ονομάστηκε "Μαύρος καταρράκτης" και απέναντί του σειρά από σταλαγμίτες, από τους οποίους ο χαμηλότερος είναι η περίφημη "Αγία Τράπεζα". Στη μια άκρη της αίθουσας αυτής και ένα μέτρο πιο χαμηλά υπάρχει μικρότερη αίθουσα με ωραιότατο σταλαγμίτη, την "Ομπρέλα". Η αίθουσα ονομάζεται "Αίθουσα του Βαράθρου" επειδή υπάρχει τρύπα διαμέτρου δύο μέτρων και βάθους περίπου 7 - 8 μέτρων.
Η τρίτη αίθουσα, που βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο, αποκαλείται "Βασιλική", εξαιτίας της επίσκεψης του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας και της επιγραφής που χάραξαν εκεί. Οι διαστάσεις της είναι 27x50x20 μέτρα. Δεν έχει ιδιαίτερα εντυπωσιακό στολισμό, αλλά είναι επιβλητική.
- Το σπήλαιο χωρίζεται στον "Προθάλαμο" και τρεις επιπλέον αίθουσες, το "Θάλαμο των πέτρινων καταρρακτών", το "Θάλαμο του καθεδρικού ναού" και τη "Βασιλική αίθουσα".
- Ο πελώριος σταλαγμίτης που βρίσκεται στην είσοδο είναι σαράντα πέντε εκατομμυρίων χρόνων, ο αρχαιότερος της Ευρώπης, και ονομάζεται "Πελώρια Κεντρική Κολώνα".
- Η "Βασιλική αίθουσα" βαπτίστηκε έτσι, λόγω της επίσκεψης του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας. Δεν έχει εντυπωσιακό στολισμό, αλλά είναι επιβλητική.
- Τα δύο γραφικά εκκλησάκια που συναντά ο επισκέπτης στην είσοδο είναι ο Άη Γιάννης ο Σπηλιώτης και η Ζωοδόχος Πηγή.
- Η ΙΣΤΟΡΙΑ Το Σπήλαιο ήταν γνωστό κατά την αρχαιότητα. Μέσα του βρέθηκαν κομμάτια από αρχαία αγγεία, ευρήματα της λίθινης εποχής. Χαράγματα και επιγραφές στους σταλακτίτες και τους σταλαγμίτες επιβεβαιώνουν την παλαιότητά του. Ως αρχαιότερος επισκέπτης του σπηλαίου αναφέρεται ο λυρικός ποιητής από την Πάρο, Αρχίλοχος (728 - 650 π.Χ.). Στον μεγαλοπρεπή σταλαγμίτη της εισόδου σωζόταν μέχρι τον περασμένο αιώνα η επιγραφή: "Επί Κρίτωνος οίδε ήλθον Μένανδρος, Σόχαρμος, Μενεκράτης, Αντίπατρος, Ιππομέδων, Αριστέας, Φιλέας, Γόργος, Διογένης, Φιλοκράτης, Ονήσιμος." Σύμφωνα με την παράδοση, πρόκειται για συνωμότες κατά της ζωής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι οποίοι αποκαλύφθηκαν και, για να σωθούν, κατέφυγαν στην Αντίπαρο. Η εικασία αυτή δεν έχει αποδειχθεί. Το πιθανότερο είναι να επρόκειτο περί απλών επισκεπτών, ωστόσο η διαχρονικότητα της παραπάνω αφήγησης αφήνει στον επισκέπτη την επιλογή της εκδοχής που θα κρατήσει.
Έφυγε αμέσως για το νησί με συνοδεία 500 ατόμων που την αποτελούσαν ζωγράφοι, σχεδιαστές, κτίστες, Ιησουΐτες, Καπουτσίνοι, Τούρκοι και πειρατές. Έφτασε στην είσοδο του σπηλαίου παραμονή των Χριστουγέννων, για να ανακαλύψει, με απογοήτευση, ότι το υποτιθέμενο άγαλμα δεν ήταν παρά ένας τεράστιος σταλαγμίτης. Έβαλε να τον κατεβάσουν με σκοινιά στο βάθος του σπηλαίου και στο φως των λαμπάδων και των φαναριών είδε έκθαμβος ν' απλώνεται γύρω του θαυμαστή η διακοσμητική γλυπτική της φύσης.
Αμέσως πήρε την απόφαση να τελεστεί η θεία λειτουργία των Χριστουγέννων πάνω σε έναν τεράστιο σταλαγμίτη με περιφέρεια 18 μέτρων και ύψος 8, που από τότε ονομάστηκε "Αγία Τράπεζα". Στον φωτισμένο από 100 λαμπάδες και 400 λυχνάρια χώρο, τη λειτουργία τέλεσε ο εφημέριος πρεσβευτής Ιωάννης Βαπτιστής ο εκ Περόννης. Η αυθόρμητη αυτή λειτουργία - που όμοιά της δεν είχε ξαναγίνει ποτέ προηγουμένως στον ελληνικό χώρο - ήταν μία συγκλονιστική εμπειρία. Στο σταλαγμίτη που χρησίμευσε ως Αγία Τράπεζα χαράχτηκε η επιγραφή: HIC IPSE CHRISTUS ADFUIT RJUS NATALI DIE MEDIA NOCTE CELEBRATO MDCLXXIII ("Εδώ ο Χριστός γιόρτασε τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων 1673.").
Ο Νουαντέλ και η ακολουθία του έμειναν στο σπήλαιο τρεις ημέρες και κοιμούνταν κοντά στην "Αγία Τράπεζα". Όσο, όμως, οι ζωγράφοι απαθανάτιζαν το σπήλαιο, άλλοι αποσπούσαν τεράστια κομμάτια σταλακτιτών και σταλαγμιτών που φορτώθηκαν στα πλοία για τη Γαλλία. Αυτή ήταν και η πρώτη μεγάλη σύληση του σπηλαίου. Αργότερα, κατά την περίοδο της ρωσικής κυριαρχίας στο νησί( 1770 - 1774), το σπήλαιο υπόκειται σε δεύτερη μεγάλη σύληση. Οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες που αποσπάστηκαν στολίζουν σήμερα τις προθήκες του μουσείου Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Ακολούθησαν οι Γερμανοί, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι οποίοι με τη σειρά τους κατέστρεψαν μεγάλο τμήμα του φυσικού διάκοσμου.
Μετά την επίσκεψη του Νουαντέλ, το ξεχασμένο ως τότε "Καταφύγι" - όπως έλεγαν οι ντόπιοι το σπήλαιο της Αντιπάρου - ξαναζωντάνεψε. Πλήθος ξένων περιηγητών κατέφθασε στο νησί, για να θαυμάσει το μεγαλείο της φύσης. Οι περιηγητές τολμούσαν την επικίνδυνη κατάβαση στα κατάβαθά του, με ανεμόσκαλες, σχοινιά και δάδες. Πολλοί είναι εκείνοι που επιστρέφοντας στις πατρίδες τους τύπωσαν σε βιβλία τις εντυπώσεις τους, συνοδευόμενες από θαυμάσιες χαλκογραφίες (γκραβούρες) του σπηλαίου και της εντυπωσιακής θέας που αντικρίζει κανείς ανεβαίνοντας προς αυτό. Τις κυκλοφορούσαν παντού, διαλαλώντας έτσι τη δόξα και το μεγαλείο της Ελλάδας, συμβάλλοντας στις προσπάθειες του Γένους για εθνική απελευθέρωση. Δυστυχώς, οι επισκέπτες συνέβαλαν και στη μερική αποδόμηση του σπηλαίου, αποσπώντας κομμάτια του ως σουβενίρ ή με σκοπό την πώλησή τους.
Οι πολλές υπογραφές Ελλήνων και ξένων επισκεπτών, προσωπικοτήτων και μη, αποτελούν βασικό συστατικό της μοναδικότητας του σπηλαίου. Ενδιαφέρουσες είναι η επιγραφή της Αγίας Τράπεζας που αναφέραμε πρωτύτερα, το χάραγμα του βασιλιά Όθωνα, στον τελευταίο θάλαμο, "Όθων Α' βασιλεύς της Ελλάδος της 27 Σεπτ. 1840" και σε άλλο σταλακτίτη τα ονόματα της ακολουθίας : "Β. Αδάμ 1840 Δ. Φραγκάκης". Επίσης, ξεχωριστή είναι η αφιέρωση "Ελένη ντε Τασέ, γυναίκα ασύγκριτη! Θησαυρός του μαρκησίου ντε Σαμπέρ, 1775". Φυσικά, τώρα απαγορεύεται η οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση.
Τη συστηματική εξερεύνηση, χαρτογράφηση και μελέτη της τουριστικής διαδρομής πραγματοποίησε το 1979 η περίφημη σπηλαιολόγος Άννα Πετροχείλου, η οποία και βάπτισε τους διάφορους χώρους του σπηλαίου.
- Το σπήλαιο ήταν γνωστό στην αρχαιότητα, όπως αποδεικνύουν τα αρχαιολογικά ευρήματα από τη λίθινη περίοδο και τα χαράγματα/ επιγραφές στο εσωτερικό του.
- Σύμφωνα με την παράδοση, στο σπήλαιο βρήκαν κρυψώνα οι συνωμότες κατά της ζωής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν αποκαλύφθηκαν.
- Από τις επιγραφές που είναι χαραγμένες ξεχωρίζουν του βασιλιά Όθωνα και του ίδιου του Νουαντέλ ("Εδώ ο Χριστός γιόρτασε τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων 1673").
- Αρχαιότερος επισκέπτης του σπηλαίου αναφέρεται ο λυρικός ποιητής από την Πάρο, Αρχίλοχος (728 - 650 π.Χ.).
- Διασώζονται πολλές γκραβούρες φιλελλήνων, οι οποίοι επισκέπτονταν το νησί με μοναδικό σκοπό την κατάβαση στα ενδόμυχα του σπηλαίου του.
- Το σπήλαιο συλήθηκε από τους Γάλλους (τον Νουαντέλ και τη συνοδεία του το 1673), ύστερα από τους Ρώσους (1770 - 1774) και μετά από τους Γερμανούς (στην κατοχή).
- Η διάσημη Ελληνίδα σπηλαιολόγος Άννα Πετροχείλου, ανέλαβε το 1979 τη συστηματική εξερεύνηση, χαρτογράφηση και μελέτη της τουριστικής διαδρομής και ονομάτισε τους χώρους του σπηλαίου.
- Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ
Το σπήλαιο έχει έκταση περίπου 5.600 τετραγωνικά μέτρα. Το μέγιστο βάθος του είναι 85 μέτρα περίπου, έχει μήκος 89 μέτρα και το μέγιστο πλάτος του είναι σχεδόν 60 μέτρα. Οι μελέτες που έγιναν έδειξαν ότι δεν παρουσιάζει στατικά προβλήματα.
ΑΗ ΓΙΑΝΝΗΣ Ο ΣΠΗΛΙΩΤΗΣ - εορτάζει 8 Μαΐου
Στην είσοδο του σπηλαίου ο επισκέπτης συναντά το εκκλησάκι του Άη Γιάννη. Το ιδιαίτερα αγαπητό, αυτό, ξωκλήσι έχει δώσει το όνομά του σε ολόκληρη την τοποθεσία, η οποία ονομάζεται βουνάλι του Άη Γιάννη ή Αγιογιαννίτικο βουνό. Επικοινωνεί εσωτερικά με το μικρότερο και παλαιότερο εκκλησάκι (350 ετών) της Ζωοδόχου Πηγής.
Το εκκλησάκι του Άη Γιάννη ανακαινίστηκε το 1714 από τον Αντιπαριώτη Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτης Νεόφυτο Μαυρομμάτη, ο οποίος και συναρμολόγησε, σύμφωνα με την παράδοση, την κομμένη στα δύο εικόνα του Αγίου, καθώς αναγνώρισε ότι αυτός ήταν ο σεβάσμιος γέροντας που εμφανίστηκε στον ύπνο του και τον θεράπευσε από βαρύτατη ασθένεια.
Παραμονή και ανήμερα του Άη Γιαννιού, στις 7 και 8 Μαΐου γίνεται γραφικό πανηγύρι με τοπικά εδέσματα και τσικουδιά.
ΑΠΑΡΑΜΙΛΛΗ ΘΕΑ
Ανεβαίνοντας προς το σπήλαιο, η θέα είναι ξεχωριστή. Το Αιγαίο απλώνεται στα πόδια σας, χαζεύετε το Σωρό και τους γύρω ορμίσκους, την άγρια ομορφιά των βράχων, ενώ αντίκρυ η Πάρος, σε συνεχή ανοιχτό διάλογο με το νησί μας. Η απαράμιλλη θέα καθιστά την περιπατητική διαδρομή μία θαυμάσια εμπειρία (διαρκεί περίπου 1.5 ώρα), καθώς διασχίζει κανείς τα παράλια του ανατολικού τμήματος του νησιού και στη συνέχεια ανεβαίνει ψηλά, αλλάζοντας οπτική γωνία και φακό, για να καταγράψει στις αναμνήσεις του τη θάλασσα να σπινθηρίζει στο παιχνίδι της με τον ήλιο.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ:
Με το αυτοκίνητο ή ποδήλατο: Από το λιμάνι της Αντιπάρου, αριστερά από εκεί που σας αφήνει το καραβάκι από την Πούντα, ξεκινά ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος που οδηγεί στο σπήλαιο. Το πάρκινγκ του σπηλαίου είναι πολύ μεγάλο και άνετο.
Με το δημοτικό λεωφορείο: Από το λιμάνι της Αντιπάρου, κάτω από την πλατεία της Αγίας Μαρίνας, βρίσκεται η στάση του δημοτικού λεωφορείου. Τακτικά δρομολόγια για το σπήλαιο.
Με τα πόδια: Οι περιπατητικές διαδρομές αποτελούν μαγευτική εμπειρία. Από το Μώλο (Λιμάνι) υπολογίζεται στη 1,5 ώρα περίπου. Από το μικρό οικισμό του Αγίου Γεωργίου η πεζοπορία, μαζί με λίγη άνετη ορειβασία, συνολικής διάρκειας δυόμιση ωρών, θα ενθουσιάσει τους λάτρεις της φυσικής ζωής. Αυτόν τον δρόμο ακολουθούσαν παλαιότερα όσοι ήθελαν να επισκεφθούν το σπήλαιο, όταν ο καιρός δεν επέτρεπε τη δια θαλάσσης μεταφορά.
~* Είστε λάτρης της πολυκοσμίας ή της απόλυτης ηρεμίας; Θέλετε να συνδυάσετε το μπάνιο σας με ένα νόστιμο μεζέ; Λατρεύετε την κατάδυση, το ψάρεμα και τα θαλάσσια σπορ; Παραθερίζετε με την οικογένειά σας ή με τους φίλους σας; Είστε λάτρης της ιστορίας και της φύσης; Σας αρέσει η απανεμιά ή τα κύματα; Προτιμάτε τα βαθιά ή τα ρηχά νερά; Τα βράχια ή την αμμουδιά; Ονειρεύεστε να κολυμπήσετε σε μια σπηλιά και να γνωρίσετε τη μαγεία του Αιγαίου; Καλωσορίσατε στην Αντίπαρο! Η παρακάτω περιήγηση θα σας βοηθήσει να βρείτε τις παραλίες που ονειρεύεστε!
Με ακτογραμμή 57 χιλιομέτρων, η Αντίπαρος αγκαλιάζεται από εκπληκτικές παραλίες. Από τη μία πλευρά, την αγκαλιάζουν ήρεμα νερά με χρυσές αμμουδιές κι απ’ την άλλη κατακόρυφα βράχια με σπηλιές σμιλεμένες από το ανοιχτό πέλαγος και τους ανέμους.
Με εύκολη πρόσβαση από τον οικισμό, μόλις 5 λεπτά με τα πόδια, βρίσκονται οι εξής παραλίες:
Οι Ψαραλυκές η 1η και η 2η. Δύο οργανωμένες παραλίες, η μία φυσική συνέχεια της άλλης, με χρυσαφένια άμμο, beach bars, ξαπλώστρες και θαλάσσια παιχνίδια (μπανάνες κ.λπ.) αλλά και φυσική σκιά από αρμυρίκια.
Η Παναγιά (ή 3η Ψαραλυκή). Μεγάλος κόλπος με κρυστάλλινα νερά, αμμουδιά, ασημένιο βοτσαλάκι και πυκνή σκιά απ’ τα θαλασσόδεντρα, να δίνει το παρόν. Υπάρχει ταβερνάκι με παραδοσιακή κουζίνα. (Στάση δημοτικού λεωφορείου)
Το Σιφνέικο (ή Sun Set beach), στο οποίο πας με τα πόδια από τη πλατεία (500μ.) ή και με το αυτοκίνητο περιφερειακά. Με ωραία αμμουδιά, είναι εύκολη λύση για κολύμπι σε καθαρά νερά. Υπάρχει παιδική χαρά και πέτρινες πεζούλες για αγνάντεμα, με το βλέμμα να φθάνει ως τη Σίφνο, απ’ όπου και πήρε το όνομά του. Ιδιαίτερο ηλιοβασίλεμα, αρκεί να μην έχει βοριάδες. Απολαύστε ρομαντικό φαγητό και ποτό με θέα το μαγευτικό ηλιοβασίλεμα στο Σιφνέικο Γιαλό.
Αγ. Σπυρίδωνας. Η πιο ρηχή αμμουδιά του νησιού. Βρίσκεται βορειοανατολικά του λιμανιού. Με τα αρμυρίκια της, δημιουργεί έναν παράδεισο για όλα τα μικρά παιδιά (baby beach).
Η παραλία της Καλαργυρούς βρίσκεται στο βορειοανατολικό μέρος του νησιού. Είναι η πιο ήσυχη παραλία της Αντιπάρου, με αμμώδη και βραχώδη βυθό.
Η παραλία του Κάμπινγκ με τα καθάρια, γαλαζοπράσινα νερά που εκπλήσσουν. Συγκεντρώνει πολλή νεολαία, όπως είναι φυσικό, και σε μέρος της παραλίας επιτρέπεται ο γυμνισμός.
Υγρός περίπατος - περπατώντας απ’ το ένα νησί στο άλλο!
Αν θελήσει κανείς να απολαύσει τη θέα όλης της βόρειας, αντιπαριώτικης ακτής, δεν έχει παρά να διαβεί περπατώντας το στενό από την παραλία του Θεολόγου, έως τα ακατοίκητα Φειρά, απέναντι απ' το ακρωτήρι Βορινό. Το βάθος της θάλασσας, ανάμεσά τους, υπολογίζεται στο μισό μέτρο και προκαλεί για έναν σπάνιο υγρό περίπατο, ανοιχτό προς εξερεύνηση.
Εκτός οικισμού
Ανατολικά, σε απόσταση 3,5 χλμ από το λιμάνι, βρίσκονται τα Γλυφά, μία από τις πιο αγαπημένες παραλίες των επισκεπτών. Τα πεντακάθαρα νερά και η άμμος της, θα σας μαγέψουν. Οργανωμένη με ομπρέλες, ξαπλώστρες, καφετέρια και σχολή windsurfing. Η πρόσβαση στην παραλία είναι εύκολη. (Στάση δημοτικού λεωφορείου)
Αμέσως μετά τη διασταύρωση για το Σπήλαιο, το Απάντημα, προφυλαγμένη από ανέμους, έχει μικρή και ωραία αμμουδιά, ελεύθερο χώρο και οργανωμένο beach club - εστιατόριο. (Στάση δημοτικού λεωφορείου)
Στα 8 χλμ από το λιμάνι φτάνετε στην πολυσύχναστη παραλία Σωρός, τη μεγαλύτερη παραλία της Αντιπάρου. Καθαρή, πλατιά αμμουδιά με ψιλό βότσαλο και βαθιά νερά. Την λατρεύουν όλοι. Θα βρείτε εστιατόρια με νησιώτικη παραδοσιακή κουζίνα. (Στάση δημοτικού λεωφορείου). Λίγο πριν, στο Μικρό Σωρό, το ψιλό χαλικάκι θα ενθουσιάσει όσους δεν είναι φαν της άμμου.
Στα νότια, σε απόσταση περίπου 2km από το Σωρό, το κολύμπι και οι βουτιές στο Σώστη μένουν αξέχαστες. Μικρή παραλία, με άμμο και τυρκουάζ νερά. Συνεχίζοντας, κάτω από το ξωκλήσι της Φανερωμένης, θεόρατοι βράχοι έχουν φτιάξει ένα απάνεμο καταφύγιο για ηρεμία και ανεπανάληπτες βουτιές.
Τα Λιβάδια, μετά τον Κάμπο,είναι μία απομακρυσμένη παραλία με άμμο και χωρίς σκιά, ιδανική για φυσιολάτρεις. Τα Μοναστήρια είναι δυο παραλίες ανάμεσα σε δύο λόφους, στο δυτικό τμήμα του νησιού, με άμμο και πανέμορφο βυθό.
Οικισμός του Άη Γιώργη και κοντινές εκδρομές
Στον οικισμό του Άη Γιώργη υπάρχουν τρεις παραλίες: το Κακό Ρέμα, αμμώδης παραλία με μαγευτική θέα όπου και μπορείτε να χαλαρώσετε, ο Βαθύς Βόλος, αμμουδερή, με ομπρέλες και ξαπλώστρες και η μικρή παραλία του Αη Γιώργη, με λεπτή άμμο, κοντά στο ξωκλήσι.
Στο μικρό λιμανάκι του Αη Γιώργη υπάρχουν ταβέρνες και καφετέριες, για να απολαύστε απέραντη, μαγευτική θέα και τοπικές νοστιμιές. (Στάση δημοτικού λεωφορείου).
Στην προβλήτα ξαποσταίνουν όσες ψαρόβαρκες δεν έχουν βγει στο πέλαγος. Εκεί δένει και το καραβάκι που αναλαμβάνει τις εκδρομές στο Δεσποτικό και στις πιο εξωτικές παραλίες του νησιού και των κοντινών βραχονησίδων, όπως ο «Επιτάφιος» - με τα λευκά κατακόρυφα βράχια, τα γαλαζοπράσινα νερά και τις θαλάσσιες σπηλιές. Κοντά είναι και η Σπηλιά της φώκιας. Οι φώκιες βγάζουν το κεφάλι τους, κολυμπώντας στον Όρμο του Δεσποτικού, και χαιρετούν συχνά τα δελφίνια.
Δεσποτικό
Το ακατοίκητο αυτό νησί, με το αρχαιολογικό ενδιαφέρον, κρύβει πανέμορφες παραλίες. Η πρόσβαση γίνεται με ιδιωτικό σκάφος ή με καραβάκι από το Άη Γιώργη, με καθημερινά συχνά δρομολόγια.
Κατάλληλες για κολύμπι είναι η παραλία απέναντι από τον Άη Γιώργη, στο εκκλησάκι της Παναγίας, τα Πλακάκια, καθώς και το Λιβάδι, στα νότια του νησιού. Μοναδική παραλία με ασημένια άμμο και κατακάθαρα, κρυστάλλινα νερά.
*** ΠΟΛΥΑΙΓΟΣ
Από το 1898 υπάρχει στο νησί φάρος, στο ακρωτήρι Μάσκουλα, σε ύψος 138 μέτρων, στη θέση 36°46,6N 024°39,7E , στην ανατολική πλευρά του νησιού. Στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού υπάρχουν ερείπια της Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο ναός της οποίας ήταν βασιλική με τρούλο, που είχε ιδρυθεί το 1622. Ανθρώπινη δραστηριότητα είναι επίσης προφανής από δυο λατομεία στο ίδιο τμήμα όπου γινόταν εξόρυξη τραχείτη, χρησιμοποιούμενου για μυλόπετρες.
Η Ελλάδα έχει περιλάβει την Πολύαιγο στο πρόγραμμα Natura 2000 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεωρώντας την σημαντικό βιότοπο ανενόχλητο από την ανθρώπινη παρουσία. Στο νησί γεννά τα μικρά της η μεσογειακή φώκια Μονάχους Μονάχους.
*** ΗΡΑΚΛΕΙΑ
Η Ηρακλειά προσφέρεται για ηρεμία και χαλάρωση. Δεν έχει έντονη νυκτερινή ζωή, αλλά οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν ήσυχους περιπάτους ή καταδύσεις για να θαυμάσουν τον πλούσιο βυθό.
Το λιμάνι διαθέτει πόσιμο νερό για την εξυπηρέτηση των επιβατών των σκαφών που το προσεγγίζουν. Το νησί διαθέτει επίσης ελικοδρόμιο. Στην Ηρακλειά δεν υπάρχει σταθμός βενζίνης ούτε τραπεζική εξυπηρέτηση.
Οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία και το νησί φημίζεται για τα νόστιμα παραδοσιακά του τυριά, τα κρέατα (κατσίκι, αρνί και χοιρινό), τη φάβα και το θυμαρίσιο μέλι εξαιρετικής ποιότητας. Τους θερινούς μήνες αρκετοί κάτοικοι της Ηρακλειάς ασχολούνται με τον τουρισμό.
*** ΓΥΑΡΟΣ
Η Γυάρος (και Γιούρα) είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους μεταξύ Άνδρου, Σύρου και Κέας. Σήμερα το νησί είναι ακατοίκητο. Χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος εξορίας στους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά και στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 μέχρι το 1961 και από το 1967 μέχρι το 1974.[1]
*** ΚΕΡΟΣ
Κατά τον Μεσαίωνα η Κέρος χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο πειρατών ενώ στα νεότερα χρόνια και ως το 1952 αποτελούσε ιδιοκτησία της μονής της Παναγίας Χοζοβιώτισσας της Αμοργού και εν συνεχεία περιήλθε στη Γεωργική Υπηρεσία. Τμήματα της έκτασής της δημοπρατούνται ως κτηνοτροφικοί κλήροι σε τακτά χρονικά διαστήματα σε βοσκούς. Σήμερα ανήκει στην Αμοργό και είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος.
Στην Κέρο στην τοποθεσία Κάβος Δασκαλιού έχει εντοπιστεί πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων που χρονολογούνται από την εποχή του Κυκλαδικού πολιτισμού, μεταξύ αυτών και πολλά κυκλαδικά ειδώλια, κάτι που κάνει τους ερευνητές να υποθέτουν ότι στο νησί υπήρχε κατά την Πρωτοκυκλαδική εποχή λατρευτικό κέντρο παρόμοιας εμβέλειας με το Ιερό του Απόλλωνος στη Δήλο στα κλασικά χρόνια. Στην απέναντι νησίδα Δασκαλιό έχει εντοπιστεί εκτεταμένος οχυρωμένος οικισμός της ίδιας εποχής. Λόγω του πολιτιστικού της πλούτου αυτού έχει λεηλατηθεί επανειλημμένα κατά το παρελθόν από λαθρανασκαφείς αρχαιοκάπηλους. Από εκεί προέρχεται ο λεγόμενος «Θησαυρός της Κέρου», παλαιότερα στην συλλογή Ερλενμαγερ και σήμερα, το μεγαλύτερο τμήμα του, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Συστηματικές ανασκαφές διενεργήθηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1963, το 1967. Ευρήματα από την Κέρο εκτίθενται στο Μουσείο της Νάξου. Η Κέρος σήμερα είναι ακατοίκητη.
***ΡΗΝΕΙΑ
Η Ρήνεια έχει ίχνη κατοίκησης από την 5η χιλιετία π.Χ. Στα ιστορικά χρόνια το νησί βρέθηκε στην σκιά της γειτονικής Δήλου. Το 530 π.Χ. ο τύραννος Πολυκράτης της Σάμου κατέλαβε το νησί και το αφιέρωσε στο ιερό του Απόλλωνα της Δήλου. Το γεγονός αυτό αποτελεί και την πρώτη ιστορική αναφορά που διαθέτουμε για την Ρήνεια. Όταν οι Αθηναίοι επέβαλαν την κάθαρση στο νησί της Δήλου, κατά τα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου και αποφάσισαν να μην γεννιέται και να μην πεθαίνει κανείς στο ιερό νησί, η Ρήνεια μετατράπηκε σε απέραντη νεκρόπολη. Παράλληλα στο νησί λειτουργούσε και θεραπευτήριο στο οποίο κατέληγαν οι βαριά άρρωστοι που δεν επιτρεπόταν πλέον να παραμένουν στην Δήλο. Μετά την παρακμή της Δήλου η Ρήνεια εγκαταλείφθηκε. Στα σύγχρονα χρόνια το νησί χρησιμοποιείται ως τόπος βοσκής κοπαδιών από το γειτονικό νησί της Μυκόνου[
*** ΔΟΝΟΥΣΑ
Η Δονούσα απέχει 14 ναυτικά μίλια από το λιμάνι της Αμοργού (Κατάπολα) και 4 ν.μ. βορειοανατολικά από τις νησίδες Μακάρες περί το μέσον και ανατολικά της Νάξου και 8 ναυτικά μίλια από Νάξο. Η έκτασή της είναι 13,652 τ.χλμ., λοφώδης και πετρώδης (μεγίστης διαμέτρου 3 μίλια) με μέγιστο υψόμετρο 385 μέτρα και με 141 μόνιμους κατοίκους κατά την απογραφή του 2011.[1]
Περιβάλλεται από πολλούς σκοπέλους πλην όμως έχει καθαρό δίαυλο εισόδου στο λιμάνι που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό όρμο, από τη πλευρά των Μακάρων νήσων. Απαιτείται προσοχή από τους προσεγγίζοντες ιδίως τις ανατολικές ακτές ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
~*Η Δονούσα, ακριβώς λόγω της θέσης της, υπήρξε κατά καιρούς αναπόφευκτος σταθμός σε ποικίλα θαλάσσια περάσματα: ο Βιργίλιος την αναφέρει στην πορεία του Αινεία από την Τροία στην Ιταλία, ενώ ταξιδιώτες του 18ου και 19ου αι., πλέοντας από τη Νάξο στην Πάτμο ή αντίστροφα, περνούσαν από αυτήν. Αυτός ο βράχος είχε περισσότερους από έναν πρωτοκυκλαδικούς οικισμούς. Επάνω από τα ερείπια ενός από αυτούς, στην προστατευμένη από τον βοριά νοτιοανατολική πλευρά της, σ' ένα απόκρημνο ακρωτήρι με βαθύ αγκυροβόλι, το «Βαθύ Λιμενάρι», ανασκάφηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά βραχύβια, οχυρωμένη εγκατάσταση που χρονολογείται ανάμεσα στον 9ο και τον 8ο αι.π.Χ.. τα δωδεκανησιακά στοιχεία της κεραμικής, εκτός από τα κυκλαδικά-ναξιακά, μαρτυρούν ότι ο οικισμός αυτός ήταν ένας εμπορικός σταθμός σε ένα θαλάσσιο δρόμο, ο οποίος ένωνε την Αττική και την Εύβοια με το ανατολικό Αιγαίο. Στον 1ο αι.π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος παραχώρησε το νησί στους Ρόδιους,ενώ στους αυτοκρατορικούς χρόνους υπήρξε τόπος εξορίας.[2] Θα καταστεί γνωστή στα ελληνικά πολιτικά δρώμενα εκ του γεγονότος ότι οι κάτοικοί της έμαθαν την έξωση του Βασιλιά Όθωνα 14 χρόνια αργότερα, όταν επισκέφθηκε το νησί ο Γεώργιος ο Α΄.
Αργότερα έγινε γνωστή και στην Ιστορία του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου λόγω της «ανθράκευσης» δηλαδή του εφοδιασμού με κάρβουνο του Γερμανικού καταδρομικού Γκαίμπεν αποκρυπτόμενο πίσω από το ακρωτήριο Άσπρο, διαφεύγοντας έτσι των Αγγλικών και Γαλλικών πολεμικών πλοίων
~ ~ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 :
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Κυριακή 01 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 . ΚΑΛΟ και Ευλογημένο μήνα για όλους μας !: http://stamos-dynami.blogspot.com/2018/07/blog-post.html .-
~*ARFARA - ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ , Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Δευτέρα 02 Ιουλίου 2018. ΟΜΟΡΦΗ , ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΧΑΡΟΥΜΕΝΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ για όλους μας : http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA - ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Τρίτη 03 Ιουλίου 2018 : http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Τετάρτη 04 Ιουλίου 2018 : http://arfara-messinias-stamos.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~*ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .-
~* ARFARA 2 ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Πέμπτη 05 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 : http://dimmetoparfara.blogspot.com/2018/07/arfara-2.html .-~* ARFARA ΑΡΦΑΡ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Παρασκευή 06 Ιουλίου 2018 : http://snsstamoskal.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Σάββατο 07 Ιουνίου 2018 : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Κυριακή 08- Ιουλίου 2018 . : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/blog-post.html .-
~* Κυριακή, 8 Ιουλίου 2018 , ARFARA ΑΡΦΑΡΑ , ΒΙΝΤΕΟ από εκδηλώσεις και ΟΜΙΛΙΕΣ στο ΑΡΦΑΡΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ , : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.com/2018/07/arfara-08-2018-video-1.html .-
~** ARFARA ΑΡΦΑΡ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Δευτέρα 09 Ιουλίου 2018 . : http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* arfara ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης.
ΤΡΊΤΗ 10 Ιουλίου 2018 : http://snsarfara.blogspot.com/2018/07/arfara.html .
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Τετάρτη 11 Ιουλίου 2018: http://stamos-dynami.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .Πέμπτη 12 Ιουλίου 2016 :
http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.com/2018/07/arfara_12.html .-
~ * ARFARA ΑΡΦΑΡΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Παρασκευή 13 Ιουλίου 2018 : http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.com/2018/07/arfara_13.html .-
~* ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ.. ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ ....Σάββατο 14 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 , : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/14-2018.html .-
Σάββατο 14 Ιουλίου 2018 . : http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/arfara_14.html .-
~* ARFARA ΑΡΑΡΑ ΝΕΑ , Στο αγιάζι της ενημέρωσης . Κυριακή 15 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 . : http://arfara-messinias-stamos.blogspot.com/2018/07/arfara_15.html .-
~* ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Δευτέρα 16 Ιουλίου 2018 : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.com/2018/07/arfara_15.html .-
~*ARFARA ΑΡΦΑΡΑ ΝΕΑ Στο αγιάζι της ενημέρωσης ..
Τρίτη 17 Ιουλίου 2018 : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.com/2018/07/arfara_17.html .-
~*ARFARA ΑΡΦΑΡΑ τα ΝΕΑ μας Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Τετάρτη 18 Ιουνίου 2018 . : http://dimmetoparfara.blogspot.com/2018/07/arfara.html .-
~*ARFARA ΑΡΦΑΡΑ τα ΝΕΑ μας Στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Πέμπτη 19 ΙΟΥΛΊΟΥ 2018 . : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.com/2018/07/arfara_18.html .-
~* ΕΛΛΑΔΑ- ΕΚΔΡΟΜΕΣ -ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ
Στα Ελληνικά Νησιά μας ΄ Α/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ .....
1ο μέρος ~* ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ.. ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ ....Σάββατο 14 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 , : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/14-2018.html .-
Β/ .- ΚΥΚΛΑΔΕΣ ... 2ο μέρος .. Πέμπτη 19 Ιουλίου 2018 : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.com/2018/07/blog-post_19.html .-
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου